Gerelateerde artikels
Longontsteking of pneumonie: symptomen en behandeling
In dit artikel
Longontsteking of pneumonie: symptomen en behandeling
dossier
Een longontsteking of pneumonie is een ernstige infectieziekte die het longweefsel aantast. Pneumonie wordt zowel door virussen als door bacteriën veroorzaakt. Een longontsteking moet je altijd ernstig nemen. De meeste mensen genezen probleemloos door een korte behandeling met een antibioticum, maar sommigen moeten opgenomen worden in het ziekenhuis. Het kan zelfs fataal aflopen. Vooral ouderen en mensen met een chronisch gezondheidsprobleem of een verzwakt immuunsysteem zijn kwetsbaar. Neem onmiddellijk contact op met een arts als je symptomen van longontsteking bespeurt.
Lees ook: Wat zijn de symptomen van een longontsteking?
Is een longontsteking gevaarlijk?
Longontsteking was vroeger een belangrijke doodsoorzaak bij jongvolwassenen, maar gezonde mensen herstellen tegenwoordig binnen twee tot drie weken. Het herstel van het bacteriële type begint binnen een paar uur na het begin van de antibioticabehandeling. Longontsteking kan echter fataal zijn bij hele jonge kinderen, ouderen en mensen die al ziek zijn of met een verzwakt immuunsysteem. Sommige vormen van longontsteking worden bovendien steeds moeilijker te behandelen door de toenemende resistentie van de ziekteverwekkers tegen antibiotica. Hierdoor is longontsteking de meest voorkomende fatale ziekenhuisinfectie. |
Oorzaken
© Getty Images
Pneumonie kent vele vormen, waarbij elke vorm door een ander micro-organisme (bacteriën, virussen, schimmels) wordt veroorzaakt. Vaak lopen mensen een longontsteking op nadat ze eerst een verkoudheid of een griep hebben gehad, waardoor het slijmvlies is aangetast en het verdedigingssysteem van onze luchtwegen is verzwakt, maar dat is niet altijd het geval.
Een pneumonie ontstaat meestal nadat micro-organismen door inademing in de longen zijn terechtgekomen. Het kan gaan om micro-organismen afkomstig van andere mensen die drager zijn van het virus of de bacterie. Maar sommige van die micro-organismen (zoals de pneumokok en de stafylokok) bevinden zich van nature on onze mond en keel. Ze doen daar geen kwaad, tenzij in geval van een verminderde weerstand. Soms wordt de infectie door het bloed naar de longen gevoerd of verspreidt de infectie zich rechtstreeks uit een nabijgelegen ontsteking naar de longen.
Bacteriële longontsteking
De meeste longontstekingen worden veroorzaakt door een bacterie. De belangrijkste bacteriën zijn de volgende:
- Pneumokokken zijn de voornaamste oorzaak van een bacteriële pneumonie, die in 10-20% van de gevallen dodelijk verloopt als ze niet behandeld wordt met efficiënte antibiotica. Deze soort longontsteking kan zich voordoen als complicatie bij een virusinfectie van de bovenste luchtwegen, zoals een verkoudheid.
- Stafylokokken (Staphylococcus aureus) zijn een van de voornaamste oorzaken van een longontsteking die in het ziekenhuis wordt opgelopen. Deze soort longontsteking kan zich ook als ernstige complicatie bij griep ontwikkelen. Ze treft meestal zeer jonge kinderen, ouderen, zwaar zieke patiënten en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Een groot probleem is de zg. meticillineresistente stafylokok (MRSA) die resistent is tegen de meeste antibiotica en die in vele ziekenhuizen en rusthuizen voorkomt.
- Legionella pneumophila is de bacterie die de zg. veteranenziekte veroorzaakt. Deze bacteriën zijn normaal aanwezig in het oppervlaktewater. Omstandigheden die een groei van de Legionella-bacteriën bevorderen zijn: stagnerend water en watertemperatuur tussen 20° C en 50° C. Vooral in (leiding)water met temperaturen tussen de 30 en 40 graden Celsius gedijen deze bacteriën goed. Via warmwatercircuits en via de kraan, douches, whirlpools, airconditioning enz. kunnen ze door verneveling verspreid worden.
