Lupus bij vrouwen: symptomen en verhoogd risico op andere ziekten

In dit artikel

Wat is lupus?
Wat veroorzaakt lupus bij vrouwen?
Eerste symptomen van lupus bij vrouwen
Vrouwen met lupus: verhoogd risico op andere ziekten
Lupus bij zwangere vrouwen
Lupus en hormonale anticonceptie bij vrouwen
Behandeling van lupus
Leven met lupus: een gezonde levensstijl is essentieel

dossier

Ongeveer 9 op de 10 diagnoses van lupus worden gesteld bij vrouwen tussen 15 en 44 jaar. De ziekte veroorzaakt zeer uiteenlopende symptomen, wat de diagnose bemoeilijkt. Als je lupus hebt, loop je een verhoogd risico op andere veelvoorkomende gezondheidsproblemen bij vrouwen, zoals hartziekten en osteoporose.

Wat is lupus?

Systemische lupus erythematodes (SLE) is een auto-immuunziekte: dit betekent dat het immuunsysteem, dat normaal het lichaam beschermt tegen indringers, zich tegen het eigen lichaam keert. Bij SLE kan deze ontstekingsreactie verschillende organen aantasten: gewrichten, huid, nieren, hart, longen, bloedvaten, hersenen enzovoort.

De symptomen zijn dan ook zeer gevarieerd. Ze treden meestal op in opstoten, afgewisseld met periodes van rust (remissie).

Lees ook: Wat is lupus en hoe herken je het?

Wat veroorzaakt lupus bij vrouwen?

De exacte oorzaken van lupus zijn nog niet volledig bekend, maar genetische factoren en omgevingsfactoren (zonlicht, stress, virale infecties, roken, enz.) lijken een rol te spelen.

Volgens recent onderzoek zou de vrouwelijke aanleg voor lupus het gevolg kunnen zijn van een combinatie van genetische factoren (zoals het hebben van twee X-chromosomen) en een specifiek celproces:

Vrouwen hebben twee X-chromosomen, mannen slechts één. Op het X-chromosoom bevinden zich veel genen die verband houden met het immuunsysteem. Om te voorkomen dat vrouwen een dubbele dosis van deze genen krijgen, wordt één X-chromosoom per cel normaal gedeactiveerd via een molecuul dat Xist heet. Maar die deactivatie kan onvolledig of gebrekkig zijn.

Gevolg: sommige eiwitten van dat niet goed gedeactiveerde X-chromosoom worden als ‘vijanden’ gezien door het immuunsysteem, vooral als de cel beschadigd is door stress, ouderdom of een infectie.

Vrouwelijke hormonen kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan van lupus-opstoten. Oestrogeen stimuleert het immuunsysteem – goed om infecties te bestrijden, maar het versterkt ook auto-immuunreacties. De menstruatiecyclus, zwangerschap, menopauze en hormonale anticonceptie met oestrogeen kunnen een invloed hebben op het optreden van lupusopstoten.

Lees ook: Lupus en voeding: wat (niet) eten?

Eerste symptomen van lupus bij vrouwen

Lupus uit zich in uiteenlopende symptomen, die per persoon verschillen. De eerste tekenen bij vrouwen kunnen zijn:

Ernstige, aanhoudende vermoeidheid: niet zomaar moeheid, maar een extreme uitputting die blijft ondanks voldoende slaap. Komt voor bij 90% van de patiënten.
Pijnlijke, gezwollen gewrichten: meestal in de vingers, polsen of knieën. Vaak verward met artritis.
Huiduitslag: vaak een vlindervormige uitslag over de neus en wangen (vlindermasker), maar ook op andere zonbeschenen delen van het lichaam.
Onverklaarbare koorts: lichte tot matige koorts zonder duidelijke oorzaak.
Haaruitval (alopecia): haar kan in plukken uitvallen of dun worden over het hele hoofd. Soms breekt het haar gemakkelijk af.
Aften: plotselinge zweertjes in de mond of neus.
Lichtgevoeligheid (fotofobie): blootstelling aan zonlicht of fel licht kan huiduitslag, vermoeidheid, koorts of gewrichtspijn veroorzaken.

