Wondroos (erysipelas): een ernstige huidinfectie

dossier Wanneer een huidwonde na enige tijd rood wordt en opzwelt, is de wonde waarschijnlijk geïnfecteerd door bacteriën. Sommige infecties, zoals wondroos of erysipelas, kunnen ernstige gevolgen hebben. Raadpleeg altijd een arts als u vermoedt dat de wonde geïnfecteerd is.

Wondroos of erysipelas is een ernstige infectie van de huid en van het onderhuids bindweefsel die veroorzaakt wordt door bacteriën. Die bacteriën – streptokokken en/of stafylokokken – zijn op elke huid aanwezig en zijn normaal onschuldig. Wanneer ze zich in een wond nestelen kunnen ze zich uitbreiden en een vervelende infectie veroorzaken.
Wondroos kan overal ontstaan, maar het treedt het meest op aan de benen, soms ook de armen en het gezicht.

Iedereen kan wondroos krijgen. Mensen met een verminderd afweersysteem, zoals bejaarden, mensen met suikerziekte (diabetes) en mensen met lymfoedeem (een ‘dikke arm’ of ‘dikke voet’ door een ophoping van lymfevocht in arm of been) of veneuze insufficiëntie (afvoerbelemmering van aderlijk bloed van de benen naar het hart) hebben een verhoogd risico.

Hoe ontstaat wondroos?

Wondroos ontstaat meestal na een wondje (een schaafwond, een brandwond, na een operatie, een open been, een kloofje tussen de tenen...), of een andere beschadiging van de huid waardoor de bacterieën makkelijk in het weefsel kunnen komen, zoals een puistje, een splinter, een insectenbeet, een koortslip, eczeem van de uitwendige gehoorgang, een (voet)schimmel enz.
Zelfs een wondje dat met het blote oog niet zichtbaar is kan een manier zijn waardoor een bacterie het lichaam binnen kan komen.
Twee soorten bacteriën kunnen bij wondroos betrokken zijn: streptokokken en stafylokokken. Meestal zijn streptokokken de boosdoeners.

Typische verschijnselen

• De huid is glanzend en fel rood, gezwollen, en warm. De aangedane huid is scherp afgegrensd van de normale huid. De rode uitslag verspreidt zich snel.

• Lymfeklieren rond het geïnfecteerde gebied kunnen opzwellen en pijnlijk worden (bij wondroos van het been in de liezen, bij wondroos van het gezicht in de hals) en de lymfebanen kunnen ontstoken zijn (lymfangitis). Dit uit zich als een rode streep tussen de plaats van wondroos en de klieren. Dit wordt ten onrechte soms ‘bloedvergiftiging’ genoemd.

• Vochtophoping (oedeem) in het geïnfecteerde gebied (bv. oogleden,

• vaak hoge koorts (>39° C), koude rillingen,

• hoofdpijn, zich ziek voelen, en braken.

• Soms ontstaan er naderhand blaren, vooral bij ouderen aan de benen.

Complicaties

Uitbreiding van de infectie
Wanneer ze niet snel behandeld wordt kan de wondroosinfectie zich in de diepte uitbreiden en de spieren aantasten of zich via het bloed verspreiden (bloedvergiftiging). In dat geval wordt van sepsis gesproken. Dit leidt tot de vorming van abcessen of tot gangreenvorming (afsterven van weefsels doordat de bloedtoevoer is gestopt). Soms doen zich eveneens infectie van de hartkleppen, longontsteking en infectie van de gewrichten voor.

• Bij een "necrotiserende fasciitis" wordt spier-, vet- en huidweefsel aangetast. Twintig procent van deze patiënten overlijdt. Deze vorm wordt wel eens de "vleesetende bacterie" genoemd.

• Het "toxische shock syndroom" (STSS) geeft een snelle bloeddrukdaling, waardoor organen zoals nieren, lever en longen niet meer naar behoren werken.

Beschadiging lymfevaten
Wondroos, zeker wanneer dat herhaaldelijk optreedt, kan de plaatselijke lymfevaatjes beschadigen. Het lymfesysteem in het lichaam helpt mee in het terugvoeren van weefselvocht naar het hart (zoals de aderen dat doen met zuurstofarm bloed). Wanneer dit systeem beschadigd is, ontstaat er stapeling van weefselvocht, met als gevolg lymfoedeem (zwelling) in het betreffende lichaamsdeel. Meestal gaat het om het onderbeen. Een lymfoedeem op zich is weer een risicofactor voor het ontstaan van een nieuwe aanval van wondroos.

Behandeling

Antibiotica
Wondroos moet ze snel mogelijk behandeld worden met antibiotica die werkzaam zijn tegen streptokokken en stafylokokken. In het algemeen wordt een kuur van 10-14 dagen geadviseerd. In ernstige gevallen of bij kwetsbare patiënten (bejaarden, mensen met een chronische ziekte, mensen met een lymfoedeem...) kan opname in het ziekenhuis en intraveneuze toediening van antibiotica nodig zijn.
Bij voortdurend terugkerende wondroos kan een onderhoudskuur met antibiotica voorgeschreven worden, soms levenslang.

Wondhygiëne
De wonde waarlangs de bacteriën zijn binnengedrongen moet goed verzorgd en ontsmet worden.
Het dagelijks wassen van de aangedane been of arm met een desinfecterende shampoo of zeep kan meehelpen bij de genezing.
Bij wondroos van het been is de bacterie meestal via een wondje tussen de tenen de huid binnengedrongen. Daarom is het belangrijk ervoor te zorgen dat de huid tussen de tenen weer normaal wordt en daarna intact blijft. Vaak zijn deze wondjes veroorzaakt door een schimmelinfectie en moet behandeling met een crème tegen schimmels worden gegeven. Daarnaast is een goede hygiëne van de voeten nodig en moeten de tenen en de huid tussen de tenen na het douchen goed worden afgedroogd.

Behandeling van het oedeem
Bij wondroos van de benen is het been naderhand vaak wat dikker (oedeem).
Om dit te voorkomen wordt aangeraden om het been of de arm hoog te leggen. Bevindt de wondroos zich in het gezicht, dan moet u zo weinig mogelijk praten en vloeibaar voedsel gebruiken. Ook lokaal afkoelen met natte compressen kan helpen.
Bij wondroos aan het been zal dit been meestal worden ingezwachteld. Om het oedeem tegen te gaan en herval van wondroos te voorkomen, wordt meestal aangeraden om tijdelijk een therapeutische elastische kous (TEK) te dragen. Bij herhaald optreden van wondroos aan het been, zal u wellicht levenslang dergelijke kousen moeten dragen.

Meer info: