Gerelateerde artikels
Voedselinfectie: symptomen en behandeling
In dit artikel
Voedselinfectie: symptomen en behandeling
dossier
Voedselinfecties ontstaan door besmet voedsel en kunnen leiden tot diarree, buikkrampen en koorts. Bekende veroorzakers zijn Salmonella, Campylobacter, Listeria, E.coli en Shigella. We leggen uit hoe je een besmetting kunt herkennen en voorkomen.
Lees ook: Misselijk na het eten: 11 mogelijke oorzaken
Wat is een voedselinfectie?
Een voedselinfectie is een ziekte die ontstaat door het eten van voedsel dat besmet is met levende ziektekiemen, zoals bacteriën, virussen of parasieten. Deze micro-organismen komen in je darmen terecht en vermenigvuldigen zich daar, waardoor je klachten krijgt zoals buikkrampen, diarree, misselijkheid en soms koorts. Voorbeelden zijn infecties met Salmonella of Campylobacter na het eten van onvoldoende verhit vlees of kip.
Verschil tussen een voedselinfectie en een voedselvergiftiging of voedselintoxicatie
- Bij een voedselinfectie zijn virussen, bacteriën of parasieten in het voedsel de boosdoeners; deze groeien in het lichaam en veroorzaken de klachten. Symptomen verschijnen meestal 12 tot 72 uur na besmetting.
- Bij een voedselintoxicatie zijn giftige stoffen (toxines) van bacteriën of schimmels verantwoordelijk; de klachten treden vaak al binnen 1 tot 8 uur op. De oorzaak ligt vaak bij verkeerd produceren, bewaren of behandelen van voedsel, van de productie tot de bereiding in de keuken.
Lees ook: Voedselintoxicatie of voedselvergiftiging: symptomen en behandeling
Salmonella
salmonella
Een Salmonella-infectie, ook wel salmonellose genoemd, is een veelvoorkomende bacteriële infectie die het darmkanaal aantast. De bacteriën leven van nature in de darmen van mensen en dieren en worden via ontlasting verspreid. Mensen raken het vaakst geïnfecteerd door voedsel of water dat besmet is met deze bacteriën.
Symptomen salmonella-infectie
De meeste mensen ontwikkelen binnen 6 uur tot 6 dagen na blootstelling symptomen zoals:
- Diarree
- Buikkrampen
- Koorts
- Misselijkheid en braken
- Soms hoofdpijn, koude rillingen of bloed in de ontlasting
De klachten duren meestal enkele dagen tot een week, maar diarree kan soms tot 10 dagen aanhouden. Bij gezonde mensen geneest de infectie vaak vanzelf.
Oorzaken salmonella-infectie
Oorzaken salmonella-infectie
- Rauw of onvoldoende verhit vlees, gevogelte en zeevruchten
- Rauwe of halfrauwe eieren en eiproducten (zoals zelfgemaakte mayonaise)
- Ongepasteuriseerde melk en zuivelproducten
- Fruit en groenten, vooral als ze in besmet water zijn gewassen of in contact komen met rauw vlees
- Besmette oppervlakken en handen bij slechte hygiëne
- Dieren en huisdieren, vooral vogels en reptielen
Behandeling salmonella-infectie
De meeste mensen hebben geen specifieke behandeling nodig, het belangrijkste is vocht- en zouthuishouding op peil houden om uitdroging te voorkomen. Drink voldoende water, thee of lichte bouillon. Bij risicogroepen (zoals jonge kinderen, ouderen, mensen met een verzwakt immuunsysteem of bij zwangerschap) of bij ernstige complicaties is medische behandeling nodig.
Lees ook: Hoe krijg je salmonella en wat zijn de symptomen?
Yersiniosis
Yersiniosis is een bacteriële infectie veroorzaakt door Yersinia enterocolitica. De infectie treedt vooral op na het eten van rauw of onvoldoende verhit varkensvlees. Jonge kinderen krijgen de infectie het vaakst.
