dossier Reuma is in feite een verzamelnaam voor een aantal zeer uiteenlopende aandoeningen die pijn en/of misvormingen veroorzaken in de gewrichten, de gewrichtskapsels, de spieren, de pezen, de slijmzakjes, het bot en zelfs de organen. In feite gaat het dus om alle aandoeningen van het voortbewegingsapparaat. Zoals men in het algemeen spreekt over "huidziekten", "hartziekten", "longziekten", enz... kan men ook spreken over "reumatische ziekten". De reumatische aandoeningen kan men grosso modo onderverdelen in vier grote groepen :
Lees ook: 10 dingen die je moet weten over reumatische aandoeningen
1. De ontstekingsreuma's. Bij ontstekingsreuma gaat het om aandoeningen die worden gekenmerkt door langdurige gewrichtsontstekingen. Eén van de meest voorkomende vormen is reumatoïde artritis (RA). Een specifieke vorm, spondyloartritis (de ziekte van Bechterew), kenmerkt zich door ontstekingen in de gewrichten van de wervelkolom en het bekken. Door deze ontstekingen kunnen wervels in de rug vastgroeien. Onder de verzamelnaam ontstekingsreuma vallen ook systeemziekten, zoals bijvoorbeeld systemische lupus erythematosus (SLE), systeemsclerose en het syndroom van Sjögren.
Bij deze aandoeningen komen de ontstekingen niet alleen voor in gewrichten, maar ook in andere organen (o.a. nieren, huid en slijmvliezen, longen en hart).
Lees ook: Sjögren-syndroom (ook Z.van Gougerot-droge ogen of SS )
2. De artrosen of slijtagereuma's.
Artrose of osteoartritis is een aandoening waarbij de kwaliteit van het gewrichtskraakbeen achteruit gaat. Uiteindelijk kan het kraakbeen zelfs geheel verdwijnen. Artrose komt voornamelijk voor in de gewrichten van de handen, knieën en heupen, maar begint meestal in de grote gewrichten die gewicht moeten dragen. Artrose komt het meest voor van alle gewrichtsaandoeningen Voor een groot deel is dit te wijten aan het natuurlijke proces van het ouder worden. Het is een aandoening die zelden ernstige problemen veroorzaakt en er zijn geen levensbedreigende risico’s aan verbonden. Artrose is de meest voorkomende gewrichtsaandoening onder ouderen. Pijn, zwelling en stijfheid in het aangedane gewricht staan centraal.
3. De weke delen reuma's (de reuma's buiten de gewrichten).
Weke-delen reuma komt voor in spieren, pezen, banden, kapsels, slijmbeurzen en tussenwervelschijven. Voorbeelden van weke-delen reuma zijn fibromyalgie en tendinitis (peesontsteking). Fibromyalgie komt veel voor en kenmerkt zich door langdurige pijn in spieren, peesaanhechtingen en banden.
Lees ook: Wat is fibromyalgie en hoe kan je het behandelen?
4. De reuma's van het skelet. Het meest typische voorbeeld is osteoporose. Osteoporose is ook een aandoening die vaker voorkomt naarmate mensen ouder worden. Het bot wordt een heel leven lang opgebouwd en weer afgebroken, maar na je dertigste verjaardag gaat de afbraak sneller dan de opbouw. Dit betekent dat het bot minder stevig wordt. De kans op breuken is dus veel groter. Polsfracturen zijn soms een eerste teken van osteoporose maar na de menopauze zijn het vooral wervelfracturen die de eerste manifestatie zijn van osteoporose. Op oudere leeftijd zijn heupfracturen een ernstige complicatie. Een eerste fractuur oplopen is een hoog risico voor een tweede.
Lees ook: Osteoporose: oorzaken en behandeling
Lees ook: Reumatoïde Artritis (RA) vaak te laat opgespoord
Lees ook: Wat is anemie of bloedarmoede?
