Gerelateerde artikels
SLE: wat is systemische lupus erythematodes en hoe herken je het?
In dit artikel
SLE: wat is systemische lupus erythematodes en hoe herken je het?
dossier
Systemische lupus erythematodes (SLE) of acute gedissemineerde lupus erythematodes (AGLE) is een gegeneraliseerde auto-immuunziekte die vooral jonge vrouwen treft. Het immuunsysteem keert zich tegen het eigen lichaam en valt gezond weefsel aan. De ziekte veroorzaakt zeer uiteenlopende symptomen omdat ze alle organen van het lichaam kan aantasten. Hoe herken je lupus en hoe wordt het behandeld?
Lees ook: Wat is een auto-immuunziekte?
Wat is lupus (SLE)?
Systemische lupus erythematodes is een auto-immuunziekte: dat betekent dat het immuunsysteem, dat normaal het lichaam beschermt tegen externe indringers, zich tegen het eigen weefsel keert. In het geval van SLE (systemische lupus erythematodes) kan deze ontstekingsreactie verschillende organen aantasten: gewrichten, huid, nieren, hart, longen, bloedvaten, hersenen, enz.
Systemische lupus moet niet worden verward met cutane lupus, die beperkt blijft tot de huid. In sommige gevallen kunnen beide vormen tegelijk voorkomen.
Wie krijgt systemische lupus?
Systemische lupus is een relatief zeldzame aandoening. Men schat dat het voorkomt bij ongeveer 1 op de 2000 mensen. De ziekte komt veel vaker voor bij vrouwen (ongeveer 9 op de 10 gevallen), vooral tussen de 15 en 45 jaar. Lupus wordt ook vaker gezien bij bepaalde bevolkingsgroepen (mensen van Afrikaanse, Aziatische of Latijns-Amerikaanse afkomst).
Lees ook: Lupus bij vrouwen: symptomen en verhoogd risico op andere ziekten
Wat zijn de symptomen van systemische lupus?
Systemische lupus kan bijna elk orgaan in het lichaam aantasten. De symptomen verschillen sterk van persoon tot persoon, wat de diagnose soms moeilijk maakt. Toch komen een aantal klachten vaak voor.
Meest voorkomende symptomen van systemische lupus
Deze symptomen worden gezien bij de meerderheid van de mensen met lupus:
- Aanhoudende vermoeidheid (tot 90% van de gevallen): een diepe uitputting die niet in verhouding staat tot de geleverde inspanning.
- Gewrichtspijn en artritis (ongeveer 90%): vooral in de kleine gewrichten zoals vingers, polsen en knieën. Vaak aan beide zijden van het lichaam en zonder misvormingen.
- Lichte tot matige koorts (70 tot 80%): onverklaard en niet gelinkt aan een infectie.
- Huiduitslag (45 tot 65%): typische vlindervormige uitslag over neus en wangen, ook wel "vlindermasker" genoemd – vandaar de naam lupus (Latijn voor wolf).
- Lichtgevoeligheid: rode vlekken kunnen verschijnen op huid die aan zonlicht is blootgesteld.
- Haaruitval (alopecia): soms in plekken, vaak gekoppeld aan ziekteactiviteit.
- Bloedarmoede: komt vaak voor, meestal door chronische ontsteking.
- Gezwollen lymfeklieren (lymfadenopathie).
Andere mogelijke tekenen van lupus
- Neurologische en psychische klachten: ongeveer 30 tot 40% van de patiënten heeft last van cognitieve stoornissen, stemmingsproblemen (angst, depressie), of in ernstige gevallen epileptische aanvallen of psychotische episoden (neuro-lupus).
- Nierproblemen (lupusnefritis): treft 30 tot 50% van de patiënten. Verschijnselen zijn onder andere eiwitverlies via de urine (proteïnurie), bloed in de urine (hematurie), oedeem (vochtophoping) en hoge bloeddruk. Regelmatige controle is nodig om nierfalen te voorkomen.
- Long- en hartproblemen: lupus kan leiden tot pleuritis of pericarditis (pijn op de borst, kortademigheid), en een verhoogd risico op trombose, hoge bloeddruk en hartziekten.
- Spijsverteringsproblemen: verlies van eetlust, misselijkheid, buikpijn.
- Huidproblemen: naast het vlindermasker kunnen er ook discoïde letsels (schilferige plekken), netelroos, blaasjes en het fenomeen van Raynaud (in 20 tot 30% van de gevallen) optreden.
- Andere mogelijke symptomen: frequente aften, spierpijn, of afwijkingen in het bloedbeeld (verminderde rode bloedcellen, witte bloedcellen of bloedplaatjes).
