Syndroom van Lynch: verhoogde kans op kanker
- Wat is het Lynch-syndroom?
- Overerving: hoe worden de erfelijke genmutaties doorgegeven?
- Sterk verhoogd risico op kanker
- Soorten kanker die door Lynch-syndroom veroorzaakt worden
- Wat zijn de symptomen van Lynch-syndroom?
- Hoe wordt de diagnose gesteld?
- Erfelijkheidsonderzoek (DNA-test)
- Regelmatige controle-onderzoeken
- Preventieve operatie bij het Lynch-syndroom
- Kinderwens bij Lynch-syndroom
dossier
Wat is het Lynch-syndroom?
Overerving: hoe worden de erfelijke genmutaties doorgegeven?
- Autosomaal betekent dat erfelijkheid niet gekoppeld is aan geslacht: zowel mannen als vrouwen kunnen de aanleg doorgeven aan hun kinderen. Zonen en dochters hebben evenveel kans om de mutatie te erven. Dit komt omdat het defecte gen niet op het chromosoom ligt dat het geslacht van het kind bepaalt.
- De term dominant betekent dat de overgeërfde eigenschap kan worden doorgegeven als een van de ouders een van de gemuteerde genen heeft. Bij de bevruchting geven de ouders elk de helft van hun erfelijk materiaal door aan elk van hun kinderen. Aangezien elk gen in tweevoud aanwezig is, heeft elk kind 50% kans om het gemuteerde gen te erven. De kans om niet het gemuteerde gen maar het gezonde gen van een aangedane ouder te erven is ook 50%. Als beide ouders een afwijkend gen dragen, kan het kind het gen van beide ouders erven. Zo'n bi-allelic Lynch-syndroom (waarbij beide genen van het kind zijn aangetast) is zeldzaam, maar verhoogt het risico op kanker op jonge leeftijd aanzienlijk.
Lees ook: Welke kankers zijn erfelijk en hoe kan men ze opsporen?
Sterk verhoogd risico op kanker
- Mensen met het Lynch syndroom hebben bijna altijd één goede en één slechte kopie van een MMR-gen. Zolang het gezonde gen normaal functioneert, neemt het het zieke gen over. Maar als dit gezonde gen op een bepaald moment ook beschadigd raakt, kan er kanker ontstaan. Dit verklaart waarom kanker door het Lynch syndroom zich meestal op jongere leeftijd ontwikkelt: bij mensen met twee gezonde genen moeten beide genen beschadigd zijn om kanker te ontwikkelen. Bij mensen die het eerste defect vanaf het begin in elke lichaamscel hebben geërfd, zal dit proces sneller verlopen. Als beide ouders een afwijkend gen dragen, kan het kind het aangetaste gen van beide ouders erven. Zo'n bi-allelic Lynch syndroom (waarbij beide genen van het kind aangetast zijn) is zeldzaam, maar verhoogt het risico op kanker op jonge leeftijd aanzienlijk.
- Type betrokken gen: Een mutatie in het MSH6-gen verhoogt bijvoorbeeld het risico op baarmoederkanker. Het risico op het ontwikkelen van darmkanker is iets hoger bij een MLH1-mutatie (vooral bij mannen).
- Een gezonde levensstijl is geen absolute garantie om kanker te voorkomen, maar het verhoogt wel de kans. Een evenwichtige voeding en lichaamsbeweging zijn beschermende factoren. Roken, alcohol en obesitas zijn daarentegen factoren die de ontwikkeling van tumoren bevorderen.
Lees ook: Mogelijke tekenen en signalen van kanker
Soorten kanker die door Lynch-syndroom veroorzaakt worden
Darmkanker
Lees ook: Hoe kan je het risico op darmkanker verlagen?
Baarmoederkanker (endometrium)
Eierstokkanker
Maagkanker
Dunnedarmkanker
Blaaskanker
Hersenkanker
Huidkanker
Andere soorten kanker
Lees ook: 18 bewezen risicofactoren voor kanker
Wat zijn de symptomen van Lynch-syndroom?
Mogelijke klachten
Het Lynch-syndroom veroorzaakt weinig of geen klachten.