Lees ook: Kinderreuma of Jeugdreuma: Juveniele Idiopathische Artritis (JIA)
Lees ook: Reactieve artritis: een gewrichtsontsteking na infectie
Lees ook: Acuut reuma en post-streptokokken-reactieve-artritis (PSRA)
Alarmsignalen van een reumatoïde artritis zijn o.a.: een relatief plots optredende pijn en zwelling in één of meerdere gewrichten, stijfheid en verlies aan kracht. De pijn en stijfheid kan vooral 's morgens of na een tijd stil zitten erg zijn. De typische ochtendstijfheid kan soms meer dan een half uur aanhouden. De ziekte kan een algemeen gevoel van ziekelijkheid en vermoeidheid geven, vergelijkbaar met het gevoel bij griep.
RA begint (meestal) ter hoogte van de gewrichtjes van de handen en de voeten. Soms kan RA zich naar andere gewrichten uitbreiden. Een tijdige diagnose en een afdoende behandeling is nodig om blijvende schade aan de gewrichten zoveel mogelijk te vermijden. Hierbij is therapietrouw van groot belang. Meestal treedt de ziekte symmetrisch op: wanneer een gewricht aan een kant van het lichaam is aangetast, dan is meestal ook hetzelfde gewricht aan de andere kant aangetast.
Indien vier van de volgende symptomen optreden is de kans groot dat het om reumatoïde artritis gaat:
• ochtendstijfheid die langer dan 1 uur duurt sinds minstens 6 weken
• ontsteking (zwelling, pijn) in drie of meer gewrichten sinds minstens 6 weken
• ontsteking in de hand-, pols- of vingergewrichten sinds minstens 6 weken.
• reumafactor in het bloed (dit is een specifiek soort antilichaampjes in het bloed die echter ook bij sommige andere aandoeningen aanwezig zijn).
• karakteristieke wijzigingen op radiologische foto's
Bij een beginnende reumatische aandoening is het van het allergrootste belang zo vlug mogelijk tot een goede diagnose te komen. De behandeling kan dan dadelijk aanvatten. Daarom is het belangrijk om bij gewrichtspijn dadelijk de huisarts te consulteren. Deze kan eventueel doorverwijzen naar een reumatoloog. Bij sommige patiënten kunnen na verloop van tijd ook andere organen, zoals de longen en het hart worden aangetast. Ook komen bepaalde vormen van kanker meer voor bij deze patiënten. Bij zeer zeldzame ernstige gevallen van RA (waarbij meer dan 30 gewrichten zijn aangetast en die moeilijk reageert op behandelingen) dreigt een vroegtijdig overlijden.
Het ontstaan zelf van een ontstekingsreuma zoals reumatoïde artritis kan men niet voorkomen. Wel kan men er voor zorgen dat de diagnose zo vlug mogelijk gesteld wordt en dat er zo vlug mogelijk een adequate behandeling gestart wordt. Bij het starten van een basisbehandeling is elke dag kostbaar omdat de ziekte op korte tijd zeer hevig kan toeslaan met onherstelbare gewrichtsmisvormingen als gevolg. De laatste jaren is weet men dat het vooral tijdens de eerste maanden van de ziekte is dat er onomkeerbare schade aan de gewrichten wordt aangericht. Het komt erop aan tijdens die maanden zo krachtig als nodig en mogelijk, te behandelen.
Een direct oorzakelijk verband tussen voeding en het ontstaan of het verergeren van een reumatische ziekte werd nooit aangetoond. Daar tegen over staat dat er geen twijfel bestaat over het verband tussen wat men eet en de gezondheid.
• Een voeding rijk aan onverzadigde vetten (vis in plaats van vlees en dan bij voorkeur vette vis) zou de ontstekingspijnen wat verminderen zodat de behoefte aan pijnstillende en ontstekingsremmende medicatie wat zou verminderen.
• Er bestaat geen enkel verband tussen zure voeding en reuma. Beweren dat tomaten en yoghurt slecht zijn voor reuma is onzin. Het gebruik van zure voeding maakt het bloed helemaal niet zuur. De zuurtegraad van het bloed blijft tussen zeer nauwe grenzen.
Lees ook: Is er een verband tussen zure voeding en reuma?
