11 oorzaken voor klachten aan de teelballen en hoe behandelen
In dit artikel
11 oorzaken voor klachten aan de teelballen en hoe behandelen
dossier
Klachten aan het scrotum (de balzak) kunnen verschillende oorzaken hebben. De teelballen, de omliggende structuren, (bijbal, bloedvaten) of de organen in de onderbuik kunnen aan de basis van de klachten liggen. In de meeste gevallen zijn de klachten onschuldig en van voorbijgaande aard. Soms is er echter sprake van een ernstige oorzaak. Hieronder zie je elf verschillende aandoeningen die klachten aan het scrotum kunnen geven en welke behandelingen er mogelijk zijn.
Lees ook: Prostaatklachten: aandoeningen van de prostaat
1. ‘Blauwe ballen’
Blauwe ballen’ of epididymale hypertensie is een onschuldige fenomeen dat pijn geeft aan de testikels. De klachten ontstaan bij langdurige seksuele opwinding. De aandoening dankt zijn naam aan de bloedvaten van het scrotum, die typisch gezwollen zijn en blauw kleuren bij deze conditie.
Oorzaak
De pijn wordt veroorzaakt door een tijdelijk verhoogde bloeddruk van de genitale bloedvaten. Tijdens seksuele opwinding neemt de doorbloeding van de regio toe. Als deze toestand lang blijft bestaan, kan er pijn ontstaan.
Behandeling
Een zaadlozing is de beste remedie tegen de klachten.
Lees ook: Is masturberen (ab)normaal of (on)gezond?
2. Draaiing van de zaadbal (teelbaltorsie)
Plotse hevige pijn aan het scrotum kan worden veroorzaakt door een zogenaamde teelbaltorsie. Hierbij draaien de teelbal en de zaadleider rond hun as, waardoor de bloedtoevoer naar de teelbal wordt afgesneden. Bij jongens wordt 10 tot 15% van de acute pijngevallen aan de teelbalregio veroorzaakt door een teelbaltorsie. De aandoening wordt vrijwel uitsluitend bij pasgeboren baby’s en jonge mannen gezien. Jaarlijks wordt 1 op de 4000 mannen onder de 25 jaar getroffen door een teelbaltorsie, terwijl de aandoening bij mannen boven de 35 jaar zeldzaam is.
Symptomen van een teelbaltorsie zijn een snel opkomende pijn aan het scrotum, misselijkheid en braken. Daarnaast is de teelbal doorgaans gezwollen en voelt hard aan. De getroffen teelbal ligt hoger en horizontaler dan normaal. Eventueel kan er sprake zijn van pijn in de onderbuik.
Oorzaak
Een teelbaltorsie wordt in 90% van de gevallen veroorzaakt door een afwijking aan de teelballen, de zogenaamde 'Bell Clapper' deformiteit. Deze afwijking geeft de zaadleider de mogelijkheid om te draaien, met een teelbaltorsie als gevolg. De meeste teelbaltorsies ontstaan tijdens het slapen, maar ook trauma's of intensief sporten kunnen aanleiding geven tot het ontstaan van deze aandoening.
Behandeling
Als je een teelbaltorsie vermoed, is het van belang zo snel mogelijk naar de huisarts of de afdeling spoedgevallen te gaan. Bij een gedraaide teelbal komt de bloedvoorziening immers in het gedrang, waardoor de teelbal kan afsterven. Een operatie om de teelbal terug naar de normale positie te brengen moet met spoed worden uitgevoerd. Als de operatie binnen de 6 uur na het ontstaan van de teelbaltorsie wordt uitgevoerd, is de kans op het afsterven van de teelbal gering. Vanaf 6 uur na het ontstaan van de aandoening wordt de kans op blijvende schade groter. Indien een chirurgische ingreep niet onmiddellijk mogelijk is, kan de arts proberen om de teelbaldraaiing manueel te verhelpen.
Ook de appendix testis (een blaasvormig aanhangsel bovenaan de teelbal) kan in een gedraaide positie terechtkomen. Dit is minder pijnlijk dan een teelbaltorsie en gaat meestal niet gepaard met misselijkheid of overgeven. Meestal hoeft een draaiing van de appendix testis niet behandeld te worden en verdwijnen de klachten binnen 5 tot 10 dagen.
Lees ook: Klaarkomen zonder sperma: wat is de oorzaak van een droog orgasme?
3. Teelbaltrauma
Bij een ongeval kunnen één of beide teelballen beschadigd raken. Meestal gaat het om een direct letsel. Hierbij kun je denken aan een schop in het kruis of een val op de fietsstang.
Een trauma aan de teelballen kan leiden tot verschillende blessures: een teelbaltorsie, een gescheurde teelbal, een kneuzing of een breuk van de teelbal. In zeldzame gevallen kan er een ongewenste verplaatsing van de teelbal plaatsvinden.