- Mycoplasma pneumoniae is een veel voorkomende oorzaak van pneumonie bij schoolgaande kinderen (4-10 jaar) en jongvolwassenen (30-40 jaar). Epidemieën komen regelmatig voor bij in gesloten gemeenschappen, bv. op kostscholen en zomerkampen en in instellingen voor (verstandelijk) gehandicapten. De infectie veroorzaakt meestal een mild, griepachtig ziektebeeld (hoesten en lichte koorts en spierpijn). De symptomen ontstaan meestal geleidelijk, in meerdere dagen tot een week, in tegenstelling tot het acute beeld bij andere luchtweginfecties zoals influenza. De ziekte gaat over het algemeen vanzelf over.
- Chlamydophila pneumoniae is verantwoordelijk voor zowat 10% van de longontstekingen, vooral bij adolescenten, jong volwassenen en ouderen. Bij jongeren verloopt ze meestal mild, bij ouderen kan ze echter zeer ernstig zijn. Ook bij een mild verloop kan het herstel langzaam optreden. De patiënt kan nog lang hoesten en moe zijn. Bovendien is deze bacterie slechts gevoelig voor enkele antibiotica-groepen (tetracyclinen, zoals doxycycline, en macroliden, zoals erytromycine, azitromycine en claritromycine).
Lees ook: Zijn infecties met streptokokken gevaarlijk?
Virale longontsteking
Een virale pneumonie (door bv. het griepvirus, het respiratoir syncitiaal virus – RSV, het waterpokkenvirus...) is meestal tamelijk goedaardig en geneest meestal spontaan zonder restletsels.
Lees ook: Wat is RSV en waarom belanden zoveel baby's met RSV in het ziekenhuis?
Schimmels
Bepaalde schimmels, zoals Mycobacterium avium, veroorzaken soms pneumonie, en komen meestal voor bij mensen met immuunstoornissen zoals aids, chemopatiënten en bij intraveneuze drugsgebruikers.
Lees ook: Wat zijn de symptomen van een longontsteking?
Aspiratiepneumonie
Minder vaak is het inademen van bepaalde stoffen, zoals chemicaliën (zoals pesticiden) of het inslikken van braaksel, wat tot shocklong kan leiden, de oorzaak.
Risico’s
Een longontsteking, en dan vooral een bacteriële longontsteking, is een zeer ernstige ziekte. Er bestaan bovendien levensgevaarlijke verwikkelingen.
- De ontsteking kan zich van de longblaasjes naar het longvlies verspreiden, waardoor pleuritis ontstaat. Er kan zich vocht tussen de beide vliezen van de pleura ophopen, waardoor de long wordt ingedrukt en de ademhaling bemoeilijkt wordt.
- Empyeem, eigenlijk een verwikkeling van de longvliesontsteking. Er ontstaat etter tussen de longvliezen, die door een buisje tussen de vliezen weggedraineerd moet worden.
- Bij jonge kinderen, ouderen of mensen met een verzwakt immuunsysteem kan de ontsteking zich in de longen verspreiden en ademhalingsinsufficiëntie veroorzaken.
- Sepsis of bloedvergiftiging, wanneer de pneumokok in de bloedbaan terechtkomt. Dat veroorzaakt een sterke bloeddrukdaling, shock en schade aan belangrijke organen.
- Meningitis of hersenvliesontsteking. Bij bejaarden is de longontsteking de belangrijkste oorzaak van hersenvliesontsteking.
Lees ook: Meningitis: symptomen virale en bacteriële hersenvliesontsteking
Behandeling
- Rust: Werkonbekwaamheid (voldoende lang), hulp in huis.
- Eten en drinken: Voldoende (extra) vochtinname en voldoende voedselinname.
- Pijn en koorts: Pijnbestrijding is essentieel om doorademen en ophoesten te bevorderen. Een pneumonie kan gepaard gaan met hoge koorts. De arts zal een koortswerend middel voorschrijven, zoals paracetamol. Liever geen pijnstillers met codeïne omdat die de hoest kunnen onderdrukken.
- Geen hoestwerende middelen: Hoestwerende middelen onderdrukken de hoest, wat in het geval van een longontsteking contraproductief is.
- Antivirale middelen: Ernstige longontsteking die door een virus is veroorzaakt, zoals het waterpokkenvirus, varicella zoster, kan worden behandeld met aciclovir.