Indien er darmpoliepen ontstaan (meestal rond de leeftijd van 20 jaar), dan kan je volgende klachten hebben:
• bloed in de ontlasting;
• onverklaarbaar gewichtsverlies;
• een (plotseling) veranderd ontlastingspatroon;
• aanhoudende buikpijn;
• vermoeidheid.
Abnormaal vaginaal bloedverlies kan wijzen op baarmoederkanker.
Kanker in de familie
Wanneer je zelf kanker hebt (gehad) of er komen kankers in je familie voor, dan kunnen de volgende kenmerken wijzen op het Lynch-syndroom:
• Indien het Lynch-syndroom in je familie is vastgesteld of indien bij iemand in je familie één van de Lynch-syndroom genen is gevonden;
• Je hebt dikkedarmkanker of baarmoederkanker voor de leeftijd van 50 jaar;
• Je krijgt twee keer een kanker die voorkomt bij het Lynch-syndroom (zoals kanker van de dikke darm, de baarmoeder, de maag, de dunne darm, de galwegen, de eierstokken, de hogere urinewegen of de talgklieren), ongeacht de leeftijd waarop de kanker ontstaan is;
• Je hebt darmkanker en een eerstegraads familielid (ouder/broer/zus/ kind) met kanker die past bij het Lynch-syndroom, als je zelf of dat familielid jonger is dan 50 jaar;
• Je hebt darmkanker, en twee of meer eerste- of tweedegraadsfamilieleden met een kanker die past bij het Lynch- syndroom, ongeacht de leeftijd waarop de kanker is vastgesteld;
• Drie of meer verwanten in opeenvolgende generaties hebben dikkedarmkanker, baarmoederkanker of een andere kanker die kan veroorzaakt worden door het Lynch-syndroom. Twee van die verwanten moeten eerstegraads familieleden zijn (vader, moeder, zoon of dochter, broer of zus).
• Als er naast familieleden met dikkedarmkanker ook een vrouwelijk familielid is dat baarmoederkanker heeft of heeft gehad.
In al die omstandigheden is het aangewezen om dit te bespreken met je arts. Bij een vermoeden van (een aanleg voor) het Lynch-syndroom kan een tumorweefselonderzoek en/of een erfelijkheidsonderzoek (DNA-onderzoek) worden gedaan.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
- Microsatellietinstabiliteit (MSI): Tumorweefsel wordt onderzocht op onregelmatigheden in de transcriptie van kleine delen van het DNA (microsatellietinstabiliteit) tijdens de celdeling. Als er sprake is van een opeenstapeling van fouten in dit proces, is de diagnose Lynch-syndroom zeer waarschijnlijk.
- Immunohistochemisch onderzoek (IHC): Bepaalde eiwitten die door de MMR-genen worden geproduceerd, worden gecontroleerd om te bepalen welk gen waarschijnlijk een mutatie heeft. In een tweede fase wordt een bloedtest gebruikt om meer te weten te komen.
Lees ook: 15 tips om je risico op kanker te verlagen
Erfelijkheidsonderzoek (DNA-test)
- een jonge patiënt met darm- of baarmoederkanker bij wie het Lynch-syndroom wordt vermoed op basis van de familiegeschiedenis of na onderzoek van het tumorweefsel.
- eerstegraads familieleden (zus, broer, vader, moeder, dochter of zoon) van een persoon bij wie door DNA-onderzoek is vastgesteld dat hij drager is van een gemuteerd Lynch-syndroomgen.
- Opsporing van een afwijking in een gen: Je bent drager van het Lynch-syndroom en moet regelmatig worden gecontroleerd vanwege het zeer hoge risico op het ontwikkelen van darmkanker en, bij vrouwen, baarmoederkanker. Familieleden kunnen een DNA-test doen om te controleren of zij ook drager zijn van een abnormaal gen.
- Geen genetische afwijking ontdekt: In ongeveer 20% van de onderzochte families wordt geen mutatie gevonden ondanks sterke vermoedens van het Lynch-syndroom. Mogelijk is er sprake van een erfelijke afwijking in de familie, maar kan deze met de huidige onderzoeksmethoden nog niet worden opgespoord. Afhankelijk van de familiekenmerken en de omvang van de darmpoliepen kan het nodig zijn dat je nog regelmatig controletests moet ondergaan.