Behandeling
Behalve pijn is er vaak een bloeduitstorting en zwelling rond de gekwetste teelbal te zien. Als je veel pijn hebt, lang aanhoudende pijn of een aanzienlijk gezwollen teelbal na een teelbaltrauma, is het verstandig de huisarts te raadplegen. Het niet kunnen plassen is eveneens een signaal om zo snel mogelijk contact op te nemen met de arts. Afhankelijk van de gevolgen van het trauma, zal er in sommige gevallen een operatie moeten worden uitgevoerd.
Lees ook: Is een schop of stoot tegen de ballen gevaarlijk?
4. Ontsteking van de zaadbal en/of bijbal
Een ontsteking van de bijbal (epididymitis) kan worden herkend aan een langzaam opkomende pijn aan de achterzijde en bovenzijde van de teelbal. Dit in tegenstelling tot de plotselinge pijn die kenmerkend is voor een teelbaltorsie. Er is vaak zwelling en roodheid te zien en de pijnlijke zone voelt warm aan. Daarnaast kan deze ontsteking plasproblemen en koorts met zich meebrengen. Jaarlijks krijgt één op de 1000 mannen te maken met deze aandoening.
Bij een teelbalontsteking (orchitis) is de teelbal zelf opgezwollen en pijnlijk. Daarnaast is er sprake van hoge koorts, misselijkheid en overgeven.
Oorzaak
Bijbalontsteking wordt meestal veroorzaakt door een
bacteriële infectie of een
virusinfectie. Maar ook onderliggende ziektes of bepaalde lichamelijke afwijkingen kunnen epididymitis veroorzaken. Seksuele activiteit, intensief sporten, langdurig zitten en trauma's verhogen het risico op deze aandoening.
Behandeling
De behandeling van een bijbalontsteking hangt af van de oorzaak. In sommige gevallen gaat de ontsteking over met rust, eventueel aangevuld met
ontstekingsremmers. Als er een bacteriële infectie aan de ontsteking ten grondslag ligt, kan een antibioticakuur worden voorgeschreven.
Een teelbalontsteking wordt behandeld door de teelbal rust te geven, te ondersteunen (bijvoorbeeld met een ondersteunende onderbroek) en te koelen. Daarnaast kan de arts ontstekingsremmers en aanvullende medicatie voorschrijven.
Lees ook: NSAID: hoe gebruik je ontstekingsremmers en wat zijn de bijwerkingen?
5. Liesbreuk
Ook een
liesbreuk kan pijn aan het scrotum veroorzaken. Bij deze aandoening wordt een gedeelte van de buikinhoud via een zwakke plek van de buikwand in het lieskanaal gestuwd. Als een liesbreuk groot genoeg is, kan de buikinhoud tot aan het scrotum uitstulpen. Deze situatie ontstaat meestal langzaam en creëert pijn en zwelling rond de teelballen.
Typische klachten bij een liesbreuk zijn pijn in de lies en een voelbare uitstulping in het lieskanaal. Zowel de pijn als de uitstulping verergeren bij activiteiten waarbij de druk in de buik wordt verhoogd. Hoesten, persen bij de toiletgang en het tillen van zware voorwerpen zijn voorbeelden van buikdruk-verhogende activiteiten. Ook een gewichtstoename zal de interne buikdruk verhogen.
Een liesbreuk is gevaarlijk als een deel van de buikinhoud wordt afgeklemd in het lieskanaal, een zogenaamde ‘geklemde breuk'. Hierbij kan de doorbloeding van het afgeklemde gedeelte van de buikinhoud worden afgesneden. De patiënt zal in dit geval buikpijn ervaren, misselijk zijn en moeten braken. Er zal met spoed een operatie moeten worden uitgevoerd.
Oorzaak
Een liesbreuk komt in 90 % van de gevallen bij mannen voor, waarbij de piekleeftijd tussen de 40 en de 60 jaar ligt. De aandoening kan bij kinderen ontstaan door een aangeboren afwijking aan de buikwand. Op latere leeftijd wordt een liesbreuk meestal veroorzaakt door een verhoging van de interne buikdruk in combinatie met verzwakte spieren van de onderbuik en bekkenbodem.
Behandeling
De behandeling van een liesbreuk hangt af van de ernst van de uitstulping, het niveau van de pijn en of er complicaties aanwezig zijn. De arts zal een afwachtend beleid voeren als de klachten niet ernstig zijn. Bij grote en terugkerende liesbreuken of bij de eerder genoemde 'geklemde breuk' zal er operatief moeten worden ingegrepen.