- https://www.gezondheid.be/rubriek/antibiotica" target="_blank">Antibiotica: Als een bacterie de oorzaak is, wordt altijd een antibioticum voorgeschreven. Bij een virale longontsteking zijn antibiotica zinloos. Welke antibiotica zullen voorgeschreven worden, is ondermeer afhankelijk van het type bacterie, de leeftijd van de patiënt en de ernst van de ziekte. De antibioticakuur duurt klassiek acht dagen. In elk geval wordt behandeld tot twee dagen na het verdwijnen van de koorts. In sommige gevallen is een langere behandeling nodig. Je moet de volledige dosis van het antibioticum innemen. Ben je na 48 uur niet merkelijk beter, dan moet je zeker je huisarts opnieuw contacteren. Dan moet de dokter van antibioticum veranderen of er een tweede geneesmiddel aan toevoegen. Een groeiend aantal bacteriën die pneumonie veroorzaken, ontwikkelt resistentie tegen antibiotica. Veel stafylokokken en pneumokokken worden steeds meer resistent tegen antibiotica. Resistentie tegen antibiotica vormt, vooral bij ziekenhuisinfecties, een ernstig probleem.
- Zuurstof: Als het zuurstofgehalte van het bloed laag is of als je het benauwd hebt, wordt zuurstof door een masker toegediend. Soms is het nodig om op de intensive care mechanische beademing te geven.
- Ademhalingskine (respiratoire kinesitherapie): In het ziekenhuis kan een revalidatiebehandeling worden gegeven om het slijm in de borst los te maken.
Lees ook: Ibuprofen, slijmoplossers, hoestsiroop: welke geneesmiddelen bij bronchitis?
Wanneer naar het ziekenhuis?
Je arts beslist waar je behandeld wordt. Waarschijnlijk zal je thuis kunnen behandeld worden als antibiotica in pilvorm kunnen worden toegediend en indien je:
- jonger dan 65 jaar bent, in goede gezondheid verkeert en geen bijkomende risicofactoren hebt zoals een chronische ziekte.
- een gezonde 65+-er bent zonder bijkomende risicofactoren.
In dat geval zal je arts je toestand op de voet volgen en elke dag controleren (eventueel telefonisch). Er zullen ook geregeld bloedafnames gebeuren.
Waarschuw alleszins je arts in volgende omstandigheden:
- bij achteruitgang van de algemene toestand;
- als de hoestklachten, koorts of kortademigheid toenemen;
- bij nieuwe klachten zoals kortademigheid, koorts, pijn in de borst of bloedfluimen;
- als eventueel reeds aanwezige koorts langer dan een week aanhoudt.
Je zal waarschijnlijk naar het ziekenhuis worden overgebracht bij ernstige longontsteking door een bacterie of een schimmel, bijvoorbeeld in geval van zuurstoftekort, verwardheid, beide longen aangetast, hartslag en ademhaling heel snel, bloeddruk te laag.... Maar ook bij ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem is hospitalisatie aangewezen, alsook voor kinderen jonger dan 6 maand bij vermoeden van een bacteriële pneumonie. Bij kinderen tussen 6 maand en 5 jaar oud kan een behandeling thuis overwogen worden voor zover de algemene toestand niet te sterk is aangetast, en het kind van dichtbij kan worden gevolgd. Daarnaast is een ziekenhuisopname nodig indien na 48 tot 72 uur behandeling onvoldoende verbetering optreedt of indien de antibiotica intraveneus (via een infuus) moet toegediend worden.
Preventie
Tegen een aantal ziekteverwekkers die een longontsteking veroorzaken of die aan de basis kunnen liggen van een longontsteking, kan men zich laten vaccineren. Dat geldt met name voor Pneumokokken, griep en Haemophilus influenzae. Vaccinatie tegen Pneumokokken en Haemophilus influenzae wordt aangeraden voor alle jonge kinderen. Vaccinatie tegen pneumokokken en griep wordt aangeraden voor ouderen en risicopersonen.
Lees ook: Vaccinatie: wanneer heb je een tetanusprik nodig?
Bronnen:
https://www.gezondheidenwetenschap.be
https://www.rivm.nl