Komt het Lynch-syndroom in je familie voor, maar wil je geen DNA-test laten doen? In dat geval is het verstandig om regelmatig controles te laten doen.
Regelmatige controle-onderzoeken
- mensen met het Lynch-syndroom of bij wie er sterke aanwijzingen zijn op basis van familiekenmerken (zie hierboven);
- mensen bij wie een van de Lynch-syndroomgenen is ontdekt, zelfs als er (nog) geen symptomen zijn;
- mensen met ten minste twee vormen van kanker die geassocieerd worden met het Lynch-syndroom, zelfs als er geen genetische mutatie is gevonden;
- eerstegraads familieleden (vader, moeder, broer, zus, dochter of zoon) van een persoon bij wie een genetische mutatie is ontdekt, die het Lynch-syndroom heeft of voor wie er solide bewijs is op basis van de kenmerken van de familie (zie hierboven).
Preventief onderzoek van de dikke darm
Preventief onderzoek van de baarmoeder
- een vaginale echografie van de baarmoeder en de eierstokken, waarbij een stukje baarmoederweefsel wordt weggenomen (endometriale biopsie);
- een bloedtest (voor tumormarker CA125);
- inwendig gynaecologisch onderzoek.
Preventieve onderzoeken van de urinewegen
- mensen met een afwijking in het MSH2-gen ;
- bij ten minste twee familieleden of bij een jong familielid kanker van de urinewegen is vastgesteld.
Preventief maagonderzoek
- eenmalige test op Helicobacter pylori-infectie.
- periodiek onderzoek vanaf de leeftijd van 30-35 jaar (gastroduodenoscopie om de twee jaar of om de twee jaar), in geval van maagkanker bij ten minste twee familieleden of bij een familielid op jonge leeftijd.
Preventief onderzoek naar andere vormen van kanker
Preventief onderzoek naar andere vormen van kanker die verband houden met het Lynch-syndroom wordt alleen aanbevolen als deze vormen van kanker voorkomen bij ten minste twee familieleden of bij een familielid op jonge leeftijd.
Het is echter raadzaam om alert te zijn op symptomen van deze vormen van kanker.
Lees ook: Screening: voor welke kankers bestaat vroege opsporing?
Preventieve operatie bij het Lynch-syndroom
Vanwege het hoge risico op kanker van de dikke darm en baarmoeder kan in bepaalde gevallen worden besloten tot preventieve verwijdering van de dikke darm en/of baarmoeder en eierstokken.
- wanneer tijdens een periodiek onderzoek van de darm (colonoscopie) een poliep wordt ontdekt die niet verwijderd kan worden
- als er herhaaldelijk poliepen worden ontdekt tijdens periodieke darmcontroles
- als darmcontroles problematisch zijn, bijvoorbeeld omdat de darm te kronkelig is;
- als darmkanker wordt ontdekt tijdens regelmatige darmcontroles;
- als de darm moeilijk te controleren is, bijvoorbeeld omdat hij te kronkelig is.
Bij een operatie wordt meestal de hele dikke darm verwijderd, met uitzondering van de endeldarm. Vervolgens verbindt de chirurg de dunne darm met de endeldarm (colectomie en ileorectale anastomose, IRA). Het nadeel van deze operatie is dat de ontlasting fijner wordt en dat je vaker naar het toilet moet. Na zo'n operatie moet je de rest van je leven, eens per jaar of eens in de twee jaar, controles laten doen om er zeker van te zijn dat er zich geen poliepen ontwikkelen in de endeldarm.
Preventieve verwijdering van de baarmoeder: Bij vrouwen met het Lynch-syndroom wordt soms aangeraden om preventief de baarmoeder en eventueel de eierstokken te verwijderen (hysterectomie en adnexectomie). Dit is een grote operatie die de vrouw in de menopauze brengt. Deze operatie wordt alleen uitgevoerd als de vrouw geen kinderwens meer heeft.
Lees ook: Getuigenis: hysterectomie na baarmoederverzakking
Kinderwens bij Lynch-syndroom
Lees ook: Pre-implantatie genetische diagnostiek (PGD)
Bronnen:
https://medlineplus.gov
https://belgianfapa.be
https://www.sciencedirect.com
https://www.chuliege.be
https://kce.fgov.be
https://www.hnpcc-lynch.com