Hondenbeten: altijd een arts raadplegen

dossier Omdat elke hondenbeet (en beten van andere dieren, zoals een kat, of door een mens) potentieel gevaarlijk is, gaat u het best zo snel mogelijk naar een arts.

Elk jaar worden meer dan 150.000 Belgen, voornamelijk kinderen, gebeten door een hond. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 2 % van de kinderen jonger dan 16 jaar ooit gebeten is door een hond. In bijna 8 gevallen op 10 is bij het bijtincident een bekende hond betrokken, en in meer dan 6 gevallen op 10 gebeurde het bijtincident thuis.
Meestal zijn jonge kinderen het slachtoffer: de gemiddelde leeftijd van de slachtoffers die thuis door een hond gebeten worden, is vier à vijf jaar. Er worden meer jongens dan meisjes gebeten. In de overgrote meerderheid van de gevallen beet de hond als reactie op iets wat het kind deed. Het gaat meestal om heel banale acties van het kind, zoals spelen met de hond, de hond aanraken, de hond aaien of knuffelen, de hond benaderen terwijl hij eet of slaapt, enz.
Jonge kinderen worden bij een bijtongeval vooral aan hoofd, aangezicht, hals en/of bovenlichaam gekwetst, terwijl oudere kinderen en volwassenen vooral in handen en voeten worden gebeten.
Het blijkt overigens een mythe te zijn dat kindvriendelijke rassen geen kinderen bijten, dat een goed opgevoede hond niet zou bijten, of dat kinderen die lief zijn voor de hond niet worden gebeten.

Een hondenbeet is altijd gevaarlijk

Hondenbeten zijn altijd potentieel gevaarlijk en moeten nauwkeurig onderzocht worden door een arts, ook al zien ze er onschuldig uit.
•Er kunnen pezen of zenuwen geraakt zijn
•De wonde, vooral bij beten in het aangezicht, kan ernstige littekens veroorzaken indien ze niet onmiddellijk adequaat wordt verzorgd.
•Er bestaat een groot risico op infecties door micro-organismen die aanwezig zijn in de muil of in het speeksel van het dier. Diepe wonden en wonden aan de ledematen infecteren gemakkelijker.Een wondinfectie na een hondenbeet (of een beet van een ander dier) kan zeer ernstig verlopen.

• Om infecties te voorkomen, mogen wondenaan de ledematen zeker niet onmiddellijk worden gesloten of dichtgenaaid. Verwondingen in het gezicht kunnen om esthetische redenen wel direct worden genaaid.
• In sommige gevallen is het ook aangewezen om preventief antibiotica te nemen. Dit is ondermeer het geval bij een zeer diepe beet die onmogelijk volledig kan gereinigd en ontsmet worden, bij verwondingen aan handen of voeten of wonden die reeds ouder zijn dan 8 uur. Ook bij mensen met een verhoogd risico op verwikkelingen (bv. ouder dan 50 jaar; immunogedeprimeerde patiënten of personen met eenleveraandoening), is dit aan te raden.
• In het buitenland of bij onbekende honden dient men ook rekening te houden met eventuele besmetting met hondsdolheid. Ook zal de arts de vaccinatiestatus inzake tetanus te controleren en eventueel bijkomende inentingen uitvoeren.

Lees ook: Vaccinaties in 20 vragen

Wat kunt u zelf doen?

Een hondenbeet (en beten van andere dieren of mensen) moeten altijd door een arts verzorgd worden. In afwachting van verzorging door een arts, kunt u de wonde zelf schoonmaken.

• Spoel de wond zo snel mogelijk onder lauw lopend water (kraan, douchekraan).
• Oppervlakkige wonden kunt u eventueel ontsmetten met povidon-jood (Iso-Betadine, Braunol, Iodex).
• Punctiewonden (waarbij de tanden van het dier in de huid zijn afgedrukt en de huid is doorboord), laat u het best open.
• Grotere wonden kan u eventueel afdekken met steriele doekjes en een verband.
• U houdt de gekwetste zone het best omhoog. Dit houdt zwelling tegen.
• Indien een vinger of een stuk weefsel werd afgerukt, dan gaat u best als volgt te werk: spoel het afgerukt stuk overvloedig met water, wikkel het in een vochtig, steriel doekje en verpak het in een plasticzak. In een andere plasticzak doet u een paar ijsblokjes en leg hierop de eerste plasticzak. En zorg dan dat u zo snel mogelijk in het ziekenhuis bent.

