Oogontsteking of conjunctivitis: wat is het en wat kan u eraan doen?

In dit artikel

Oogontsteking of conjunctivitis: wat is het en wat kan u eraan doen?
Wat is de oorzaak van een conjunctivitis?
Wat zijn de symptomen van een conjunctivitis?
Is een conjunctivitis gevaarlijk?
Wat kunt u zelf doen?
Wanneer moet u een arts raadplegen?
Hoe wordt conjunctivitis behandeld?

dossier Conjunctivitis is een ontsteking van de conjunctiva, het bindvlies van het oog. Het bindvlies bevindt zich aan de buitenkant van het oogwit en de binnenkant van het ooglid.
Het is een van de belangrijkste oorzaken van een 'rood oog'. Het kan pijnlijk zijn, maar geneest meestal binnen één à twee weken spontaan en er treden zelden complicaties op.
Conjunctivitis kan gepaard gaan met ontsteking van de oogleden (blefaroconjunctivitis) of van het hoornvlies of de cornea (keratoconjunctivitis).

Lees ook: Gezwollen ooglid: wat kan je doen aan een ooglidontsteking? (Blefaritis)

Wat is de oorzaak van een conjunctivitis?

Er bestaan meerdere mogelijke oorzaken van een conjunctivitis.

• Infectieuze conjunctivitis
Wordt veroorzaakt door een infectie met een bacterie, een virus, een schimmel of parasiet.

• Niet-infectieuze conjunctivitis
Dit kan een gevolg zijn van een allergische reactie, een irritatie van het oog, droge ogen...

1. Bacteriële conjunctivitis
Dit is de meest voorkomende vorm van conjunctivitis.
Verschillende bacteriën kunnen conjunctivitis veroorzaken.
Meestal gaat het om bacteriën die van nature op onze huid voorkomen en pas een infectie veroorzaken bij een verminderde weerstand (bijvoorbeeld ten gevolge van een ziekte zoals de griep), bij een droog oog, een beschadiging van het oog, het dragen van contactlenzen... Soms zijn ze het gevolg van blootstelling aan vreemde bacteriën (bijvoorbeeld door vuile handen).
Vaak hebben meerdere gezinsleden of kinderen in een klas er last van omdat een virale bindvliesontsteking zeer besmettelijk is.
Een chronische infectieuze conjunctivitis is vaak het gevolg van een ooglidrandontsteking (blepharitis), en wordt veroorzaakt door ziekmakende stafylokokken, die vanaf de ooglidrand in het bindvlies terechtkomen.
• Bij volwassenen gaat het voornamelijk om streptokokken, stafylokokken en Haemophilus influenzae.
• Bij kinderen zijn de belangrijkste ziekteverwekkers H. influenzae, Streptococcus pneumoniae en Moraxella catarrhalis.
• Bij pasgeboren kinderen met een acute (kerato)conjunctivitis kan het gaan om een besmetting met o.m. gonokokken of met Chlamydia trachomatis.

2. Virale conjunctivitis
Er zijn verschillende virussen die een oogontsteking kunnen veroorzaken.
Meestal gaat het om een adenovirus, dit is een verkoudheidsvirus dat gemakkelijk op de ogen slaat. Dit gaat vaak gepaard met verkoudheidsverschijnselen.
Een andere mogelijke oorzaak is het herpesvirus: herpes simplex (koortsblaasjes) en herpes zoster (gordelroos). Een infectie met het herpesvirus kan ontstekingen veroorzaken in verschillende delen van het oog: slijmvlies (conjunctivitis), hoornvlies (keratitis) en harde oogrok (episcleritis of scleritis). Ook kan het binnenste van het oog ontstoken raken (uveïtis).

Lees ook: Inwendige oogontsteking (uveïtis)

Deze ontstekingen kunnen wel ernstige gevolgen hebben.
Zeldzamer oorzaken van een virale oogontsteking zijn het mazelenvirus, het bofvirus, het rubellavirus en het griepvirus.

3. Allergische conjunctivitis
Allergische conjunctivitis is een allergische reactie op omgevingsallergenen, zoals pollen, en/of op binnenhuisallergenen, zoals huisstofmijt en katten- of hondenhaar. Dit gaat vaak gepaard met rhinitis (een loopneus of verstopte neus).
Conjunctivitis kan ook een gevolg zijn van een contactallergie, bijvoorbeeld voor cosmetica, bewaarstoffen in oogdruppels of bewaar- en reinigingsproducten voor contactlenzen. U kunt ook overgevoelig zijn voor stoffen die u ongemerkt met de handen in de ogen wrijft.
De overgevoeligheid ontstaat vaak pas nadat u herhaaldelijk met de stof in contact bent geweest.

4. Conjunctivitis door irritatie
Een bindvliesontsteking door irritatie komt geregeld voor, bijvoorbeeld als gevolg van een vuiltje, een metaalsplinter of ooghaartjes in het oog.
Ook een rokerige, droge of stoffige omgeving kan een bindvliesontsteking veroorzaken.
Een specifieke vorm van irritatie is etsing van het oog door contact met bijtende chemische stoffen zoals zeep, haarspray, chloor, zuren en loog (in vaatwasmiddel). Hierdoor kan het bindvlies en het hoornvlies beschadigd worden.

5. Conjunctivitis door droog oog
Dit is een chronische aandoening die vooral wordt veroorzaakt doordat de traanklier niet meer goed functioneert. Het kan gepaard gaan met een ontsteking van de cornea (Keratoconjunctivitis sicca).

• Dit komt vaak voor op oudere leeftijd en bij patiënten met diabetes.
• Droge ogen kunnen ook het gevolg zijn van bepaalde geneesmiddelen zoals parasympathicolytica, neuroleptica, antidepressiva, bètablokkers, antihistaminica, cytostatica en acetylsalicylzuur.

• Het kan een gevolg zijn van het dragen van contactlenzen

• Het kan ontstaan na een lazerbehandeling van het oog. Na zes tot twaalf maanden zijn de klachten dan doorgaans verdwenen.

• Soms functioneert de traanklier slecht ten gevolge van een auto-immuunaandoening zoals de ziekte van Sjögren, reumatoïde artritis, de ziekte van Besnier-Boeck of SLE.
• Bij kinderen kan een oogontsteking optreden door een vernauwing van de traanwegen. Zijn ze verkouden en zwellen de slijmvliezen op, dan raakt ook al snel de traanbuis verstopt. Een kind krijgt dan tranende, vieze oogjes. De klachten van de verstopping verdwijnen vanzelf met het overgaan van de verkoudheid.
Hebben kinderen voortdurend last van tranende ogen zonder daarbij verkouden te zijn, dan kan het gaan om een aangeboren verstopping van de traanwegen. Vaak gaat zo’n verstopping binnen het eerste levensjaar vanzelf over. Is dit niet zo, dan is behandeling nodig.

Wat zijn de symptomen van een conjunctivitis?

Het type symptomen is afhankelijk van het soort ontsteking.
Volgende klachten komen bij de meeste soorten ontsteking voor:

Klachten bij een bacteriële oogontsteking
• Roodheid
• Tranerig oog
• Een pijnlijk, branderig gevoel, alsof er een vuiltje in het oog zit
• Geelgroene etterende afscheiding (pus) uit het oog.
• De oogleden zijn opgezwollen en zijn 's morgens vaak dichtgeplakt.
Meestal zijn beide ogen ontstoken. Als de ontsteking in één oog begint, volgt het andere oog vaak snel.

Klachten bij een virale oogontsteking
• Roodheid
• Een pijnlijk, branderig gevoel
• Jeuk
• Tranende ogen
• De afscheiding in het oog is slijmerig/waterig.
• Vaak is het oog gezwollen
• Gaat vaak gepaard met een verkoudheid, een pijnlijke keel, een loopneus. Vaak ook gezwollen klieren.
• Blaasjes rond de ogen en gezwollen, schilferende oogleden kunnen wijzen op een infectie met een herpesvirus.

Klachten bij een allergische oogontsteking
• Milde roodheid
• Branderig gevoel
• Jeuk
• Waterige afscheiding
• Een loopneus of een verstopte neus
• Gezwollen oogleden

Klachten bij een oogontsteking door irritatie of een droog oog
• Roodheid
• Pijn, het gevoel dat er iets in het oog zit
• Waterige afscheiding
• Soms lichtschuwheid (niet in het licht kunnen kijken, licht niet verdragen).

Klachten bij keratoconjunctivitis fotoelectrica
• Roodheid
• Pijn
• Lichtschuwheid

Is een conjunctivitis gevaarlijk?

