De waarheid over suiker

dossier Is suiker ongezond? Er bestaan veel verhalen over de negatieve invloed van suiker op onze gezondheid, maar niet alles is ook wetenschappelijk bewezen. Het verband tussen suiker en overgewicht bijvoorbeeld, is niet zo simpel. Daarom: de belangrijkste vragen en antwoorden over suiker en suikervervangers op een rijtje.

Wat is suiker?

Suikers zijn enkelvoudige koolhydraten die van nature voorkomen in alle soorten groente en fruit en in tal van andere voedingsproducten. Wanneer wij over suiker spreken, dan bedoelen we meestal saccharose of sucrose afkomstig van suikerbiet of suikerriet. Chemisch gezien is saccharose een combinatie van twee kleinere koolhydraten, glucose (of druivensuiker) en fructose (of vruchtensuiker). Ook ahornsuiker of –stroop, afkomstig van de suikeresdoorn, bevat vooral saccharose en een beetje glucose.

Lactose is de enige suiker van dierlijke oorsprong die in alle dierlijke melk voorkomt. Omdat lactose minder zoet is dan fructose of saccharose, smaakt melk niet zoet, hoewel het suikergehalte hoog is (4,5% in koemelk, 7% in moedermelk).
Suiker wordt niet alleen gebruikt in voedsel vanwege de zoetheid, maar ook als bewaarmiddel (bv. in jam), smaakversterker (van bv. gekookte groenten) en om structuur te geven aan voedsel.

Lees ook: Aanbevelingen voor koolhydraten

Lees ook: Zoetstoffen en suiker : een overzicht

Zijn verborgen suikers in onze voeding de schuldige van de huidige 'obesitas-epidemie'?

Volgens veel experten bestaat er vooralsnog geen bewijs voor het verband tussen de hoeveelheid koolhydraten (en specifiek suiker) in onze voeding, en de kans die je loopt op overgewicht. Onlangs nog werd dit bevestigd door een groep Europese wetenschappers in het vakblad Obesity Reviews (maart 2009). De onderzoekers bekeken de relatie tussen suiker en gezondheid. Belangrijk is wél dat het aantal calorieën dat iemand binnenkrijgt, overeenkomt met het aantal dat hij/zij verbruikt. Wie energie uit vetten vervangt door koolhydraten, zal minder calorieën innemen. Het maakt daarbij geen groot verschil of koolhydraten in de vorm van suikers, of als complexe koolhydraten gebruikt worden.

Wél zijn er aanwijzingen dat suikers in vloeibare vorm - in frisdrank, maar ook in vruchtensap, yoghurt, enz. - géén verzadigend gevoel geven en zo de kans op overgewicht kunnen vergroten.

Krijg je diabetes als je veel suiker eet?

Dat suiker diabetes type 2 - de zogenaamde ouderdomsdiabetes, zou veroorzaken - klopt niet. Een relatie tussen beide is nooit aangetoond. Diabetici mogen ook gerust suiker eten, ze moeten alleen grote schommelingen in hun bloedsuikergehalte vermijden.

Verlamt suiker vitaminen?

Een populaire theorie wil dat mensen die veel toegevoegde suikers eten, te weinig mineralen en vitamines (micronutriënten) binnenkrijgen. Meer zelfs, suiker zou een 'vitaminerover' zijn: door de aanwezigheid van suiker in een voedingsmiddel zou het effect van de aanwezige vitaminen teniet worden gedaan. Ook dat is volgens de experts in Obesity Reviews van maart 2009 tot dusver niet bewezen. Een voeding met veel toegevoegde suikers kan voldoende micronutriënten bevatten, terwijl omgekeerd een voeding met weinig toegevoegde suiker niet per definitie voldoende vitaminen bevat.

Krijg je slechte tanden van suiker?

Krijgen onze kinderen ADHD van suiker?

Het verband tussen suiker en hyperactief gedrag (ADHD) wordt onderzocht, maar is nog niet algemeen aangetoond. 'Bij sommige kinderen met zeldzame overgevoeligheidsreacties zou suiker kunnen bijdragen tot een vorm van ADHD, maar dit kan zeker niet veralgemeend worden', zegt voedingsexpert prof. G.J. Schaafsma van Wageningen Universiteit.

Lees ook: Wat is het verband tussen ADHD en voeding?

