Vergrote milt (splenomegalie)

dossier Een vergrote milt (splenomegalie) is geen ziekte op zich, maar is het gevolg van een andere, onderliggende aandoening, zoals ontstekingen, infecties of bloedziekten. Een vergrote milt kan pijnlijk zijn en in sommige gevallen heel gevaarlijk.

Wat is de milt?

© Getty Images

Oorzaken van een vergrote milt

Er zijn tal van aandoeningen die een vergrote milt kunnen veroorzaken.

Infecties

• Hepatitis
• Ziekte van Pfeiffer (mononucleose)
• Malaria
• Syfilis
• Tuberculose
• Bacteriële endocarditis (ontsteking aan de binnenkant van het hart of van de hartkleppen)
• Psittacose (‘papegaaienziekte’)
• Brucellose (een bacteriële infectie die wordt overgebracht door dieren)
• Leichmaniasis of kala-azar (een parasitaire huidinfectie die je in tropische landen kunt oplopen)
• HIV

Erfelijke vormen van bloedarmoede (hemolytische anemie)

• Hereditaire elliptocytose
• Hereditaire sferocytose
• Sikkelcelziekte (voornamelijk bij kinderen)
• Thalassemie

Bloedkanker en lymfeklierkanker

• Ziekte van Hodgkin en non-Hodgkin, en andere lymfomen
• Leukemie
• Meloproliferatieve aandoeningen (Myelofibrose, Polycythaemia vera)

Erfelijke stofwisselings- of stapelingsziekten 

• Ziekte van Gaucher
• Ziekte van Niemann-Pick
• Ziekte van Wolman
• Amyloïdose
• Ziekte van Hand-Schüller-Christian
• Ziekte van Letterer-Siwe

Leveraandoeningen 

• Levercirrose
• Portale hypertensie: afsluiting van de hoofdader naar de lever (vena portae)
• Hartfalen met achterblijven van bloed in de lever.

Auto-immuunziekten 

• Reumatoïde artritis
• Syndroom van Felty
• Systemische lupus erythematodes (SLE)
• Darmziekten zoals coeliakie, colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn
• Dermatitis herpetiformis

Bindweefselontstekingen zoals Sarcoïdose

Miltcysten

Druk van buitenaf op de aders van de milt of naar de lever

Milttrombose: bloedstolsel in een ader van de milt of een ader naar de lever

‘Wandelende milt’: Dit is een gevolg van ontwikkelingsstoornissen tijdens de groei en vorming van de milt. Daardoor kan de milt zich vrijelijk bewegen en zich rond zijn 'steel' draaien, waardoor de bloedtoevoer wordt afgesloten en een miltinfarct (weefselversterf door afsluiting van de bloedtoevoer) het gevolg is. Een ander gevolg van deze draaiing of torsie is miltvergroting (splenomegalie).

Complicaties: mogelijke gevolgen van een vergrote milt

Wanneer de milt groter wordt, worden te veel bloedcellen en bloedplaatjes vastgehouden (hypersplenie), waardoor het aantal bloedcellen en bloedplaatjes in de bloedbaan daalt. Dit proces ontaardt in een vicieuze cirkel: hoe meer cellen en bloedplaatjes de milt vasthoudt, des te groter wordt de milt en hoe groter de milt wordt, des te meer cellen en bloedplaatjes er worden vastgehouden. Uiteindelijk houdt de sterk vergrote milt ook normale rode bloedcellen vast en vernietigt deze samen met de abnormale cellen. Verder kan de milt door de grote aantallen bloedcellen en bloedplaatjes verstopt raken, waardoor de functie verstoord raakt.

• Bloedarmoede door een tekort aan rode bloedcellen
• Frequente infecties door een tekort aan witte bloedcellen
• Verhoogde bloedingsneiging door een tekort aan bloedplaatjes
• Gescheurde milt: een vergrote milt kan spontaan scheuren. Dit kan een ernstige inwendige bloeding veroorzaken, die fataal kan zijn. Snel operatief ingrijpen is dan noodzakelijk.
  
  

Lees ook: Een gescheurde milt (miltruptuur): een spoedgeval

Symptomen van een vergrote milt

Vaak voel je helemaal niets van een vergrote milt en wordt dit bij toeval ontdekt tijdens een routine medisch onderzoek.
De meeste symptomen van splenomegalie hebben te maken met het onderliggende ziekteproces dat de oorzaak is van de vergrote milt.

Daarnaast kunnen een aantal klachten optreden die direct te maken hebben met de vergrote milt:

• pijn linksboven in de buik, die kan uitbreiden naar de linkerschouder
• een vol gevoel, zelfs als je maar weinig hebt gegeten. Dit komt omdat de vergrote milt tegen de maag drukt.
• bloedarmoede (anemie)
• vermoeidheid
• frequente infecties
• gemakkelijk bloeden
• blauwe plekken (door vermindering van het aantal bloedplaatjes)
  
  

Lees ook: Waarom krijgt de ene sneller blauwe plekken dan de andere?

Diagnose

De diagnose wordt gesteld op basis van de klachten en een lichamelijk onderzoek. Bijna altijd zal de arts bij het lichamelijk onderzoek linksboven in de buik een vergrote milt voelen. Om de diagnose te bevestigen en de mogelijke oorzaken te achterhalen, kunnen verschillende onderzoeken worden verricht. 

• Bloedonderzoek
• Beenmergonderzoek, met eventueel een beenmergpunctie en/of -aspiratie
• Beeldvormend onderzoek, zoals een echografie of een CT- of MRI-scan, om de grootte van de milt te bepalen, of om bloedstroom door de milt te analyseren
• Leverfunctietests
• Bij een vermoeden van een lymfeklierkanker zoals de Ziekte van Hodgkin kan het nodig zijn om de milt te verwijderen om de diagnose te kunnen stellen
  
  

Behandeling

De behandeling van splenomegalie is afhankelijk van de klachten en complicaties die het veroorzaakt, en van de behandeling van de onderliggende aandoening die de vergrote milt veroorzaakt.

• Als het gehalte aan hemoglobine (rode bloedcellen) laag is, kan bloedtransfusie nodig zijn.
• Bij een tekort aan witte bloedcellen moeten vanwege het infectiegevaar antibiotica worden gegeven.
• Bij een laag aantal bloedplaatjes kan transfusie met bloedplaatjes nodig zijn.
• Als je een bacteriële infectie hebt, zal je onder meer antibiotica krijgen.
• Bestraling om de milt te verkleinen.
• Soms kan het nodig zijn om de milt geheel of gedeeltelijk te verwijderen (splenectomie).
  
  

Lees ook: Leven zonder milt of met een slecht werkende milt (asplenie)

Bronnen:
www.mayoclinic.org
www.patient.co.uk
https://bestpractice.bmj.com