Rood oog: oorzaken en behandeling van een oogontsteking (conjunctivitis)

dossier Conjunctivitis is een ontsteking van de conjunctiva, het bindvlies van het oog. Het bindvlies bevindt zich aan de buitenkant van het oogwit en de binnenkant van het ooglid. Het is een van de belangrijkste oorzaken van een 'rood oog'. Het kan pijnlijk zijn, maar geneest meestal binnen één à twee weken spontaan en er treden zelden complicaties op. Conjunctivitis kan gepaard gaan met ooglidontsteking (blefaritis) of een hoornvliesontsteking (keratitis).

Lees ook: Gezwollen ooglid: wat kan je doen aan een ooglidontsteking? (Blefaritis)

Wat is de oorzaak van een conjunctivitis?

Er bestaan meerdere mogelijke oorzaken van een conjunctivitis. Een niet-infectieuze oogontsteking kan een gevolg zijn van een allergische reactie, oogirritatie, droge ogen... Maar een oogontsteking kan ook worden veroorzaakt door infectie met een bacterie, een virus, een schimmel of parasiet.

1. Bacteriële conjunctivitis

Dit is de meest voorkomende vorm van conjunctivitis. Verschillende bacteriën kunnen conjunctivitis veroorzaken. Meestal gaat het om bacteriën die van nature op onze huid voorkomen en pas een infectie veroorzaken bij een verminderde weerstand (bijvoorbeeld ten gevolge van een ziekte zoals de griep), bij een droog oog, een beschadiging van het oog, het dragen van contactlenzen... Soms zijn ze het gevolg van blootstelling aan vreemde bacteriën (bijvoorbeeld door vuile handen). Vaak hebben meerdere gezinsleden of kinderen in een klas er last van omdat een virale bindvliesontsteking zeer besmettelijk is.

Een chronische infectieuze conjunctivitis is vaak het gevolg van een ooglidrandontsteking (blefaritis), en wordt veroorzaakt door ziekmakende bacteriën, die vanaf de ooglidrand in het bindvlies terechtkomen.

2. Virale conjunctivitis

Er zijn verschillende virussen die een oogontsteking kunnen veroorzaken. Meestal gaat het om een adenovirus, dit is een verkoudheidsvirus dat gemakkelijk op de ogen slaat. Dit gaat vaak gepaard met verkoudheidsverschijnselen. Een andere mogelijke oorzaak is het herpesvirus: herpes simplex (koortsblaasjes) en herpes zoster (gordelroos of zona). Een infectie met het herpesvirus kan ontstekingen veroorzaken in verschillende delen van het oog: slijmvlies (conjunctivitis), hoornvlies (keratitis) en harde oogrok (episcleritis of scleritis). Ook kan het binnenste van het oog ontstoken raken (uveïtis).

Lees ook: Inwendige oogontsteking (uveïtis)

Deze ontstekingen kunnen wel ernstige gevolgen hebben. Zeldzamer oorzaken van een virale oogontsteking zijn het mazelenvirus, het bofvirus, het rubellavirus en het griepvirus.

3. Allergische conjunctivitis

Allergische conjunctivitis is een allergische reactie op omgevingsallergenen, zoals pollen, en/of op binnenhuisallergenen, zoals huisstofmijt en katten- of hondenhaar. Dit gaat vaak gepaard met rhinitis (een loopneus of verstopte neus). Conjunctivitis kan ook een gevolg zijn van een contactallergie, bijvoorbeeld voor cosmetica, bewaarstoffen in oogdruppels of bewaar- en reinigingsproducten voor contactlenzen. Je kan ook overgevoelig zijn voor stoffen die je ongemerkt met de handen in de ogen wrijft. De overgevoeligheid ontstaat vaak pas nadat je herhaaldelijk met de stof in contact bent geweest.

4. Conjunctivitis door irritatie

Een bindvliesontsteking door irritatie komt geregeld voor, bijvoorbeeld als gevolg van een vuiltje, een metaalsplinter of ooghaartjes in het oog. Ook een rokerige, droge of stoffige omgeving kan een bindvliesontsteking veroorzaken. Een specifieke vorm van irritatie is etsing van het oog door contact met bijtende chemische stoffen zoals zeep, haarspray, chloor, zuren en loog (in vaatwasmiddel). Hierdoor kan het bindvlies en het hoornvlies beschadigd worden.