Kan je verslaafd worden aan suiker?

Uit een aantal experimenten met ratten zou blijken dat suiker, net als tabak en alcohol, een verslavend effect heeft. Dat dit ook geldt voor mensen, is dan weer niet aangetoond. Professor Schaafsma: 'Voor verslaving aan suiker hebben we geen enkel wetenschappelijk bewijs gevonden. Maar suiker kan wel het serotonine-gehalte in de hersenen beïnvloeden. Serotonine staat voor een gevoel van welbevinden en zou ook onprettige gevoelens kunnen verdrijven. Dat is dus positief te noemen. Maar wie daarin doorslaat en veel meer energie gaat gebruiken dan hij nodig heeft, kan met overgewicht te maken krijgen. Ik zou in dit kader eerder over compensatie spreken, dan het verslaving te noemen.'

Is rietsuiker beter dan bietsuiker?

Chemisch gezien zijn biet- en rietsuiker hetzelfde: 100% saccharose. Ook de fabricageprocessen zijn vrijwel identiek. De lichtbruine kleur van rietsuiker heeft te maken met het productieproces, of is afkomstig van suikerstroop die aan witte rietsuiker wordt toegevoegd.

Zijn natuurlijke suikers gezonder dan toegevoegde suiker?

Ongeveer de helft van alle suiker die we binnenkrijgen zit van nature in ons voedsel, bijvoorbeeld in fruit. Veel mensen denken dat natuurlijke suikers uit fruit beter zijn dan toegevoegde suiker. Dat klopt niet: suikers van appels, bananen, druiven of kiwi’s zijn gewoon suikers en bevatten evenveel calorieën en zijn even slecht voor de tanden. De suiker uit sinaasappelsap, versgeperst of uit een pak – bestaat voor de helft uit dezelfde saccharose als de suiker in een klontje en voor de andere helft uit ‘voorverteerde’ gewone suiker. Voor de gezondheid is de suiker uit een flesje cola dus perfect vergelijkbaar met de suiker uit vruchtensap of drinkyoghurt. Een glas drinkyoghurt bevat zelfs meer suiker dan een glas cola. Het enige verschil is dat vruchtensap en drinkyoghurt ook een beetje vitamines en mineralen bevatten.

Is honing gezonder dan suiker?

Honing bestaat grotendeels uit suikers, nl. fructose en glucose, die even slecht zijn voor de tanden als gewone suiker (saccharose). De sporen van de micro-nutriënten die het bevat zijn zodanig laag dat deze nauwelijks belang hebben.

Zoetstoffen

Tegenwoordig wordt suiker in allerlei producten vervangen door zoetstoffen. Ze bevatten weinig of geen calorieën en veroorzaken geen tandbederf.
Bekendst zijn de zg. intensieve zoetstoffen met een zoetkracht veel hoger dan suiker, zoals aspartaam, sacharine, cyclamaat, Acesulfaam K en sucralose. Regelmatig duiken berichten op dat deze producten kanker en tal van andere kwalen zouden veroorzaken, maar daarvoor bestaat tot nu toe geen enkel bewijs. Voor deze intensieve zoetstoffen bestaan wel ADI ( = acceptable Daily Intake of aanvaardbare dagelijkse dosis) uitgedrukt per kg lichaamsgewicht. Zelfs indien overschreden is er niet onmiddellijk gevaar voor de gezondheid. In het kader van overgewicht en voor mensen die hun suikerinname willen beperken, zijn deze zoetstoffen een perfect alternatief voor suiker.
Daarnaast bestaan er ook nog zg. extensieve zoetstoffen, de polyolen of suikeralcoholen zoals maltitol, lactitol, sorbitol, isomalt, xylitol ... Hun zoetkracht is gelijk of minder dan suiker en ze bevatten leveren ongeveer de helft van de calorieën van gewone suiker. Deze zoetstoffen worden vooral gebruikt bij de productie van kauwgum, snoepjes, eventueel chocolade en koekjes, ... zonder suiker.

Lees ook: Zoetstoffen en suiker : een overzicht

Lees ook: Onrust over aspartaam

De suikervervanger Stevia

Lees ook: Stevia officieel toegestaan als zoetstof in Europa

Lees ook: Europese voedselautoriteit laat stevia toe als zoetmiddel