Een bindvliesontsteking kan veel pijn veroorzaken, maar is zelden gevaarlijk. Meestal geneest het oog binnen een week vanzelf.
• Sommige infectieuze bindvliesontstekingen kunnen wel gevaarlijk zijn. Een voorbeeld hiervan is de meningokokken conjunctivitis bij kinderen die kan leiden tot een hersenvliesontsteking. Ook een besmetting met een herpesvirus kan aanleiding geven tot soms ernstige complicaties.

• Bij overgevoeligheid of een allergie kan de ontsteking blijven bestaan zolang er contact is met de stof waarvoor u overgevoelig bent. Blijven de klachten terugkomen dan zijn ze over het algemeen goed met medicijnen te bestrijden.

• Ook al is een infectieuze conjunctivitis zeer besmettelijk, toch is het volgens Kind en Gezin niet nodig om kinderen met conjunctivitis weg te houden uit de kinderopvang of kleuterklas. Dat wordt bevestigd door een recent rapport Public Healt England.

Wat kunt u zelf doen?

Wat u er zelf aan kunnen doen hangt af van de oorzaak van de bindvliesontsteking.

Algemene maatregelen
• Onhygiënisch omgaan met contactlenzen vergroot de kans op oogontsteking. Ook lenzen te lang inhouden is niet goed.
• Het is niet goed om contactlenzen te dragen als een oog ontstoken is. Doe uw lenzen pas weer in als de ontsteking helemaal over is. Wanneer de ontsteking is genezen en u weer contactlenzen wil dragen, moet u de lenzen grondig (laten) reinigen. Ook wordt geadviseerd de contactlensvloeistoffen helemaal te verversen. Of over te schakelen op wegwerplenzen. Bespreek dit met uw oogarts.
• Gebruik geen oogmake-up als een oog ontstoken is. Make-up kan een oogontsteking veroorzaken en de genezing vertragen.
• Bij ernstige klachten kan een zonnebril helpen omdat u daardoor minder met de ogen knijpt.
• Gebruik een goede zonnebril tijdens een vakantie in de bergen, ook 's winters, en bij fel zonlicht.
• Draag bij het lassen altijd een lasbril.

Infectieuze bindvliesontsteking
• Een bacteriële of virale oogontsteking is zeer besmettelijk. Het belangrijkste is dan ook besmetting te voorkomen.
- Was uw handen na elk contact met iemand met een oogontsteking.
- Gebruik niet de zakdoek of handdoek van iemand met een oogontsteking. Doe dit ook bij een verkoudheid om te voorkomen dat het verkoudheidsvirus in de ogen terechtkomt.
- In het geval van een koortslip, voorkom dan besmetting van de ogen door regelmatig de handen te wassen en op te passen met wrijven in de ogen.
• Zitten de oogleden aan elkaar vastgeplakt? Dan kunt u het oog schoonmaken met een watje of gaasje dat u nat maakt met lauwwarm kraantjeswater. Strijk altijd van de buitenste naar de binnenste ooghoek.

Allergische conjunctivitis
• Bij een allergische oogontsteking kunnen koude kompressen kunnen verlichting geven. Houd hiervoor een schoon washandje onder de koude kraan en leg dit enkele minuten op uw ogen.
• Als u weet waarvoor u allergisch bent, probeer dan contact met die stoffen te vermijden.
• Bij een contactallergie moet u stoppen met het gebruik van uw cosmetica, oogdruppels of contactlensvloeistof. Als u toch cosmetica wilt blijven gebruiken, kies dan voor hypo-allergene middelen. Deze geven minder kans op allergische reacties van het bindvlies. Voor advies over contactlenzenvloeistoffen kunt u naar de contactlensspecialist. Vaak helpt het om een vloeistof zonder bewaarmiddelen te gebruiken.

Conjunctivitis door irritatie
• Spoel het oog direct uit met lauw kraanwater gedurende tien minuten.
- Houd uw hoofd onder de kraan en kijk in de straal, hoe moeilijk het ook is.
- Laat tegelijk de wastafel/emmer vollopen. Doe uw hoofd in het water. Trek uw oogleden goed uit elkaar en beweeg uw hoofd heen en weer.
- U kunt ook een lege, schone fles vullen met lauw water en die leeggieten in uw oog.
• Draagt u contactlenzen? Haal deze dan uit uw oog.
• Blijft de pijn na het spoelen, laat het oog dan controleren door uw huisarts. Ga direct naar een arts als u meer pijn krijgt, slecht tegen licht kunt of slechter ziet.

