Gerelateerde artikels
De impact van de menopauze op hersenen van vrouwen
In dit artikel
De impact van de menopauze op hersenen van vrouwen
dossier
Over het vrouwenbrein circuleren al jaren mythes: dat het anders zou werken dan dat van mannen, dat het fragieler zou zijn of gevoeliger voor emoties. Neurowetenschappelijk onderzoek toont iets anders: er bestaat geen ‘gegenderd brein’. Toch zijn er biologische verschillen die wél een invloed hebben op de hersengezondheid. Een van de belangrijkste factoren? De menopauze.
Lees ook: Perimenopauze: symptomen, diagnose en behandeling
In een TED-talk legt Lisa Mosconi uit hoe de menopauze het vrouwenbrein verandert, waarom vrouwen meer risico lopen op bepaalde neurologische aandoeningen en wat je zelf kunt doen om je hersenen te beschermen. We geven je de samenvatting. Onderaan kan je de lezing bekijken.
Geen mannen- of vrouwenbrein, wél verschillen die tellen
Hersenen zijn niet ‘roze of blauw’, maar vrouwen en mannen verschillen wel op een aantal belangrijke punten wat gezondheid betreft. Zo hebben vrouwen:
- vaker angst en depressie
- meer hoofdpijn en migraine
- en een duidelijk hoger risico op alzheimerdementie
Alzheimer is wereldwijd de meest voorkomende vorm van dementie. Het grootste deel van de patiënten zijn vrouwen: twee op de drie. De vraag is dan ook: waarom?
Lees ook: Penopauze (andropauze): de menopauze bij mannen?
De sleutel ligt in de menopauze
© Getty Images
Neurowetenschappelijk onderzoek toont dat vrouwenhersenen anders verouderen dan mannenhersenen, en dat de menopauze daarbij een cruciale rol speelt.
Veel mensen zien de hersenen als een losstaand orgaan, maar dat klopt niet. Hersenen communiceren voortdurend met de rest van het lichaam, en vooral met het reproductieve systeem. Deze verbinding verloopt via hormonen.
Lees ook: De relatie tussen menopauze en osteoporose
Hormonen en hersenen: een nauwe samenwerking
Terwijl mannen tot laat in het leven stabiele testosteronspiegels behouden, dalen de oestrogenen bij vrouwen tijdens de menopauze abrupt. En oestrogenen (vooral estradiol) zijn een belangrijke energiebron voor de hersenen.
Wanneer de oestrogenen dalen:
- zakt de hersenenergie
- verouderen neuronen sneller
- kunnen amyloïde plaques ontstaan, een kenmerk van alzheimer
Lees ook: De verschillende fases van alzheimer
Menopauzesymptomen beginnen in de hersenen
Hoewel symptomen zoals opvliegers, nachtelijk zweten, geheugenproblemen en angst vaak aan de eierstokken worden toegeschreven, ontstaan ze eigenlijk in de hersenen.
Lees ook: Menopauze: de klachten
Welke hersengebieden spelen een rol?
- De hypothalamus regelt de lichaamstemperatuur (opvliegers)
- De hersenstam regelt het slaap/waakritme (slapeloosheid)
- De amygdala en hippocampus staan in voor onze emoties en geheugen (stemmingswisselingen, vergeetachtigheid)
Deze klachten zijn dus neurologische symptomen van de menopauze.
Wat laten hersenscans zien?
PET-scans tonen dat het vrouwenbrein vóór de menopauze alert en helder functioneert. Tijdens en na de menopauze kan de hersenenergie met ongeveer 30% dalen. Bij mannen van dezelfde leeftijd blijft die energie veel stabieler. Deze veranderingen hangen samen met de hormonale overgang, niet met leeftijd op zich.
Belangrijk: ondanks deze daling blijven vrouwen even goed presteren op cognitieve testen als mannen.
Lees ook: Het gevoel van watten in je hoofd: wat is brain fog of hersenmist?
Menopauze en alzheimer: een onverwacht verband
Hersenonderzoek toont dat vrouwen tijdens de menopauze meer kans hebben om amyloïde plaques te ontwikkelen dan mannen. Dat betekent niet dat ze dementie zullen krijgen, maar het verhoogt het risico.
Alzheimer begint vaak 10 tot 20 jaar vóór de eerste symptomen. Voor veel vrouwen valt deze beginfase dus samen met… de menopauze.
Lees ook: De ziekte van Alzheimer: wat zijn de vroege symptomen?
Chirurgische menopauze: een extra aandachtspunt
Sommige vrouwen komen vroegtijdig in de menopauze door medische ingrepen zoals na het verwijderen van de eierstokken.
Wanneer dit vóór de natuurlijke menopauze gebeurt, lijkt het risico op cognitieve problemen en dementie hoger te liggen. Dat betekent niet dat ingrepen moeten worden vermeden, wél dat goede nazorg en informatie belangrijk zijn.
Lees ook: Kan je een vervroegde menopauze behandelen?
Wat kun je doen om je hersenen te beschermen?
1. Hormoontherapie
Hormoonsubstitutietherapie (HST) kan menopauzeklachten zoals opvliegers verlichten.
2. Leefstijl als natuurlijke ondersteuning
Zonder medicatie kan je al veel doen voor je hormoonbalans, en dus voor je hersenen.
Mediterrane voeding
Onderzoek toont dat vrouwen die een mediterrane voeding volgen:
- minder cognitieve achteruitgang hebben
- minder depressieve klachten ervaren
- een lager risico hebben op hartziekten, beroertes en sommige kankers
- minder hevige opvliegers hebben
Deze voeding bevat veel fyto-oestrogenen (milde, plantaardige oestrogenen), onder andere in lijnzaad, sesamzaad, peulvruchten, gedroogde abrikozen, verschillende fruitsoorten en pure chocolade.
Lees ook: Menopauze-dieet: wat eten tijdens de overgang?
Stress verminderen
Cortisol (stresshormoon) en oestrogenen houden elkaar in balans:
- Bij meer stress stijgt cortisol en zakt oestrogeen
- Bij minder stress zakt cortisol en herstelt oestrogeen
Stressreductie helpt dus niet alleen je humeur, maar ook je hersenen.
Beweging, slaap en herstel
Regelmatige beweging, voldoende slaap en dagelijkse ontspanning helpen het brein om de overgang beter te doorstaan.
Lees ook: Waarom hebben zoveel vrouwen last van slaapproblemen?
Conclusie
De menopauze is niet enkel een hormonale verandering, maar ook een echte neurologische overgang. Begrijpen wat er in het vrouwenbrein gebeurt, helpt klachten te herkennen, taboes te doorbreken en de hersengezondheid te beschermen.
Lees ook: Dementie voorkomen of vertragen: beste medicijn is een gezonde levensstijl
Bron:
auteur:
Sofie Van Rossom,
gezondheidsjournalist
