Penopauze (andropauze): de menopauze bij mannen?
In dit artikel
Penopauze (andropauze): de menopauze bij mannen?
dossier
Tijdens de penopauze daalt het testosteronniveau bij mannen. Deze hormonale verandering kan leiden tot symptomen als vermoeidheid, stemmingswisselingen, slaapproblemen en een verminderd libido. Wanneer begint de penopauze meestal? Kan je je laten testen en wat houdt de behandeling in?
Wat is de betekenis van ‘penopauze’?
© Getty Images
‘Penopauze’ is de meer gangbare term voor andropauze. Het verwijst naar een leeftijdsgebonden daling van testosteron bij (cisgender) mannen. Dit kan zich uiten in vermoeidheid, slapeloosheid, stemmingswisselingen en soms ook verminderde vruchtbaarheid. Vaak gaat penopauze samen met hypogonadisme, een aandoening waarbij de testosteronniveaus ook verlaagd zijn. Beide situaties geven vergelijkbare symptomen.
Testosteron is een hormoon dat door de testes wordt geproduceerd en veel meer doet dan alleen het stimuleren van seksueel verlangen. Het ondersteunt veranderingen tijdens de puberteit, geeft mentale en fysieke energie, helpt spiermassa behouden en beïnvloedt andere belangrijke lichaamsfuncties.
Op welke leeftijd start de penopauze en krijgt iedereen ze?
De daling van testosteron begint meestal rond het 50e levensjaar, maar dit kan per persoon verschillen. Sommige mannen merken eerder symptomen, terwijl anderen er pas op latere leeftijd last van krijgen. Niet iedereen met lage testosteronwaarden ervaart symptomen. Soms is er een daling in hormonen, maar blijven mannen klachtenvrij. Factoren zoals medicatie, stress, obesitas of slaapapneu kunnen ook symptomen veroorzaken die lijken op die van penopauze.
Verschil tussen menopauze en penopauze?
Penopauze bij mannen verschilt op een aantal punten van de menopauze bij vrouwen. Het heeft bijvoorbeeld niets te maken met de menstruatiecyclus en niet elke man ervaart het. Ook stopt het de werking van de voortplantingsorganen niet volledig, al kunnen seksuele problemen ontstaan door de lagere hormoonspiegels.
Oorzaak penopauze
Voor de puberteit zijn de testosteronniveaus laag. Tijdens de seksuele rijping stijgen ze echter flink en zorgen ze voor typische veranderingen bij jongens, zoals:
- meer spiermassa
- groei van lichaamshaar
- een lagere stem
- veranderingen in seksuele functie
Naarmate je ouder wordt, beginnen de testosteronniveaus langzaam te dalen. Uit onderzoek blijkt dat testosteron gemiddeld zo’n 1% per jaar afneemt na het 30e levensjaar bij mannen. Bepaalde gezondheidsproblemen kunnen dit proces versnellen of versterken. Bepalende factoren voor een daling van testosteron zijn onder andere:
- Obstructieve slaapapneu
- Obesitas
- Stress door ernstige ziekte, operaties of ziekenhuisopname
- Medicatie zoals opioïden
Het behandelen van deze onderliggende factoren kan helpen de testosteronniveaus weer naar een normaal bereik te brengen.
Symptomen van penopauze
Penopauze kan lichamelijke, seksuele en psychologische problemen veroorzaken. Ze worden meestal ernstiger naarmate je ouder wordt. Mogelijke symptomen zijn:
- lage energie
- depressie of somberheid
- verminderde motivatie
- verlaagd zelfvertrouwen
- concentratieproblemen
- slapeloosheid of moeite met slapen
- toename van lichaamsvet
- verlies van spiermassa en lichamelijke zwakte
- gynaecomastie (ontwikkeling van borsten)
- verminderde botdichtheid
- erectiestoornissen
- verminderd libido
- onvruchtbaarheid
Daarnaast kan je last hebben van opgezwollen of gevoelige borsten, kleinere testes, verlies van lichaamsbeharing of opvliegers. Lage testosteronniveaus geassocieerd met penopauze zijn ook gekoppeld aan osteoporose, een aandoening waarbij de botten zwak en broos worden. Deze symptomen zijn zeldzaam en komen meestal voor bij mannen rond dezelfde leeftijd als vrouwen die de menopauze ingaan. Het is belangrijk te weten dat veel van deze klachten ook door andere gezondheidsproblemen veroorzaakt kunnen worden.
Test en behandeling van penopauze
Je arts kan een bloedtest doen om je testosteronniveau te controleren. Experts raden aan alleen oudere mannen te testen op laag testosteron als ze symptomen hebben, en een lage uitslag altijd te bevestigen met een tweede test. Daarnaast kan aanvullend onderzoek van de hypofyse nodig zijn om andere hormonale oorzaken uit te sluiten.
In de meeste gevallen kun je de symptomen van penopauze zelf goed beheren, tenzij ze ernstig zijn of je dagelijks leven verstoren. Een van de grootste uitdagingen is vaak het bespreekbaar maken van je klachten met je arts, omdat veel mannen zich schamen of geïntimideerd voelen om erover te praten.
De eerste en meest voorkomende aanpak is het aannemen van een gezondere levensstijl. Je arts kan bijvoorbeeld aanraden om:
- gezond te eten
- regelmatig te bewegen
- voldoende te slapen
- stress te verminderen
Deze gewoonten zijn nuttig voor alle mannen. Mensen die last hebben van penopauzesymptomen merken vaak een flinke verbetering van hun algehele gezondheid na het aanpassen van hun leefstijl. Als je symptomen hinder veroorzaken, bespreek dit met je arts. Hij of zij kan aanbevelingen geven om de symptomen te behandelen of te verlichten. Bij depressieve klachten kan je arts daarnaast antidepressiva, therapie en andere leefstijlaanpassingen adviseren.
Hormoontherapie
Hormoontherapie is een mogelijke behandeling van penopauze, maar blijft controversieel. Testosterontherapie kan bij sommige mannen klachten verlichten, zoals vermoeidheid of laag libido, maar de voordelen zijn niet bij iedereen duidelijk. Net als prestatiebevorderende steroïden kan synthetisch testosteron bijwerkingen hebben, zoals bloedstolsels, hart- en vaatproblemen, en een mogelijk verhoogd risico op prostaat- of borstkanker. Ook kan het de vruchtbaarheid beïnvloeden. Mannen met prostaatkanker of andere specifieke gezondheidsproblemen lopen extra risico, waardoor het belangrijk is zorgvuldig de voor- en nadelen af te wegen voordat je besluit tot hormoontherapie over te gaan.
Bronnen:
Laatst bijgewerkt: september 2025
Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.