Lees ook: Witte vingers: het fenomeen of syndroom van Raynaud
Oorzaken van lupus
De precieze oorzaken van lupus zijn nog niet volledig opgehelderd, maar verschillende factoren lijken een rol te spelen :
- Genetische aanleg: bepaalde familiale aanleg verhoogt het risico.
- Hormonale factoren: de sterke oververtegenwoordiging bij vrouwen wijst op een invloed van oestrogenen.
- Omgevingsfactoren: blootstelling aan de zon, stress, virale infecties (zoals het Epstein-Barrvirus), roken…
- Bepaalde geneesmiddelen kunnen een medicamenteuze lupus veroorzaken, die meestal omkeerbaar is na stopzetting van de behandeling.
Lees ook: Zwanger worden als je lupus (SLE) hebt
Hoe wordt systemische lupus vastgesteld?
De diagnose van SLE (systemische lupus erythematosus) steunt op een combinatie van klinische en biologische aanwijzingen. Er bestaat geen enkele test die 100% betrouwbaar is, wat de diagnose soms kan vertragen.
De meest gebruikelijke onderzoeken zijn:
- Een bloedonderzoek met opsporing van antinucleaire antistoffen (ANA), die in meer dan 95% van de gevallen aanwezig zijn.
- Anti-dsDNA- of anti-Sm-antilichamen, die specifieker zijn voor lupus.
- Een verhoogde bezinkingssnelheid en een daling van complementfactoren.
- Een urineonderzoek (voor eiwitten in de urine of bloed in de urine).
- Een nierbiopsie in geval van nierproblemen.
Recent hebben onderzoekers vijf belangrijke genen geïdentificeerd (KLRB1, KLRF1, GZMK, IL7R en CD40LG) als mogelijke biomarkers voor een vroegere diagnose van lupus.
Lees ook: Lupus: Mogelijke problemen tijdens de zwangerschap
Behandeling lupus
Er bestaat momenteel geen genezende behandeling voor systemische lupus erythematosus (SLE), maar de huidige behandelingen helpen de symptomen beter onder controle te houden, opstoten te verminderen en langdurige complicaties te voorkomen. De behandeling wordt steeds aangepast aan de ernst van de ziekte, de aangetaste organen en het verloop ervan.
De basis van de behandeling bestaat uit geneesmiddelen die de ontsteking verminderen en/of de immuunreactie van het lichaam reguleren (immunomodulatoren en immunosuppressiva).
- Hydroxychloroquine is vaak de eerstekeuzebehandeling. Het vermindert het risico op herval, verzacht huid- en gewrichtssymptomen en beschermt tegen cardiovasculaire complicaties.
- Corticosteroïden worden gebruikt om ontstekingen snel te onderdrukken tijdens opstoten.
- Soms worden andere immunosuppressiva toegevoegd om de inname van cortisone te beperken: zoals azathioprine, mycofenolaatmofetil, cyclofosfamide, methotrexaat, enz.
- Andere reumamedicijnen kunnen helpen bij gewrichtspijn en ontsteking.
Nieuwe geneesmiddelen tegen lupus
Recent worden ook nieuwe geneesmiddelen gebruikt om lupus onder controle te krijgen, vooral bij mensen bij wie de ziekte actief blijft ondanks de klassieke behandelingen. In tegenstelling tot corticoïden of immunosuppressiva die het volledige immuunsysteem beïnvloeden, richten deze middelen zich specifiek op de cellen die antilichamen produceren.
- Belimumab
- Anifrolumab
Andere behandelingen zijn nog in onderzoek, zoals iberdomide, of innovatieve benaderingen zoals cellulaire therapieën, die erop gericht zijn het immuunsysteem opnieuw te "heropvoeden".
Lees ook: Lupus en voeding: wat (niet) eten?
Lupus: evolutie en prognose
Lupus is een chronische ziekte met een onvoorspelbaar verloop. De ziekte kent afwisselend opstoten (flare-ups) en perioden van remissie, waarin het soms zelfs mogelijk is om te stoppen met de medicatie.
Sommige mensen hebben een milde vorm van de ziekte, terwijl anderen ernstigere vormen ontwikkelen, vooral wanneer de nieren of het zenuwstelsel zijn aangetast.
Dankzij moderne behandelingen en een betere opvolging is de prognose aanzienlijk verbeterd. De meeste patiënten kunnen tegenwoordig een normaal leven leiden, mits een regelmatige medische opvolging.
Toch kan lupus de levenskwaliteit beïnvloeden, door aanhoudende vermoeidheid, chronische pijn en stress door de onzekerheid. Psychologische begeleiding, aangepaste lichaamsbeweging en steun van naasten of patiëntenverenigingen kunnen dan ook een groot verschil maken.
Lees ook: Mijn verhaal: leven met lupus
Bronnen:
