De pneumokok: een gevreesde bacterie

dossier Een pneumonie of longontsteking: het woord alleen al jaagt ons schrik aan. En terecht, want de pneumokok, de bacterie die voor de meeste longontstekingen verantwoordelijk is, kan bijzonder agressief uit de hoek komen.
De pneumokok (of streptococcus pneumoniae) is een bacterie die zich bij voorkeur in de luchtwegen nestelt. Ze kan acute bronchitis veroorzaken, maar ook middenoorontstekingen (otitis), sinusitis en natuurlijk ook longontstekingen.
De pneumokok is ook de eerste verantwoordelijke voor meningitis of hersenvliesontsteking bij volwassenen. Wanneer de bacterie in het bloed terechtkomt, kan ze een algemene bloedvergiftiging of septicemie veroorzaken, een zeer ernstige aandoening.
In België worden elk jaar naar schatting 20.000 mensen door een ernstige pneumokokkeninfectie getroffen. Bij 2000 van hen kent deze ziekte een dodelijke afloop.

Lees ook: Meningitis of hersenvliesontsteking: twee soorten

Lees ook: Acute bronchitis: symptomen en behandeling

Lees ook: Longontsteking of pneumonie: symptomen en behandeling

Risicopersonen

De pneumokok valt vooral verzwakte mensen aan, en in het bijzonder mensen ouder dan 60 jaar.
Het risico op een pneumokokkeninfectie, en ook de ernst van een dergelijke infectie, stijgen trouwens met de leeftijd. In België blijkt zowat tweederde van de mensen met een ernstige pneumokokkeninfectie ouder dan 50 jaar
Ook mensen die een transplantatie hebben ondergaan, patiënten met een longziekte of een chronische hart- en vaatziekte zijn makkelijke slachtoffers voor de pneumokok. Verder kunnen ook diabetes, alcoholisme, levercirrose en bepaalde aandoeningen van de nieren en het bloed iemands weerstand tegen een pneumokokkeninfectie behoorlijk doen afnemen.

Hoe een pneumokokkeninfectie bestrijden?

Er bestaan nogal wat antibiotica tegen pneumokokken, maar het probleem is dat de bacterie voor een aantal van deze producten ongevoelig is geworden. Bovendien kunnen antibiotica de sterfte tijdens de eerste ziektedagen niet tegengaan.

Lees ook: Wat is antibioticaresistentie en wat zijn de gevolgen?

Overigens is het ook niet altijd meteen duidelijk dat iemand een longontsteking heeft, omdat die niet in alle gevallen gepaard gaat met koorts, een "vette" hoest of slijmen. Vooral bij oudere mensen veroorzaakt een pneumokokkeninfectie vaak niet méér dan wat lichte vermoeidheid en een verminderde eetlust.

Beter voorkomen dan genezen

Sinds 1995 bestaat in België een vaccin tegen pneumokokkeninfecties. Dit vaccin wordt aangeraden aan alle mensen ouder dan zestig jaar. Bij risicopersonen die aan één van bovenvermelde aandoeningen lijden, is vaccinatie aanbevolen vanaf 45 jaar. Het vaccin wordt in één keer toegediend, via een inspuiting in de huid of in de spier.
Het vaccin heeft weinig of geen nevenwerkingen. Soms merkt men op de plaats van de inspuiting een beetje roodheid, een lichte pijn of zwelling, maar die verdwijnen meestal zeer snel vanzelf. In uitzonderlijke gevallen treden ook koorts en spierpijn op. Een allergische reactie tegen het pneumokokkenvaccin is hoogst uitzonderlijk.
Het vaccin tegen pneumokokken kan op elk moment van het jaar worden toegediend. Het kan ook tesamen met andere vaccins, zoals dat tegen griep, worden gegeven. De twee vaccins moeten dan wel op een andere plaats worden ingespoten.
Het is zeer belangrijk dat de datum van de pneumokokkenvaccinatie op de vaccinatiekaart wordt ingevuld. Het vaccin tegen pneumokokken mag immers pas na 5 jaar opnieuw worden toegediend: te vroeg hervaccineren kan ongewenste reacties veroorzaken.

Lees ook: Vaccinatie van senioren

Lees ook: Nieuw vaccin voor zuigelingen tegen pneumokokken