dossier
Tuberculose is een zeer besmettelijke ziekte die veroorzaakt wordt door een bacterie, de zg. Kochbacil of Mycobacterium tuberculosis (M. hominis, M. bovis, M. africanum) of kochbacil. De meest voorkomende vorm van deze ziekte is longtuberculose. Soms worden ook andere organen zoals de nieren, beenderen, hersenen, klieren, ... aangetast.
Wanneer de afweer tekort schiet, treedt er weefselbeschadiging op. In dit stadium van tuberculose kunnen (vage) klachten ontstaan zoals moeheid, hoesten en gebrek aan eetlust.
Zonder behandeling is het verloop van tuberculose ongunstig en zal de helft van de patiënten overlijden. Gelukkig is tuberculose goed te genezen met een kuur van verschillende antibiotica. Deze behandeling duurt minimaal 6 maanden en geneest ten minste 90% van de patiënten definitief. Belangrijk daarbij is dat de juiste combinatie van geneesmiddelen precies volgens voorschrift wordt ingenomen.
Iedereen kan deze ziekte doormaken.
Jonge kinderen en mensen met een verminderde weerstand zijn veel vatbaarder voor tuberculose.
- de besmettelijkheid (open longletsel en afwezigheid van behandeling),
- de frequentie van blootstelling aan besmettingsbron,
- de woonomstandigheid (groot aantal mensen in kleine, weinig verluchte plaatsen met weinig zonlicht).
- minder gezonde voeding,
- overmatig gebruik van alcohol of drugs,
- bepaalde ziekten (stoflong bij voormalige mijnwerkers, diabetes, kanker)
- gedetineerden,
- asielzoekers, illegalen&
- sociaal marginalen, daklozen,&
- mensen met verminderde immuniteit (HIV-seropositiviteit, hoogbejaarden).
- mensen afkomstig uit risicolanden
Tuberculose wordt praktisch uitsluitend overgebracht langs de lucht.
Een persoon met besmettelijke of open longtuberculose brengt bij het hoesten, spreken of niezen tbc-bacteriën in de lucht. Deze bacteriën kunnen in kleine donkere ruimtes enkele dagen in leven blijven, vooral als er weinig ventilatie is.
Personen in de omgeving kunnen de bacteriën inademen. Als deze bacteriën de longen binnendringen, veroorzaken ze daar een kleine ontsteking.
Niet iedereen die de bacteriën inademt wordt ziek. Een gezond lichaam maakt automatisch afweerstoffen die meestal voldoende zijn om uitbreiding van de ziekte tegen te gaan. Bij personen met verminderde weerstand kan de ontsteking zich verder uitbreiden en kunnen de bacteriën via de bloed- of lymfebanen ook in andere organen (nieren, klieren, beendergestel, ...) terechtkomen.
Besmettingen gebeuren dus niet door het gebruik van huishoudelijke voorwerpen, eetgerei, boeken, voedsel, ...
Wie de bacterie heeft ingeademd maar niet ziek is geworden, is niet besmettelijk voor anderen. De tuberkelbacteriën blijven echter in het lichaam aanwezig en kunnen jaren later de ziekte veroorzaken wanneer de weerstand verminderd is door ziekte of door ouderdom.
Een zieke is besmettelijk als bij onderzoek van de fluimen tuberkelbacteriën worden aangetoond (open longtuberculose).
Een persoon met een gesloten longtuberculose of een tuberculoseaantasting van een ander orgaan (buiten de longen) is meestal niet besmettelijk.
Wanneer de zieke gedurende enkele weken zijn/haar behandeling goed gevolgd heeft, vermindert het hoesten en de besmettelijkheid maar de ziekte is nog niet genezen.
Ook een goede hoesthygiëne verkleint de kans dat anderen besmet zullen geraken.
De zieke hoest met afgewend gezicht met de hand voor de mond in een papieren zakdoek. De zakdoek werpt u na gebruik weg in een gesloten afvalemmer met plastiekzak. Deze plastiekzak dient elke dag dichtgeknoopt en vervangen te worden. De plastiekzak wordt opgeruimd met het normaal afval.