Symptomen yersiniosis
De klachten verschijnen meestal 4 tot 7 dagen na blootstelling en kunnen tot drie weken aanhouden. Vaak voorkomende symptomen zijn:
- Buikpijn en krampen (bij volwassenen vaak rechtszijdig, wat op blindedarmontsteking kan lijken)
- Diarree, soms met bloed
- Koorts
- Keelpijn
Bij sommige mensen kunnen huiduitslag en gewrichtspijn optreden. Mensen zijn besmettelijk zolang ze diarree hebben en tot drie maanden erna.
Oorzaken yersiniosis
De bacterie kan worden opgenomen via:
- Rauw of onvoldoende verhit varkensvlees
- Besmette melk of water
- Contact met de ontlasting van geïnfecteerde mensen of dieren
- Besmette oppervlakken of voorwerpen, gevolgd door aanraking van mond of voedsel
Behandeling yersiniosis
In de meeste gevallen geneest yersiniosis vanzelf binnen enkele weken. Belangrijk is voldoende hydratie om uitdroging te voorkomen. Bij ernstige infecties kan een arts antibiotica voorschrijven om de bacterie te bestrijden.
Campylobacter
Een Campylobacter-infectie, ook wel campylobacteriose genoemd, is een bacteriële infectie die vaak diarree veroorzaakt. De meest voorkomende veroorzaker bij mensen is Campylobacter jejuni, gevolgd door Campylobacter coli.
Symptomen campylobacteriose
De klachten beginnen meestal 2 tot 5 dagen na blootstelling en duren ongeveer een week. Veelvoorkomende symptomen zijn:
- Diarree, soms met bloed
- Buikkrampen
- Koorts
- Misselijkheid en braken
Campylobacter kan uitdroging veroorzaken, vooral bij jonge kinderen, ouderen of mensen met een verzwakt immuunsysteem.
Oorzaken campylobacteriose
De bacterie wordt meestal overgedragen via voedsel of water, en kan ook via contact met geïnfecteerde dieren verspreid worden:
- Onvoldoende verhit gevogelte zoals kip, kalkoen of eend
- Rauwe melk of producten daarvan
- Onbehandeld water, zoals uit besmette bronnen
- Minder vaak: andere vlees- of visproducten, besmette groenten en fruit, of contact met uitwerpselen van geïnfecteerde dieren
Behandeling campylobacteriose
Bij de meeste mensen geneest de infectie vanzelf binnen een week. Belangrijk is voldoende drinken en eventueel elektrolyten aanvullen om uitdroging te voorkomen. Bij risicogroepen (ouderen, zwangere vrouwen, mensen met een verzwakt immuunsysteem) of ernstige complicaties kan een arts antibiotica voorschrijven.
Lees ook: Campylobacter voorkomen: veilig omgaan met kip
Lees ook: Moet je kip afspoelen met water voor het koken?
Listeria
Listeria-infectie, ook wel listeriose genoemd, is een bacteriële infectie die via voedsel kan worden overgedragen. De ziekte is meestal mild bij gezonde volwassenen, maar kan gevaarlijk zijn voor zwangere vrouwen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. De bacterie kan overleven bij koeling en zelfs in de vriezer, waardoor besmetting ook bij gekoelde producten kan voorkomen.