Andere mogelijke symptomen van lupus

Afhankelijk van de aangetaste organen kunnen ook andere klachten optreden:

Nieren: eiwit of bloed in de urine, vochtretentie, hoge bloeddruk.
Hersenen: hoofdpijn, duizeligheid, geheugenverlies, stemmingswisselingen, angst, depressie.
Hart en longen: pijn op de borst, kortademigheid, verhoogd risico op trombose, hoge bloeddruk, hartziekten.
Spijsvertering: verlies van eetlust, misselijkheid, buikpijn.

Vrouwen met lupus: verhoogd risico op andere ziekten

Bij vrouwen verhoogt lupus het risico op andere aandoeningen:

Hartziekten: naast ontsteking van het hart of de bloedvaten als gevolg van het ontregelde immuunsysteem, hebben vrouwen met lupus ook meer risicofactoren zoals hoge bloeddruk, hoge cholesterol, diabetes type 2 en te weinig beweging. Een studie toont aan dat vrouwen met lupus tot 50 keer meer kans hebben op hartklachten of een hartaanval dan andere vrouwen van dezelfde leeftijd.
Osteoporose: vrouwen met lupus lopen meer risico op botontkalking. Medicatie tegen lupus, zoals corticosteroïden, kunnen botverlies versnellen. Osteoporose komt sowieso al vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Nierziekte: lupusnefritis is een veelvoorkomende en ernstige complicatie waarbij de nieren ontstoken raken. Dit komt bij 50% van de lupusgevallen voor, zowel bij mannen als bij vrouwen.

Afro-Amerikaanse vrouwen met lupus hebben ook een hoger risico op epileptische aanvallen, beroertes en gevaarlijke zwellingen van het hart.

Lees ook: Nefrotisch syndroom: gezwollen voeten en enkels door te veel eiwitten in de urine

Lupus bij zwangere vrouwen

Lupus sluit een zwangerschap niet uit, op voorwaarde dat de ziekte al enkele maanden goed onder controle is.

Zwangerschap bij vrouwen met lupus kan echter leiden tot nieuwe opstoten van de ziekte en verhoogt het risico op complicaties zoals hoge bloeddruk, pre-eclampsie, vroeggeboorte, miskraam, spoedkeizersnede, bloedingen na de bevalling of veneuze trombose.

Wil je zwanger worden en heb je lupus? Praat dan met je arts. Je zwangerschap zal nauw opgevolgd worden om complicaties te voorkomen.

Lees ook: Zwanger worden als je lupus (SLE) hebt

Lees ook: Lupus: Mogelijke problemen tijdens de zwangerschap

Lupus en hormonale anticonceptie bij vrouwen

Bespreek je lupus altijd met je gynaecoloog voordat je hormonale anticonceptie gebruikt. Anticonceptie met oestrogeen kan lupus verergeren en het risico op hartproblemen en trombose verhogen. Progestageen-anticonceptie is doorgaans beter geschikt voor vrouwen met lupus.

Behandeling van lupus

Lupus is nog niet te genezen, maar behandelingen zoals hydroxychloroquine, corticosteroïden en andere immunosuppressiva kunnen opstoten verminderen en de levenskwaliteit verbeteren.

Bij patiënten bij wie lupus actief blijft ondanks deze behandelingen, kunnen nieuwe doelgerichte biotherapieën ingezet worden, zoals belimumab of anifrolumab. Deze werken specifiek op bepaalde immuuncellen die betrokken zijn bij lupus.

Andere innovatieve therapieën, zoals celtherapie om het immuunsysteem te ‘heropvoeden’, worden momenteel onderzocht.

Leven met lupus: een gezonde levensstijl is essentieel

Om lupus beter onder controle te houden, is een gezonde levensstijl belangrijk:

Bescherm je tegen de zon: UV-straling kan lupusopstoten veroorzaken. Gebruik zonnecrème met SPF 50, draag een hoed en zonnebril.
Stop met roken: roken verergert lupus en vermindert de werking van medicijnen.
Eet evenwichtig: vermijd suiker, zout, verzadigde vetten en bewerkte voeding. Luzerne (alfalfa) en knoflook kunnen opstoten uitlokken.
Let op je gewicht: een gezond gewicht helpt complicaties zoals hoge bloeddruk en diabetes voorkomen.
Blijf in beweging: fysieke activiteit (wandelen, fietsen, zwemmen) tijdens rustige periodes helpt botverlies en lupuscomplicaties voorkomen. Vraag advies aan je arts.
Slaap voldoende: slaaptekort kan de symptomen van lupus verergeren.