• Er bestaat nog geen genezende behandeling. Wel kan de pijn verzacht worden en de ontsteking verminderd of gestopt worden. Ook kan de verdere afbraak van kraakbeen en de gewrichtsschade afgeremd of gestopt worden. Door zo snel mogelijk na de vaststelling van de ziekte te starten met een agressieve behandeling wordt het invaliderend karakter van de ziekte afgeremd en wordt de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk verhoogd.
• Naast geneesmiddelen zijn zowel oefening als rust erg belangrijk. Een kinesitherapeut kan helpen met aangepaste oefeningen. Een ergotherapeut kan aanwijzingen geven om bij de dagelijkse activiteiten de gewrichten te beschermen, soepel te houden en te ontlasten.
• In sommige gevallen is een heelkundige ingreep noodzakelijk om de aangetaste gewrichten opnieuw los te maken of vast te zetten, of om bepaalde complicaties (zoals peesscheurtjes, cervicale aantasting) te verhelpen.
Lees ook: Basisbehandeling van reumatoïde artritis
Oefentherapie. Oefenen en voldoende bewegen is van zeer groot belang voor door reuma getroffen gewrichten. De bewegingen moeten steeds onbelast gebeuren: fietsen is beter dan stappen. Afwisselende rust en activiteit is ideaal. Dus geen té lange wandelingen maken. Tijdig even rusten. Ook tijdens de huishoudelijke activiteiten is het nodig af en toe even te onderbreken en wat te rusten.
Bewegingen voorkomen de gevreesde verstijving in flexiestand (van de ellebogen, de heupen en de knieën) bij polyartritis.
De kinesitherapeut kan richtlijnen geven voor het aanpassen van bepaalde oefeningen specifiek gericht naar de mobiliteit en het ziektebeeld van de patiënt. Hij/zij is ook de aangewezen persoon voor behandelingen als massage en mobilisatie.
De oefentherapie hoeft niet ingewikkeld te zijn. Ze kan reeds begonnen worden 's morgens in bed vóór het opstaan.
Warmte. Warmte ontspant de spieren en maakt de gewrichten meer soepel zodat ze ook beter kunnen bewegen. Ideaal dus als voorbereiding op oefentherapie. Warmte is ook ideaal bij pijnlijke spierspasmen.
Warmte kan worden aangewend onder de vorm van een infrarood lamp of door het aanbrengen van warme pakkingen (fango, parafango of paraffine opgewarmd "au-bain marie"). In de handel (bij de apotheker) kan men handige zakjes kopen (Cold-Hot) die zowel als warm als koud gebruikt kunnen worden.
De kinesitherapeut kan richtlijnen geven voor het juist gebruik van toestellen. Hij/zij is ook de aangewezen persoon voor behandelingen als massage en mobilisatie.
Koude. Koude (ijszakjes, ijskompressen) kunnen een helend effect hebben. De kinesitherapeut kan de patiënt hierbij helpen om bijvoorbeeld na een behandeling met ijs een gewricht zacht te mobiliseren.
In de handel (bij de apotheker) kan men handige zakjes kopen (Cold-Hot) die zowel als warm als koud gebruikt kunnen worden.
Ontstekingsremmers
Niet-steroidale anti-inflammatoire stoffen (NSAID, niet-cortisoneachtige ontstekingsremmers) blijven de meest gebruikte geneesmiddelen ter wereld voor behandeling van acute pijn en koorts en voor chronische aandoeningen aan spieren en gewrichten.
Door hun ontzwellend effect werken ze onrechtstreeks ook pijnstillend. Spijtig genoeg veroorzaken ze vaak maagproblemen : erosies, zweren, enz. Vooral producten met een lange werkingsduur kunnen maaglasten veroorzaken.
Bij langdurig gebruik kunnen sommige de nierfunctie aantasten zodat af en toe de nierfunctie moet nagekeken worden !
Bij de niet steroïdale ontstekingsremmers behoren o.a. de merknamen: Cataflam®, Clinoril®, Diclofenac®, Tolectin®, Voltaren®, Brufen®, Apranax®, Artiflam®, Rofenid®, Naprosyne®, Rofenid®, Dolcidium®, Indocid®, Brexine®, Feldene®, Piroxicam®, Tilcotil®.