Symptomen listeria-infectie
De symptomen hangen af van waar de infectie in het lichaam voorkomt:
- Darminfectie: diarree, maagklachten, braken (verschijnen vaak binnen een dag, verdwijnen meestal binnen enkele dagen)
- Bloedbaan en centraal zenuwstelsel: koorts, koude rillingen, spierpijn, hoofdpijn, stijve nek, verwardheid, evenwichtsproblemen of epileptische aanvallen (kunnen binnen twee weken tot twee maanden optreden)
- Tijdens zwangerschap: vaak milde klachten bij de moeder, maar ernstige gevolgen voor de baby, zoals miskraam, doodgeboorte of levensbedreigende infectie na geboorte
- Bij pasgeborenen: lusteloosheid, slecht drinken, koorts of ondertemperatuur, braken, ademhalingsproblemen, laag geboortegewicht
Oorzaken listeria-infectie
Menselijke besmetting gebeurt meestal via voedsel dat besmet is met Listeria:
- Ongepasteuriseerde melk of melkproducten
- Zachte kazen, hotdogs die niet goed verhit zijn
- Rauwe groenten die besmet zijn via bodem of mest
- Koude gerookte vis zoals zalm (lox of nova)
- Spruiten en bepaalde soorten fruit zoals meloen
Zwangere vrouwen kunnen de bacterie doorgeven aan hun ongeboren kind, zelfs wanneer ze zelf nauwelijks symptomen hebben.
Behandeling listeria-infectie
Bij gezonde volwassenen is behandeling vaak niet nodig. Bij risicogroepen of ernstige infecties schrijft een arts antibiotica voor om complicaties te voorkomen. Belangrijk is alert zijn op symptomen zoals hoge koorts, hevige hoofdpijn of stijve nek, omdat dit kan wijzen op levensbedreigende complicaties zoals bacteriële meningitis.
Lees ook: Listeriose: wat zijn de symptomen bij besmetting met listeria?
E. coli
Escherichia coli, of E. coli, is een groep bacteriën die van nature in de darmen van gezonde mensen en dieren voorkomt. De meeste stammen zijn onschadelijk en helpen bij de spijsvertering. Sommige stammen kunnen echter ziektes veroorzaken, vooral in de darmen of urinewegen, en sommige, zoals Shiga-toxine producerende E. coli (STEC), kunnen ernstige ziekte veroorzaken.
Symptomen E.coli-besmetting
De symptomen hangen af van waar in het lichaam de infectie optreedt:
- Darminfectie (gastro-enteritis): waterige of soms bloederige diarree, buikpijn en krampen, misselijkheid, braken, lichte koorts en vermoeidheid.
- Urineweginfectie (UTI): pijn of branderig gevoel bij het plassen, frequente aandrang, pijn in de buik of onderrug, troebele of slecht ruikende urine.
- Ernstige infecties: sommige E. coli-stammen kunnen leiden tot sepsis, nierbeschadiging (bij STEC, hemolytisch-uremisch syndroom) of meningitis bij pasgeboren baby’s.
Symptomen verschijnen meestal binnen 2 tot 10 dagen na blootstelling, afhankelijk van de stam. Een E. coli-infectie verloopt meestal mild, maar sommige stammen, zoals STEC, kunnen ernstige complicaties veroorzaken. Zo kan het hemolytisch-uremisch syndroom (HUS) leiden tot nierfalen, terwijl de bacterie in zeldzame gevallen bloedvergiftiging (sepsis) kan veroorzaken. Bij kinderen met langdurige diarree kunnen bovendien voedingsproblemen en groeiachterstand optreden.
Oorzaken E.coli-besmetting
E. coli wordt meestal overgedragen via de fecaal-orale route. Mogelijke besmettingsbronnen zijn:
- Voedsel en dranken: onvoldoende verhit vlees, rauwe groenten of fruit, ongepasteuriseerde melk, cider of sap.
- Water: besmet drinkwater, zwemwater of natuurlijke waterbronnen.
- Contact: aanraken van uitwerpselen van geïnfecteerde personen of dieren, zoals bij verschonen van luiers, contact met boerderijdieren of besmette oppervlakken.
- Bepaalde omstandigheden: onhygiënisch handen wassen of kruisbesmetting in de keuken.
Behandeling E.coli-besmetting
Veel milde E. coli-infecties verdwijnen vanzelf binnen een week. Bij STEC wordt meestal geen antibioticum gegeven, omdat dit complicaties zoals nierproblemen kan verergeren. Ondersteunende zorg zoals hydratie is belangrijk. Andere infecties, zoals UTI’s, sepsis of meningitis, worden behandeld met geschikte antibiotica.