Lees ook: Mogelijke oorzaken van pijn in de lies
6. Waterbreuk (Hydrocèle)
Een hydrocèle is een vochtophoping rond één van de testikels. Meestal is een hydrocèle pijnvrij, klein en voelt ze zacht aan. Soms kan een hydrocèle echter groot worden, tot wel 15 cm in doorsnee. De grotere hydrocèles zullen hinderlijk zijn in het dagelijks leven. Een hydrocèle wordt voornamelijk gezien bij pasgeboren jongetjes en volwassen mannen boven de 40 jaar.
Oorzaak
De zaadballen worden omgeven door een vlies dat met vocht gevuld is. Binnen dit vlies kunnen de zaadballen bewegen. Onder bepaalde omstandigheden, zoals een trauma of een infectie, kan de hoeveelheid vocht rond de teelbal toenemen en zal er een hydrocèle ontstaan. In veel gevallen heeft een hydrocèle echter geen aanwijsbare oorzaak.
Behandeling
Behandeling van een hydrocèle is doorgaans niet nodig. Bij pasgeboren jongetjes verdwijnt de hydrocèle in de meeste gevallen spontaan binnen het eerste levensjaar. Een chirurgische ingreep wordt overwogen als de hydrocèle niet is verdwenen na 12 tot 18 maanden. Bij oudere kinderen of volwassenen wordt een behandeling in beraad genomen als er sprake is van pijn of ernstig ongemak. Ook als er een verhoogd risico is op complicaties, zoals inklemming, kan een behandeling worden uitgevoerd. Deze behandeling zal meestal een operatieve ingreep betreffen. Bij deze operatie wordt de hydrocèle weggenomen via een insnede op de balzak.
Als de hydrocèle veroorzaakt wordt door een bacteriële infectie, zullen antibiotica volstaan om de aandoening te verhelpen.
Lees ook: Hydrocele en Spermatocele: zwelling aan de balzak
7. Bijbalcyste (spermatocele of epididymiscyste)
Een spermatocele of bijbalcyste is een holte in de bijbal gevuld met vocht en zaadcellen. De bijbal bevindt zich direct boven de teelbal. Deze aandoening is doorgaans pijnvrij. Als de cyste te groot wordt kan deze wel klachten veroorzaken. Pijn, ongemak en een zwaar gevoel van de teelbal zijn de meest gehoorde symptomen.
Oorzaak
Waardoor een bijbalcyste ontstaat is niet precies bekend. Het zou kunnen dat een blokkade van het transport van de zaadcellen de oorzaak is. De zaadcellen, die in de teelballen worden gevormd, worden in de bijballen opgeslagen. Hier vindt verdere rijping plaats. Vanuit de bijbal worden de zaadcellen vervolgens via de zaadleider naar de prostaat getransporteerd. De bijbal bestaat uit talrijke kleine verzamelbuisjes. Als één van deze buisjes geblokkeerd is, bijvoorbeeld na een ontsteking, kan er een ophoping van zaadcellen en vocht ontstaan. Zo wordt een bijbalcyste gevormd.
Behandeling
Een bijbalcyste is een veel voorkomende aandoening die meestal geen behandeling behoeft. Een grotere bijbalcyste is mogelijk pijnlijk of ongemakkelijk. In dit geval kan een operatieve verwijdering van de holte worden overwogen.
Lees ook: In de lies, oksel, nek...: Moet je je zorgen maken over knobbeltjes?
8. Spatader bij de teelbal (varicocèle)
Een varicocèle is de vergroting van een ader bij de teelballen. Meestal vormt zo een spatader zich aan de linkerkant van het scrotum. Dit heeft te maken met de ligging van de ader van de linker-teelbal. Doorgaans geeft deze aandoening geen symptomen. In sommige gevallen kunnen er echter pijnklachten optreden. Deze klachten verergeren tijdens inspanning en langdurig staan. Ook zijn de klachten aan het eind van de dag meer aanwezig dan 's ochtends.
Oorzaak
Een spatader van het scrotum ontwikkelt zich vaak tijdens de puberteit. Over het algemeen wordt aangenomen dat een varicocèle wordt veroorzaakt door een abnormaliteit van de ader. In de aders bevinden zich namelijk kleppen die bijdragen aan een goede doorstroming van het bloed. Als deze kleppen niet goed functioneren, kan het bloed minder snel weg. Dit kan een verwijde ader of spatader tot gevolg hebben.
Behandeling
Een varicocèle is meestal onschuldig, geeft geen symptomen en hoeft niet behandeld te worden. Bij pijn, ongemak, zwelling of problemen met de vruchtbaarheid, is het verstandig de huisarts te raadplegen. Ook als deze aandoening zich in je jeugd ontwikkelt is een doktersbezoek aan de raden. Een varicocèle kan namelijk leiden tot het krimpen van de teelbal of een verminderde
vruchtbaarheid. De spatader kan worden behandeld door middel van een kleine operatieve ingreep.
Lees ook: Spataders: oorzaken, behandeling en voorzorgsmaatregelen
9. Teelbalkanker
Hoewel teelbalkanker zeldzaam is, is het de meest voorkomende kankersoort bij mannen tussen de 15 en 35 jaar. Het is een kwaadaardige aandoening die meestal snel evolueert en kan uitzaaien. Typisch voelt men een harde onregelmatige zwelling van de teelbal. Dit kan gepaard gaan met pijn en een gevoel van zwaarte in de regio. Daarnaast kunnen pijnklachten in de liesstreek en lage rugpijn voorkomen bij deze aandoening.
Oorzaak
De oorzaak van teelbalkanker is niet bekend. Wel zijn er enkele factoren bekend die het risico op deze kankersoort vergroten. Witte mannen tussen de 15 en 35 jaren hebben een verhoogd risico. Daarnaast is het risico op deze ziekte groter als je familieleden hebt die de aandoening hebben gehad. Ten slotte is de kans groter op teelbalkanker als je teelballen niet goed ontwikkeld of niet ingedaald zijn.
Behandeling
Een behandeling moet zo snel mogelijk worden gestart en bestaat in eerste instantie uit het chirurgisch verwijderen van de teelbal via de lies. Afhankelijk van het ziektestadium kan bijkomende behandeling nodig zijn. Hierbij kun je denken aan
chemotherapie en radiotherapie.
Lees ook: Teelbalkanker: symptomen herkennen via zelfonderzoek
10. Nierstenen
Nierstenen zijn kleine harde steentjes van mineralen en zouten die zich kunnen vormen in de nieren. Aanvalsgewijze scherpe pijn in de rug of in de zij is een typisch symptoom van deze aandoening. Daarnaast kun je pijn aan de liesstreek of het scrotum ervaren. Plasproblemen, misselijkheid, braken en koorts zijn andere mogelijke klachten.
Oorzaak
Een niersteen kan verschillende oorzaken hebben. Afhankelijk van het type niersteen kan de dokter achterhalen wat de vorming van de niersteen heeft veroorzaakt. Familieleden met nierstenen, uitdroging, een zout-rijk dieet en overgewicht zijn een aantal factoren die de kans op nierstenen vergroten. De hevige pijn worden meestal veroorzaakt doordat een niersteen is afgedaald naar de urineleider. De urineleider is de verbinding tussen de nier en de blaas.
Behandeling
De dokter zal de grootte en de lokalisatie van de niersteen bepalen aan de hand van diverse tests. Op basis hiervan wordt de juiste behandeling gekozen. Kleine nierstenen worden behandeld door een combinatie van pijnstillers, grote hoeveelheden water drinken en medicatie die de niersteen helpt uit te drijven. Grotere nierstenen kunnen onder meer worden behandeld door middel van shock-wave therapie of een chirurgische ingreep.
Lees ook: Tien vragen over nierstenen beantwoord
11. Ontsteking van de prostaat (prostatitis)
De prostaat bevindt zich net boven de blaas en staat in voor de productie van het zaadvocht. Een ontsteking van de prostaat kan op elke leeftijd voorkomen, maar het treft meestal mannen onder de 50 jaar. Een prostaatontsteking kan tot verschillende klachten leiden: plasproblemen, pijn bij de zaadlozing, rug-, lies- of scrotumpijn en eventueel koorts.
Oorzaak
Een acute prostaatontsteking wordt meestal veroorzaakt door een bacteriële infectie. Een chronische prostaatontsteking kan eveneens worden veroorzaakt door een infectie, maar ook door een trauma of een chirurgische ingreep. In veel gevallen van prostaatontsteking is de ontstaansgeschiedenis echter onbekend.
Behandeling
De behandeling van een prostaatontsteking is afhankelijk van de oorzaak. Een acute bacteriële prostaatontsteking wordt behandeld met antibiotica. Andere behandelopties zijn: ontstekingsremmende medicatie, het mijden van alcohol en cafeïne-houdende dranken, veel water drinken en regelmatige lichaamsbeweging.
Wanneer moet je je dokter raadplegen?
Bij zwelling of pijn aan het scrotum is het raadzaam de dokter te bezoeken. Met name bij acute pijn is het belangrijk om direct de huisarts te contacteren. In veel gevallen zijn klachten aan de teelballen onschuldig, maar het is belangrijk dat ernstige oorzaken worden uitgesloten. Het is bovendien verstandig om regelmatig je scrotum te controleren op abnormaliteiten.
Lees ook: Ontsteking van de prostaat: symptomen en behandeling van prostatitis
Bronnen:
Laatst bijgewerkt: september 2023
Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.