Corticosteroiden
Soms worden ook corticosteroïden zoals prednisone voorgeschreven om de ontstekingsverschijnselen te stoppen. Zij zijn meestal effectief op korte termijn, maar ze kunnen de evolutie van de ziekte niet afremmen. Bovendien treden er bij gebruik op lange termijn veel en soms nevenwerkingen op. Daarom worden ze alleen gebruikt om acute ontstekingsverschijnselen te behandelen.
Basisbehandeling
Bepaalde geneesmiddelen laten toe een basisbehandeling te starten. De actuele richtlijnen bij beginnende reumatoide artritis starten met metotrexaat en een tijdelijke behandeling van corticosteroiden. De behandeling dient in het begin te worden aangepast tot de ontsteking van de gewrichten zoveel mogelijk onder controle is. Soms zullen andere medicijnen moeten gebruikt daarvoor zoals sulfasalazine, leflunomide of biologicals.
Twintig jaar geleden is er een klasse geneesmiddelen ontwikkeld, de COX-2-remmers, die voordelen leken te hebben tov andere NSAID's. Ze vertoonden minder bijwerkingen, vooral wat betreft de maag. Voorbeelden zijn: etoricoxib (Arcoxia®) en celecoxib (Celebrex®). Toch is gebleken dat deze middelen ook niet geheel risicovrij zijn. Vioxx® werd van de markt gehaald omdat het de kans op een hartinfarct bleek te vergroten. Het vooropgezet veiligheidsvoordeel bleek teniet gedaan door het sneller en vaker gebruik van deze producten.
Lees ook: Terugtrekking van Vioxx
De Anti-TNF Therapieën Cytokines zijn stoffen die een rol spelen in de telecommunicatie tussen cellen. Het zijn boodschappers tussen cellen die een centrale rol spelen in o.a. ontsteking. Ze zijn belangrijk in het regelen van celfunctie en celgroei. In het lichaam zijn er zogenaamde ontstekingsbevorderende cytokines en ook cytokines die ontsteking tegen gaan. Normaal moeten deze in balans zijn. Bij RA-patiënten is dat evenwicht verstoord. De belangrijkste ontdekking van de laatste jaren is nu dat TNF alfa of Tumor Necrosis Factor alfa (verder afgekort als TNFa) een sleutelrol speelt als boodschapper bij RA en ontsteking doet toenemen. Het is echter ook verantwoordelijk voor ziektemanifestaties buiten de gewrichten, zoals vermoeidheid, vermagering, bloedarmoede enz. TNF alfa is bij patiënten gestegen in het bloed en in het gewrichtsvocht, en natuurlijk voorkomende tegenspelers of antagonisten zijn bij RA-patiënten niet bij machte om de cytokinebalans in een gunstig evenwicht te houden. De anti-TNF therapiêën zijn erop gericht om de balans tussen cytokines terug in evenwicht te brengen. Studies met deze producten hebben uitgewezen dat ze bij heel wat patiënten leiden tot een verbetering wat betreft het aantal pijnlijke en gezwollen gewrichten. Bovendien werd aangetoond dat er een stabilisatie was van gewrichtsschade zoals met röntgenfoto's gemeten wordt. Deze behandelingen zijn zeer duur en weg'en op het budget van gezondheidszorg. Daarom is deze therapie vooral aangewezen voor patiënten met ernstige RA bij wie de meer klassieke geneesmiddelen zoals methotrexaat niet of niet langer werken. De komst van biosimilars zorgt sinds kort voor goedkopere producten. Biosimilars zijn medicijnen die lijken op de originele biologicals. Ze worden echter met behulp van levende organismes gemaakt en kunnen daardoor nooit een exacte kopie van het originele geneesmiddel zijn. Fabrikanten moeten door middel van studies bewijzen dat hun product de gewenste werking heeft. Ze zijn dus in alle geval even veilig als de originele biologische producten.
https://www.raliga.be
https://reumanet.be
Lees ook: Basisbehandeling van reumatoïde artritis
 |
 |