Lees ook: E. coli-infecties: van mild tot ernstig
Shigella
Een shigella-infectie, ook wel shigellose genoemd, is een darmziekte veroorzaakt door Shigella-bacteriën. De bacterie tast de darmen aan en veroorzaakt meestal diarree, soms met bloed of slijm. Iedereen kan een shigella-infectie oplopen, maar het risico is groter bij jonge kinderen, mensen met een verzwakt immuunsysteem en personen die in nauwe gemeenschappen of onhygiënische omstandigheden leven. Ook daklozen en mannen die seks hebben met mannen lopen meer kans op besmetting.
Symptomen shigellose
De klachten ontstaan meestal 1 à 2 dagen na besmetting, maar kunnen ook pas na een week optreden:
- Diarree (soms met bloed of slijm) die langer dan drie dagen kan duren
- Buikpijn en krampen
- Koorts
- Misselijkheid of braken
- Een voortdurende aandrang om stoelgang te maken, ook als de darmen leeg zijn
De meeste mensen herstellen binnen een week, maar sommigen blijven de bacterie nog enkele weken uitscheiden via de stoelgang, ook zonder klachten. In sommige gevallen ontstaan ernstige complicaties, zoals uitdroging, koortsstuipen bij kinderen en ontstekingen van de gewrichten. In zeldzame gevallen kunnen ook ernstige aandoeningen optreden, zoals nierfalen (HUS), een toxische megacolon of bloedvergiftiging, vooral bij mensen met een verzwakte weerstand.
Oorzaken shigella-infectie
De infectie ontstaat door het inslikken van shigella-bacteriën, meestal via de fecaal-orale route. Dat kan op verschillende manieren gebeuren:
- Door vuile handen: na contact met besmette ontlasting (bijv. bij het verschonen van een kind of via besmette oppervlakken, speelgoed of toiletten).
- Via besmet voedsel of water: door onvoldoende hygiëne bij voedselbereiding of door het drinken van water dat in contact kwam met rioolwater.
- Tijdens seksueel contact waarbij contact met de anus of ontlasting voorkomt.
- In zwembaden, vijvers of meren als besmet water wordt ingeslikt.
Behandeling shigella-infectie
De infectie geneest meestal vanzelf binnen een week. Belangrijk is om voldoende te drinken om uitdroging te voorkomen. Bij ernstige ziekte of verzwakte afweer kunnen antibiotica nodig zijn. In ernstige gevallen (zoals HUS of toxische megacolon) is een ziekenhuisopname noodzakelijk.
Lees ook: Shigellose: zeer besmettelijke bloederige diarree die resistent is tegen antibiotica
Cholera (vibrio cholerae)
Cholera is een ernstige darminfectie die wordt veroorzaakt door de bacterie vibrio cholerae. De besmetting gebeurt meestal via vervuild drinkwater of voedsel, vooral in gebieden met slechte sanitaire voorzieningen of na natuurrampen. Zonder snelle behandeling kan cholera levensbedreigend zijn.
Symptomen cholera
Het belangrijkste symptoom is plotselinge, waterige diarree die snel kan leiden tot ernstige uitdroging. Andere klachten zijn braken, dorst, spierkrampen, duizeligheid, zwakte en een versnelde hartslag. De grootste gevaren zijn uitdroging en het verlies van elektrolyten, wat kan leiden tot een lage bloeddruk (hypovolemische shock), hartritmestoornissen en orgaanfalen.
Ga onmiddelijk naar de spoed als je hevige diarree of braken hebt, zeker als je daarbij last krijgt van extreme dorst, spierkrampen, duizeligheid, zwakte, een versnelde hartslag, verwardheid of nauwelijks nog plast, dit kan wijzen op ernstige uitdroging.