Wanneer moet u een arts raadplegen?

Neem contact op met uw huisarts of een oogarts:
• als u opeens slecht ziet: verminderd zicht, wazig zien...;
• als uw oog veel pijn doet;
• bij lichtschuwheid;
• als de oogontsteking na drie à vier dagen nog niet verbeterd is;
• als het oog heel erg opgezwollen is;
• als de oogontsteking vaak terugkeert;
• als u denkt dat overgevoeligheid of allergie een rol speelt;
• als het hele oogwit rood is;
• bij pasgeboren kinderen;
• bij kinderen als er etter uit het oogje komt.

Hoe wordt conjunctivitis behandeld?

De behandeling is afhankelijk van het soort conjunctivitis.
1. Bacteriële conjunctivitis
Een bacteriële conjunctivitis geneest meestal spontaan binnen één à twee weken. Antibiotica zijn in de meeste gevallen niet nodig, ook niet bij kinderen. Ze zorgen niet voor snellere genezing en verminderen ook niet de kans op besmetting.
Hygiënische maatregelen, zoals schoonmaken van de oogleden met water of fysiologisch zout, frequent handen wassen, niet in de ogen wrijven en gebruik van schone en aparte handdoeken, zijn van belang om het risico op verspreiding van de infectie naar het andere oog en naar huisgenoten te verminderen.
Geneesmiddelen
Indien het met grote waarschijnlijkheid om een bacteriële conjunctivitis gaat, kan in sommige gevallen een lokale behandeling met antibiotica overwogen worden:
• indien u veel hinder ondervindt;
• als de klachten na een drietal dagen niet verminderen;
• bij een eerder vastgestelde afwijking van het hoornvlies;
• bij pasgeboren kinderen.

2. Virale conjunctivitis
Een virale conjunctivitis geneest zoals de meeste virale infecties meestal spontaan binnen de tien dagen. Tenzij uw arts vermoedt dat het om een besmetting met een herpes-virus gaat, is meestal geen behandeling nodig.
Antibiotica werken niet tegen virussen en hebben dus geen enkele zin.
• Soms zal uw arts Povidonjodium ontsmettende oogdruppels voorschrijven.
• Een conjunctivitis door een herpesvirus zal meestal behandeld worden met een antivirale oogzalf. Het is namelijk belangrijk dat dit virus zich niet vermeerdert. Komt de infectie vaak terug, dan kan de oogarts antivirale tabletten voorschrijven.

3. Allergische conjunctivitis
Probeer de stoffen die verantwoordelijk zijn voor de allergie zoveel mogelijk te vermijden. Bij een pollenallergie is dit moeilijk, maar bij dierlijke allergenen kan het nodig zijn om de dieren te verwijderen.
Bij een contactallergie zal u de verantwoordelijke stof (cosmetica, oogdruppels of contactlensvloeistof) moeten vermijden.
Geneesmiddelen
• Indien nodig kan uw arts antihistaminicum-oogdruppels voorschrijven. Wanneer de druppels onvoldoende helpen, kunt u daarnaast een antihistaminicum-tablet nemen. Deze tabletten helpen ook tegen allergische neusklachten.
• Bij onvoldoende effect of ernstige klachten kunnen gedurende maximaal drie dagen prednisolon-oogdruppels aan het antihistaminicum worden toegevoegd.
• Als de klachten steeds terug blijven komen, kunt u de antihistaminicum-oogdruppels dagelijks gebruiken, eventueel in combinatie met orale tabletten. Ook langdurig gebruik kan geen kwaad.

4. Conjunctivitis door irritatie
Voor conjunctivitis door irriterende stoffen zijn verschillende behandelingen nodig, afhankelijk van de soort irriterende stof.
• Bij ernstige pijnklachten kan de arts pijnstillende oogdruppels toedienen.
• Indien nodig kan de arts ook orale pijnstilling (paracetamol) geven.
• Indien nodig kan de arts ook een oogzalf en/of een oogverband voorschrijven.

5. Conjunctivitis door droge ogen
Droge ogen kunnen soms worden behandeld met kunsttranen. Bespreek dit met uw arts.
Kunsttranen in flesjes mogen niet langer dan één maand na openen worden gebruikt.