5. Conjunctivitis door droog oog

Dit is een chronische aandoening die vooral wordt veroorzaakt doordat de traanklier niet meer goed functioneert. Het kan gepaard gaan met een ontsteking van het hoornvlies of de cornea (Keratoconjunctivitis sicca).

Lees ook: Droge ogen

6. Zeldzame oorzaken van conjunctivitis

• Keratoconjunctivitis fotoelectrica:
  Dit wordt veroorzaakt door beschadiging van het hoornvlies door overmatige blootstelling aan ultraviolette straling bij het lassen ('lasogen'), (hoogte)zon (‘sneeuwblindheid’). De aandoening geneest meestal spontaan binnen enkele dagen.
• Atopische keratoconjunctivitis (AKC): Dit is een chronisch ontstekingsproces van beide ogen. Het begint rond 20-jarige leeftijd en duurt doorgaans tot de leeftijd van 50-60 jaar. Meestal gaat het om mensen met (een voorgeschiedenis van) eczeem en astma. De klachten zijn het hele jaar aanwezig, maar bij veel patiënten verergeren ze in de winter of zomer en na contact met allergenen zoals huisstofmijt, dierlijke schilfers en bepaalde voedingsbestanddelen. 
• Keratoconjunctivitis vernalis: Dit is een ernstige, bilaterale ontsteking van conjunctiva en hoornvlies (cornea). De aandoening treedt vooral op bij kinderen met atopische verschijnselen, begint meestal vóór de puberteit, en komt tweemaal zo vaak voor bij jongens als bij meisjes (na de puberteit verdwijnt dit geslachtsverschil). De klachten treden vooral in het voorjaar op en verdwijnen meestal spontaan voor de leeftijd van 20 jaar. De ontsteking wordt gekenmerkt door seizoensgebonden heftige jeuk – die verergert door wind/warmte/stof/schel licht – lichtschuwheid, zanderig gevoel... 
• Giant papillary conjunctivitis: Dit is een omkeerbare aandoening die waarschijnlijk berust op een allergische reactie op allergeenneerslagen op contactlenzen (of een ander langdurig aanwezig vreemd lichaam). De ontsteking komt voor bij 1 tot 5% van de dragers van harde contactlenzen en bij ongeveer 10 tot 15% van de dragers van zachte contactlenzen. De verschijnselen bestaan uit jeuk en tranen, intolerantie voor contactlenzen en typische 'hobbelige' uitslag (giant papillae) onder het bovenste ooglid. Tijdens het pollenseizoen is er een toename van klachten. De klachten verdwijnen meestal na verwijdering van de lenzen (of andere vreemde lichamen). 
• Trachoom: Trachoom (conjunctivitis granulosa, ophthalmia aegyptica) is een chronische ontsteking van het hoornvlies en het bindvlies, veroorzaakt door de bacterie Chlamydia trachomatis. Trachoom komt vooral voor in derde wereldlanden met een gebrekkige hygiëne en is wereldwijd een van de belangrijkste oorzaken van blindheid. Bij ons komt het zelden voor. De bacterie wordt overgebracht door contact met iemand die besmet is of door kleine vliegjes. De aandoening kan behandeld worden met antibiotica.
• Verlittekende (cicatriciële) conjunctivitis: Deze aandoening ontstaat door littekenvorming van de slijmvliezen. Deze vorm komt zelden voor. Pemphigoïd is een auto-immuun aandoening van het slijmvlies die het oogslijmvlies kan aantasten.
  
  

Lees ook: Sneeuwblindheid

Wat zijn de symptomen van een oogontsteking?

Het type symptomen is afhankelijk van het soort ontsteking. Volgende klachten komen bij de meeste soorten ontsteking voor.

Symptomen bij een bacteriële oogontsteking

• Roodheid
• Tranerig oog
• Een pijnlijk, branderig gevoel, alsof er een vuiltje in het oog zit
• Geelgroene etterende afscheiding (pus) uit het oog.
• De oogleden zijn opgezwollen en zijn 's morgens vaak dichtgeplakt. Meestal zijn beide ogen ontstoken. Als de ontsteking in één oog begint, volgt het andere oog vaak snel.

Symptomen bij een virale oogontsteking

• Roodheid
• Een pijnlijk, branderig gevoel
• Jeuk
• Tranende ogen
• De afscheiding in het oog is slijmerig/waterig.
• Vaak is het oog gezwollen
• Gaat vaak gepaard met een verkoudheid, een pijnlijke keel, een loopneus. Vaak ook gezwollen klieren.
• Blaasjes rond de ogen en gezwollen, schilferende oogleden kunnen wijzen op een infectie met een herpesvirus.
  