Oorzaken cholera
Iedereen kan cholera oplopen, maar het risico is groter in regio’s zonder toegang tot schoon water en toiletten. De ziekte verspreidt zich via besmette uitwerpselen in water of voedsel, maar niet rechtstreeks van persoon tot persoon. Mensen met bloedgroep O, een lage maagzuurproductie of een verminderde weerstand lopen meer risico.
Behandeling cholera
De behandeling bestaat vooral uit snelle aanvulling van vocht en zouten via orale of intraveneuze toediening. In sommige gevallen worden antibiotica zoals doxycycline of azithromycine gegeven, en bij jonge kinderen zinksupplementen. Middelen tegen diarree worden afgeraden.
Lees ook: Welke ziektes kan je krijgen door zwemmen in verontreinigd water?
Vibrio parahaemolyticus
Vibrio parahaemolyticus is een bacterie die voorkomt in zeewater en getijdengebieden. Ze kan gastro-enteritis (maagdarmontsteking) veroorzaken na het eten van rauwe of onvoldoende verhitte zeevruchten, vooral oesters.
Symptomen vibrio parahaemolyticus
De ziekte veroorzaakt vooral symptomen van maagdarmontsteking zoals:
- Waterige of soms bloederige diarree
- Buikkrampen
- Misselijkheid en braken
- Koorts en hoofdpijn
De klachten beginnen meestal binnen 24 uur na besmetting en duren gemiddeld 3 dagen. Bij mensen met een verzwakt immuunsysteem kan de infectie ernstiger verlopen. In zeldzame gevallen veroorzaakt de bacterie een wondinfectie wanneer besmet zeewater in contact komt met open wonden. In dat geval kunnen roodheid, pijn, warmte en ettervorming optreden.
Oorzaken vibrio parahaemolyticus
De infectie ontstaat meestal door het eten van besmette rauwe of onvoldoende verhitte schaaldieren (vaak oesters) of door het drinken van besmet water. Besmetting van persoon op persoon is zeldzaam, maar mogelijk bij slechte handhygiëne.
Behandeling vibrio parahaemolyticus
De meeste infecties genezen vanzelf. Het is belangrijk om veel te drinken om uitdroging te voorkomen. Antibiotica zijn alleen nodig bij ernstige of aanhoudende diarree, of bij wondinfecties. Ga naar de arts bij tekenen van uitdroging (zoals dorst, weinig plassen, duizeligheid), hoge koorts, bloederige diarree of hevige buikpijn.
Lees ook: Dit zijn de 13 meest voorkomende bacteriële infecties
Tips om voedselinfecties te voorkomen
- Was je handen vaak en grondig met warm water en zeep, minstens 20 seconden, vóór en na het hanteren van rauw of bereid voedsel, na toiletgebruik, na contact met huisdieren of bij het verzorgen van iemand die ziek is.
- Reinig oppervlakken, gebruiksvoorwerpen en snijplanken met heet water en zeep na elk gebruik. Besteed extra aandacht aan houten snijplanken.
- Houd rauw vlees, gevogelte, vis en eieren apart van bereid en direct eetbaar voedsel (zoals groenten en fruit) om kruisbesmetting te vermijden.
- Kook of bak voedsel tot een veilige kerntemperatuur om onvoldoende verhitting te vermijden.
- Drink geen rauwe of ongepasteuriseerde melk- of vruchtensapproducten.
- Houd voedsel buiten de gevarenzone van 5–60? door bevroren producten veilig in de koelkast te ontdooien en restjes binnen 2 uur na bereiding terug in de koelkast te plaatsen.
- Voel je je niet goed? Vermijd dan het bereiden van eten voor anderen, ook nog enkele dagen nadat de klachten verdwenen zijn.
Lees ook: Vanaf welke leeftijd mag een kind rauw vlees, vis of kaas eten?
Bronnen:
auteur:
Lotte Poté,
gezondheidsjournalist