- Ga zolang U besmettelijk bent, alleen om met personen die U voordien ook al dagelijks ontmoette (bv. uw gezinsleden). Zij laten zich onderzoeken om na te gaan of ze besmet werden.
- Vermijd contact met jonge kinderen of verzwakte personen. Bezoekers dragen best een goed aansluitend masker.
- Zorg voor een goede ventilatie en verlichting in de ruimten waar U verblijft (ideaal is een kamer met veel daglicht gelegen aan de zijkant).
- Vermijd plaatsen waar veel mensen bij elkaar zijn (bv. supermarkt of café).
Alle mensen in de omgeving van een zieke met besmettelijke longtuberculose moeten onderzocht worden om na te gaan of ze besmet zijn of misschien zelf ziek zijn.
Bij jonge personen wordt hiervoor een huidtest (tuberculinetest of intradermotest) uitgevoerd; bij oudere personen wordt een röntgenfoto van de longen gemaakt.
Mensen in de omgeving van een recent besmette persoon moeten eveneens onderzocht worden om de nog ongekende zieke (ziektebron) op te sporen.
De tuberculinetest volgens Mantoux of intradermotest is een test die aantoont of u al dan niet besmet bent met de tbc-bacterie.
Bij de intradermotest wordt een kleine hoeveelheid vloeistof (namelijk tuberculine) in de huid van de voorarm ingespoten. Drie (tot vijf) dagen na het zetten van de test wordt het resultaat bekeken.
Deze intradermotest is niet gevaarlijk, ook niet voor jonge kinderen of zwangere vrouwen.
- Het resultaat is negatief:
Wanneer er bij de aflezing geen duidelijke reactie voelbaar is op de arm betekent dit in de meeste gevallen dat u niet besmet bent met de tuberkelbacterie.
Soms is het nodig een controletest uit te voeren na twee maanden.
- Het resultaat is twijfelachtig:
Bij de aflezing is een lichte en kleine verhevenheid voelbaar op de arm.
Bij een twijfelachtig resultaat wordt er steeds een nieuwe intradermotest (meestal na twee maanden) verricht.
- Het resultaat is positief:
Wanneer er bij de aflezing een duidelijke verhevenheid en verharding van de huid voelbaar is, wil dit zeggen dat u in contact bent geweest met iemand die tuberculose had.
Mensen in de omgeving van een zieke met besmettelijke longtuberculose moeten onderzocht worden (door middel van een tuberculinetest en/of een longfoto) om na te gaan of ze door de zieke besmet zijn of misschien zelf ziek zijn.
Mensen in de omgeving van een recent besmette persoon moeten eveneens onderzocht worden om de nog ongekende zieke (ziektebron) op te sporen.
BCG-vaccinatie beschermt niet tegen een besmetting door tuberculose. Het helpt wel veralgemeende tuberculose en hersenvliesontsteking voorkomen. Deze ernstige vormen van tuberculose treffen vooral kinderen. Volwassenen ontwikkelen meestal longtuberculose en daarvoor is BCG veel minder doeltreffend (gemiddeld 50% bescherming).
BCG-vaccinatie is dan ook slechts in een beperkt aantal gevallen zinvol:
- jonge kinderen van niet-Belgen die regelmatig naar hun land van herkomst, waar nog veel TBC voorkomt, terugkeren;
- personen die voor méér dan drie maanden vertrekken naar een land waar veel tuberculose voorkomt en die veel contact hebben met de plaatselijke bevolking.
Vooraf wordt steeds een tuberculinetest uitgevoerd; bij een positief resultaat wordt géén BCG gezet. Een BCG-vaccinatie is eveneens tegenaangewezen bij HIV-sero-positieve personen.
Het duurt 6-8 weken vooraleer de vaccinatie een beschermend effect geeft.