  

Symptomen bij een allergische oogontsteking

• Milde roodheid
• Branderig gevoel
• Jeuk
• Waterige afscheiding
• Een loopneus of een verstopte neus
• Gezwollen oogleden

Symptomen bij een oogontsteking door irritatie of een droog oog 

• Roodheid
• Pijn, het gevoel dat er iets in het oog zit
• Waterige afscheiding
• Soms lichtschuwheid (niet in het licht kunnen kijken, licht niet verdragen).

Symptomen bij keratoconjunctivitis fotoelectrica

• Roodheid
• Pijn
• Lichtschuwheid
  
  

Lees ook: Mag je oogdruppels die over datum zijn nog gebruiken?

Is een oogontsteking gevaarlijk?

Een bindvliesontsteking kan veel pijn veroorzaken, maar is zelden gevaarlijk. Meestal geneest het oog binnen een week vanzelf.

Sommige infectieuze bindvliesontstekingen kunnen wel gevaarlijk zijn. Een voorbeeld hiervan is de meningokokken conjunctivitis bij kinderen die kan leiden tot een hersenvliesontsteking. Ook een besmetting met een herpesvirus kan aanleiding geven tot soms ernstige complicaties.

Bij overgevoeligheid of een allergie kan de ontsteking blijven bestaan zolang er contact is met de stof waarvoor je overgevoelig bent. Blijven de klachten terugkomen dan zijn ze over het algemeen goed met medicijnen te bestrijden.

Ook al is een infectieuze conjunctivitis zeer besmettelijk, toch is het volgens Kind en Gezin niet nodig om kinderen met conjunctivitis weg te houden uit de kinderopvang of kleuterklas. Dat wordt bevestigd door een recent rapport Public Health England.

Wat kan je zelf doen?

Wat je er zelf aan kunnen doen hangt af van de oorzaak van de bindvliesontsteking.

Algemene maatregelen

• Onhygiënisch omgaan met contactlenzen vergroot de kans op oogontsteking. Ook lenzen te lang inhouden is niet goed. Het is niet goed om contactlenzen te dragen als een oog ontstoken is. Doe je lenzen pas weer in als de ontsteking helemaal over is. Wanneer de ontsteking is genezen en je weer contactlenzen wil dragen, moet je de lenzen grondig (laten) reinigen. Ook wordt geadviseerd de contactlensvloeistoffen helemaal te verversen. Of over te schakelen op wegwerplenzen. Bespreek dit met je oogarts.
• Gebruik geen oogmake-up als een oog ontstoken is. Make-up kan een oogontsteking veroorzaken en de genezing vertragen.
• Bij ernstige klachten kan een zonnebril helpen omdat je daardoor minder met de ogen knijpt.
• Gebruik een goede zonnebril tijdens een vakantie in de bergen, ook 's winters, en bij fel zonlicht.
• Draag bij het lassen altijd een lasbril.
  

Infectieuze bindvliesontsteking 

• Een bacteriële of virale oogontsteking is zeer besmettelijk. Het belangrijkste is dan ook besmetting te voorkomen:
• Was je handen na elk contact met iemand met een oogontsteking.
• Gebruik niet de zakdoek of handdoek van iemand met een oogontsteking. Doe dit ook bij een verkoudheid om te voorkomen dat het verkoudheidsvirus in de ogen terechtkomt.
• In het geval van een koortslip, voorkom dan besmetting van de ogen door regelmatig de handen te wassen en op te passen met wrijven in de ogen.
• Zitten de oogleden aan elkaar vastgeplakt? Dan kan je het oog schoonmaken met een watje of gaasje dat je nat maakt met lauwwarm kraantjeswater. Strijk altijd van de buitenste naar de binnenste ooghoek.
  

Allergische conjunctivitis 

• Bij een allergische oogontsteking kunnen koude kompressen kunnen verlichting geven. Houd hiervoor een schoon washandje onder de koude kraan en leg dit enkele minuten op uw ogen.
• Als je weet waarvoor je allergisch bent, probeer dan contact met die stoffen te vermijden.
• Bij een contactallergie moet je stoppen met het gebruik van cosmetica, oogdruppels of contactlensvloeistof. Als je toch cosmetica wilt blijven gebruiken, kies dan voor hypo-allergene middelen. Deze geven minder kans op allergische reacties van het bindvlies. Voor advies over contactlenzenvloeistoffen kan je naar de contactlensspecialist. Vaak helpt het om een vloeistof zonder bewaarmiddelen te gebruiken.
  