Lees ook: Wanneer antibiotica na honden- of kattenbeet?

Wondverzorging

Het is zeer belangrijk om een bijtwonde zo snel mogelijk, liefst binnen de 8 uren, te (laten) behandelen. Blijf er dus niet mee lopen. Een wonde ouder dan 24 uur mag niet meer gehecht worden. De kans op infectie is dan te groot.

Wonde schoonmaken
• De wonde moet zo goed mogelijk schoongemaakt worden door overvloedig spoelen met water of fysiologisch water (liefst met overdruk vanuit een spuit).
• Nadien zal de arts de wonde spoelen met een zout- op zeepoplossing.
• Afgestorven weefsel en loshangende stukjes huid zal de arts onder lokale verdoving verwijderen (debrideren) om de kans op infecties te verminderen.
• Bij diepere wonden wordt een nat verband aangebracht.

Sluiten van de wonden
Is de wonde recent en zijn er geen tekenen van infectie, dan wordt ze indien mogelijk onmiddellijk gehecht. Oude en geïnfecteerde wonden worden opengelaten en met een steriel verband afgedekt.
• Om wondinfecties te voorkomen, mogen wonden aan de ledematen niet onmiddellijk worden gesloten of dichtgenaaid.

• Recente niet-geïnfecteerde wonden in het gezicht kunnen om esthetische redenen wel direct worden genaaid.

• Oudere wonden (meer dan 8 uur op de ledematen, meer dan 12 uur in het gezicht) worden nooit gesloten.

• Bij een herevaluatie na 48 tot 72 uur kunnen de wonden eventueel nog gesloten worden indien er geen tekenen van wondinfectie zijn.

Opname in het ziekenhuis
In sommige gevallen is een ziekenhuisopname nodig:
• Bij tekenen van een ernstige wondinfectie (koorts, spierpijn, braken...).
• Bij beschadiging van een pees, gewricht, zenuw of bot.
• Bij ernstige wonden ter hoogte van het gelaat of aan de handen, waarvoor reconstructieve chirurgie nodig is.
Andere maatregelen
• Bij een wonde aan de hand of arm, wordt meestal aangeraden om een draagdoek (mitella) te dragen om de arm rust te geven en omhoog te houden en druk op de wonde te verminderen. Indien nodig kan ook een spalk aangelegd worden om de hand te immobiliseren.
• Bij een wonde aan het been, wordt om dezelfde reden aangeraden om het been omhoog te houden.
• Indien de wonde na een paar dagen meer en meer pijn doet, rood wordt of begint te gloeien, of indien u koorts maakt, moet u opnieuw uw arts raadplegen omdat dit kan wijzen op een laattijdige infectie.

Lees ook: Mijn verhaal: noodlottige hondebeet

Antibiotica

In sommige gevallen is het ook aangewezen om preventief of curatief antibiotica te nemen om een wondinfectie te voorkomen of te behandelen.

Bij bijtwonden met tekenen van wondinfectie zijn antibiotica in ieder geval aangewezen. Let in de eerste dagen goed op of de wond gaat ontsteken. Tekenen hiervan zijn o.m. roodheid, zwelling, lokale warmte en pijn. Er kan ook koorts, spierpijn en een griepachtig gevoel optreden.
Geïnfecteerde wonden moeten dagelijks door de arts worden nagezien.

Preventieve toediening van antibiotica (als er nog geen tekenen van een wondinfectie zijn) wordt onder meer aangeraden:

• bij een zeer diepe beet die moeilijk volledig kan gereinigd en ontsmet worden;
• bij verwondingen in het gezicht, aan handen of voeten;
• wonden die ouder zijn dan 8 uur;
• bij mensen met een verhoogd risico op een infectie, zoals: (bv.
- ouder dan 50 jaar;
- diabetespatiënten;
- mensen met een kunsthartklep of ernstige klepaandoening;
- mensen met een kunstgewricht;
- mensen zonder milt (asplenie);
- patiënten met een verminderde weerstand (door een ziekte, mensen die immuunonderdrukkende geneesmiddelen nemen);
- mensen met een slechte bloeddoorstroming (vasculaire insufficiëntie);
- mensen met een leveraandoening (door alcohol).