Op de plaats van de vaccinatie kan na vier tot zes weken een zweertje ontstaan dat met een droog gaasje kan afgedekt worden. Wassen onder de douche of in bad is toegelaten. Soms blijft het zweertje langer open of ontstaat er een klierzwelling in de oksel. In dat geval moet contact opgenomen worden met een arts.
De BCG-vaccinatie kan al op zeer jonge leeftijd gegeven worden. Er bestaat geen bezwaar deze vaccinatie te combineren met andere vaccinaties en ze mag ook bij zwangeren toegediend worden.
De behandeling van tuberculosepatiënten blijft problematisch. Niet alleen omwille van de noodzaak tot het combineren van verschillende antibiotica en de langdurige behandelingstijd, maar ook omwille van de toename van de resistentie tegen deze antibiotica. Mensen die besmet worden door een tbc-stam die resistent is tegen één of meerdere antibiotica, kunnen veel moeilijker of niet behandeld worden.
Sinds 1992 bestaat in België een registratiesysteem om resistente tbc op te sporen.
In totaal werden er in de periode (1992-1999) in België 73 nieuwe patiënten met multiresistente tbc (dus resistent tegen meerdere antibiotica) geregistreerd, wat een gemiddelde is van 9 gevallen per jaar. In 2000 werden 15 nieuwe gevallen geregistreerd. Het betrof hoofdzakelijk mannen (67%), personen jonger dan 35 jaar (55%) en niet-Belgen (70%). Van de 51 allochtonen kwamen er 26 uit Afrika (evenveel uit Noord- als uit Subsaharisch Afrika), en ruim een derde uit Europa, vooral Italianen en Turken, met een recente toename van Oost- en Centraal-Europeanen. Van de 51 allochtonen waren er 26 asielzoekers.
Bij 41 patiënten (56%) kon aangetoond worden dat de resistentie verworven was als gevolg van een vroegere, inadequate behandeling. Bij 23 patiënten (32%) ging het om primaire multiresistentie: ze werden nooit eerder behandeld en waren dus besmet door een patiënt met resistente bacillen.
Lees ook: Hoe ontstaat antibioticaresistentie en wat zijn de gevolgen?
Lees ook: Gevaarlijke tuberculose duikt op in Nederland
Terwijl tbc in Vlaanderen en Wallonië vooral bij bejaarden wordt vastgesteld, zijn in Brussel de meerderheid vand e zieken jonger dan 34 jaar, vooral bij niet-Belgen. Mannen worden dubbel zo vaak aangetast dan vrouwen, ongeacht de nationaliteit.
Actieve tuberculose in België (2000): nieuwe gevallen
(en totaal aantal gevallen per 100.000 inwoners)
| Vlaams Gewest | Waals Gewest | Brussel | België | |
| Belgen | 385 (6,8) | 252 (8,4) | 120 (17,6) | 757 (8,1) |
| Niet-Belgen | 184 (62,7) | 126 (38,2) | 246 (89,5) | 556 (62) |
| Totaal | 569 (9,6) | 378 (11,3) | 366 (38,2) | 1313 (12,8) |
Ook in andere Europese landen wordt de laatste jaren een stijging van het aantal tbc-gevallen vastgesteld. Vooral in de voormalige Oostblok-landen is de situatie alarmerend. Het aantal gerapporteerde tbc-gevallen is in Europa gestegen van 280.000 in 1995 naar 370.000 in 2000. Bijna 70% daarvan zijn vastgesteld in het voormalige Oostblok.
Daarom heeft de Wereldgezondheidsorganisatie recent de Europese ministers van Volksgezondheid opgeroepen om dringend maatregelen te nemen. Deze week heeft in Nederland trouwens een vergadering van de WGO plaats om de situatie in Europa te bespreken.
De WGO schat dat ongeveer een derde van de wereldbevolking vandaag besmet is met de tbc-bacterie en dat er elk jaar ong. 7,5 miljoen nieuwe besmettingen optreden.
 |
 |