Conjunctivitis door irritatie

• Spoel het oog direct uit met lauw kraanwater gedurende tien minuten. Houd je hoofd onder de kraan en kijk in de straal, hoe moeilijk het ook is. Laat tegelijk de wastafel/emmer vollopen. Doe je hoofd in het water. Trek daarbij de oogleden goed uit elkaar en beweeg je hoofd heen en weer. Je kan ook een lege, schone fles vullen met lauw water en die leeggieten in je oog.
• Draagt je contactlenzen? Haal deze dan uit je oog.
• Blijft de pijn na het spoelen, laat het oog dan controleren door je huisarts. Ga direct naar een arts als je meer pijn krijgt, slecht tegen licht kunt of slechter ziet.
  
  

Lees ook: Waarom je beter niet met contactlenzen kan slapen

Wanneer naar de dokter?

Neem contact op met je huisarts of een oogarts:

• als je opeens slecht ziet: verminderd zicht, wazig zien...;
• als je oog veel pijn doet;
• bij lichtschuwheid;
• als de oogontsteking na drie à vier dagen nog niet verbeterd is;
• als het oog heel erg opgezwollen is;
• als de oogontsteking vaak terugkeert;
• als je denkt dat overgevoeligheid of allergie een rol speelt;
• als het hele oogwit rood is;
• bij pasgeboren kinderen;
• bij kinderen als er etter uit het oogje komt.
  
  

Lees ook: Kan het kwaad om in je ogen te wrijven?

Behandeling oogontsteking

De behandeling is afhankelijk van het soort conjunctivitis.

1. Bacteriële conjunctivitis

Een bacteriële conjunctivitis geneest meestal spontaan binnen één à twee weken. Antibiotica zijn in de meeste gevallen niet nodig, ook niet bij kinderen. Ze zorgen niet voor snellere genezing en verminderen ook niet de kans op besmetting.


Hygiënische maatregelen, zoals schoonmaken van de oogleden met water of fysiologisch water, frequent handen wassen, niet in de ogen wrijven en gebruik van schone en aparte handdoeken, zijn van belang om het risico op verspreiding van de infectie naar het andere oog en naar huisgenoten te verminderen.

Geneesmiddelen:
Indien het met grote waarschijnlijkheid om een bacteriële conjunctivitis gaat, kan in sommige gevallen een lokale behandeling met antibiotica overwogen worden. Raadpleeg daarvoor eerst een dokter.

2. Virale conjunctivitis

Een virale conjunctivitis geneest zoals de meeste virale infecties meestal spontaan binnen de tien dagen. Tenzij je arts vermoedt dat het om een besmetting met een herpes-virus gaat, is meestal geen behandeling nodig.
Antibiotica werken niet tegen virussen en hebben dus geen enkele zin. Soms zal je arts ontsmettende oogdruppels voorschrijven. Een conjunctivitis door een herpesvirus zal meestal behandeld worden met een antivirale oogzalf. Het is namelijk belangrijk dat dit virus zich niet vermeerdert. Komt de infectie vaak terug, dan kan de oogarts antivirale tabletten voorschrijven.

3. Allergische conjunctivitis

Probeer de stoffen die verantwoordelijk zijn voor de allergie zoveel mogelijk te vermijden. Bij een pollenallergie is dit moeilijk, maar bij dierlijke allergenen kan het nodig zijn om de dieren te verwijderen.
Bij een contactallergie zal je de verantwoordelijke stof (cosmetica, oogdruppels of contactlensvloeistof) moeten vermijden. Indien nodig kan je arts antihistaminicum voorschrijven.

4. Conjunctivitis door irritatie

Voor conjunctivitis door irriterende stoffen zijn verschillende behandelingen nodig, afhankelijk van de soort irriterende stof. Bij ernstige pijnklachten kan de arts pijnstillende oogdruppels toedienen, en eventueel pijnstilling, een oogzalf of oogverband voorschrijven.

5. Conjunctivitis door droge ogen

Droge ogen kunnen soms worden behandeld met kunsttranen. Bespreek dit met je arts.
Kunsttranen in flesjes mogen niet langer dan één maand na openen worden gebruikt.

Lees ook: Iridocyclitis: oogontsteking met kans op blindheid

Bronnen:
https://www.nhg.org
http://www.huidziekten.nl
http://www.bcfi.be
http://bjgp.org
https://www.thuisarts.nl