Inenting tegen tetanus
Bijtwonden geven een hoog risico van tetanus. Indien uw laatste tetanusvaccinatie langer dan 10 jaar is geleden, zal uw arts u zo snel mogelijk opnieuw inenten.

Lees ook: Moet je na een verwonding ingeënt worden tegen tetanus?

Hondsdolheid of rabiës

Rabiës komt in ons land niet meer voor. Maar indien u in het buitenland door een hond wordt gebeten, en er een vermoeden bestaat dat het dier mogelijk rabiës heeft, moet u binnen de 24 uren een arts raadplegen. Er zal dan eventueel een preventieve behandeling opgestart worden: vaccinatie en toediening van specifieke immunoglobulinen tegen rabiës.

Lees ook: Rabiës of hondsdolheid

Hoe kunt u hondenbeten voorkomen?

Onderzoek heeft aangetoond dat van alle 100 bijtincidenten, 67 kinderen mogelijk niet gebeten zouden zijn als zij en hun ouders geleerd hadden hoe veilig om te gaan met honden. Daarom heeft de vzw De Blauwe Hond internationaal een preventiecampagne ontwikkeld om ouders en kinderen te leren omgaan met hun hond. Aan de hand van een CD-rom leren kinderen van drie tot zes jaar spelenderwijs potentiële risicosituaties te herkennen en adequaat te reageren. Het leereffect blijkt groter te zijn als de ouders het spel samen met hun kinderen spelen.

• De aanwezigheid van een huisdier houdt altijd een risico in. Laat kinderen en honden nooit zonder toezicht alleen. Dat geldt vooral voor kinderen jonger dan 3 jaar.
• Een gesocialiseerde hond heeft geleerd om zich te integreren in verschillende situaties (aanwezigheid van vreemden, van kinderen, lawaai...). De belangrijkste fases van dat leerproces vinden plaats als de hond tussen 3 weken en 3 maanden oud is. Voor een optimale communicatie tussen hond en kind, zouden de eerste contacten gelegd moeten worden als de hond een pup is van minder dan 12 weken oud.
• Een hond is geen speelgoed. Leer kinderen dat ze de hond geen pijn mogen doen, uitdagen of opjagen en dat ze de hond niet mogen plagen, zelfs niet voor de grap (bv. aan de oren of aan de staart trekken).
• Leer kinderen dat ze de hond met rust moeten laten als hij eet (bv. geen bot uit z'n bek trekken) of slaapt.
• Leer kinderen dat ze een voorwerp (speelgoed, kussen...) laten vallen als de hond dat wil afpakken. Ze moeten stil blijven zitten en wachten tot de hond wegloopt.
• Leer kinderen dat ze de hond niet mogen naderen als hij gromt of zijn tanden toont, maar dat ze een volwassene moeten verwittigen. Ze moeten ter plaatse blijven staan, armen los naast het lichaam en in de lucht kijken of langzaam en zonder bruuske bewegingen achteruit gaan. Ze mogen vooral niet gaan lopen.
• Leer kinderen dat ze hun gezicht ver van de kop van de hond moeten houden en hem niet in de ogen mogen kijken. Dit contact is voor een hond bedreigend.
• Leer kinderen dat ze op afstand moeten blijven als een teefje met puppy’s zit.
• Leer kinderen dat ze op afstand moeten blijven als twee honden vechten, zelfs als de eigen hond in het gevecht betrokken is.
• Leer kinderen dat ze een vreemde hond niet mogen aanraken zonder toestemming van het baasje.

www.blauwehond.be

Bronnen
http://www.bcfi.be/nl/articles/query?number=F30N07B
https://www.thuisarts.nl/bijtwond/ik-heb-bijtwond
http://www.rodekruis.nl/eerste-hulp/wat-te-doen-bij/hondenbeet