Gerelateerde artikels
Scheurbuik door ernstig tekort aan vitamine C: symptomen en behandeling
In dit artikel
Scheurbuik door ernstig tekort aan vitamine C: symptomen en behandeling
dossier
Scheurbuik wordt veroorzaakt door een ernstig tekort aan vitamine C. Vroeger trof de ziekte vooral zeelieden die maandenlang op zee waren zonder verse groenten of fruit te eten. Tegenwoordig is scheurbuik zeldzaam, maar het kan nog steeds voorkomen bij mensen die lange tijd onvoldoende vitamine C binnenkrijgen.
Wat is scheurbuik?
© Getty Images
Scheurbuik is een aandoening die ontstaat door een ernstig tekort aan vitamine C (ascorbinezuur). Deze vitamine is essentieel voor de aanmaak van collageen, een eiwit dat nodig is voor gezonde bloedvaten, botten, huid en tandvlees.
Zonder voldoende vitamine C verliezen de weefsels hun stevigheid, genezen wonden trager en worden de haarvaten kwetsbaar. Dit leidt tot onderhuidse bloedingen en spontane bloeduitstortingen.
Symptomen van scheurbuik
De eerste symptomen van scheurbuik verschijnen meestal na enkele weken van tekort:
- vermoeidheid, zwakte en prikkelbaarheid;
- spier- of gewrichtspijn;
- verminderde eetlust en gewichtsverlies.
© Getty Images - De perifolliculaire purpura is een symptoom van scheurbuik.
Zonder behandeling kunnen ernstigere klachten ontstaan:
- gezwollen, rode of bloedende tandvlees;
- loskomende tanden die kunnen uitvallen;
- rode vlekjes op de huid (purpura perifollicularis) en blauwe plekken;
- bloedarmoede, kortademigheid en slecht genezende wonden;
- droog, breekbaar haar en 'spiraalvormige' haartjes;
- bloedingen in het witte deel van het oog (onder de conjunctiva).
Bij kinderen veroorzaakt scheurbuik soms botpijn, prikkelbaarheid en groeiachterstand.
Hoe ontstaat scheurbuik?
Scheurbuik is niet besmettelijk: het ontstaat door een tekort aan vitamine C. Dit tekort treedt op wanneer iemand gedurende 1 tot 3 maanden weinig of geen verse groenten en fruit eet.
Een vitamine C-tekort kan veroorzaakt of verergerd worden door:
- een streng of eenzijdig dieet;
- roken (verhoogt de behoefte aan vitamine C);
- chronische diarree;
- hyperthyreoïdie;
- zwangerschap en borstvoeding (hogere behoefte);
- alcohol- of druggebruik;
- eetstoornissen zoals anorexia.
In 2025 verklaarde zanger Robbie Williams dat hij scheurbuik had opgelopen na een streng dieet en het gebruik van Ozempic om af te vallen: “Ik was gestopt met eten en kreeg niet meer de voedingsstoffen die ik nodig had.”
Hoe kun je scheurbuik voorkomen?
Een dagelijkse inname van 30 mg vitamine C is voldoende om scheurbuik te voorkomen – dat komt overeen met een halve sinaasappel of een kiwi per dag.
Volgens de WHO en de EFSA is zelfs 10 mg per dag genoeg om ernstige tekorten te vermijden.
Voor een optimale gezondheid wordt volwassenen echter aangeraden om 110 mg vitamine C per dag te nemen.
Wie loopt risico op scheurbuik?
In de 18e eeuw kwamen scheurbuikgevallen vaak voor bij zeelieden die maandenlang geen verse voeding konden eten. De Schotse arts James Lind ontdekte toen het beschermende effect van citrusvruchten. Vandaag komt scheurbuik nog zelden voor, maar bepaalde groepen lopen een groter risico op een vitamine C-tekort:
- zwangere en borstvoedende vrouwen;
- kinderen in de groei;
- rokers (verbruiken sneller vitamine C, +35 mg per dag aanbevolen);
- mensen met spijsverteringsproblemen of ontstekingsziekten (zoals Crohn of colitis ulcerosa);
- mensen die herstellende zijn van zware operaties of brandwonden.
Welke voedingsmiddelen voorkomen scheurbuik?
© Getty Images
Een gevarieerd dieet rijk aan rauwe of licht gestoomde groenten en fruit is de beste manier om scheurbuik te voorkomen.
De beste bronnen van vitamine C zijn:
- citrusvruchten (sinaasappels, citroenen, pompelmoezen);
- kiwi, guave, papaja, aardbeien;
- rode en groene paprika, broccoli, spruitjes, spinazie;
- tomaten en nieuwe aardappelen.
Hoe wordt scheurbuik vastgesteld?
Een bloedonderzoek kan het vitamine C-gehalte meten.
Scheurbuik wordt bevestigd wanneer het vitamine C-niveau lager is dan 2 mg/L (11 µmol/L).
Behandeling van scheurbuik
De behandeling is eenvoudig en effectief: het tekort wordt aangevuld met vitamine C via voeding of supplementen.
- Volwassenen: 500 mg tot 1 g vitamine C per dag gedurende 1 à 2 weken.
- Kinderen: tot 300 mg per dag.
De meeste mensen voelen zich binnen 48 uur beter. Volledig herstel treedt meestal binnen één tot twee weken op, afhankelijk van de ernst van het tekort.
In ernstige gevallen kan vitamine C intraveneus worden toegediend.
Waarom duikt scheurbuik opnieuw op?
Hoewel scheurbuik grotendeels verdwenen leek, worden opnieuw gevallen gemeld.
De ziekte treft vooral kinderen, ouderen, mensen met eetstoornissen of psychische problemen, en personen in voedselarmoede.
Een studie uit 2024 toonde een stijging van pediatrische gevallen in Frankrijk en Europa, gelinkt aan een voeding die steeds meer bestaat uit bewerkte producten en minder verse ingrediënten.
Strenge diëten, verminderde eetlust door medicijnen (zoals Ozempic) en eetstoornissen dragen bij aan de terugkeer van deze “vergeten” ziekte.
Bronnen:
https://my.clevelandclinic.org
https://www.nhs.uk
https://www.medicalnewstoday.com
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/
https://www.sciencedirect.com
auteur:
Olivia Regout,
gezondheidsjournalist
