Menopauze: de behandeling

In dit artikel

Menopauze: deel 3. De behandeling
Behandelingsmethoden
1. Hormonale substitutietherapie (HST)
Voor welke klachten?
Neveneffecten op korte termijn
Ongewenste effecten op lange termijn
2. Andere geneesmiddelen dan hormonen
Ter behandeling of voorkoming van Osteoporose
Ter behandeling of voorkoming van Hart- en vaatziekten
Ter behandeling en voorkoming van Vaginale problemen
Vitamines en mineralen
3. Niet-traditionele therapiën

dossier

Lees ook: Menopauze: de verschillende soorten

Menopauze: deel 3. De behandeling

Er bestaat een enorme waaier van behandelingsmethoden om de diverse klachten die gepaard gaan met de menopauze te behandelen of te verlichten.
Sommige van die klachten zijn van voorbijgaande aard (zoals stemmingswijzigingen, opvliegingen…). Maar op lange termijn moet de vrouw na de menopauze ook beducht zijn op meer ernstige gezondheidsproblemen zoals hartaandoeningen en osteoporose. Praat daarover tijdig met uw arts die misschien een preventieve behandeling zal adviseren.
Een oplossing voor overgangsklachten moet echter niet alleen in medicijnen gezocht worden. Regelmatige lichaamsbeweging, gezonde voeding, zichzelf goed verzorgen,... dat allemaal is minstens even belangrijk. Vrouwen met een passie, met een hobby waarin ze zich kunnen uitleven of een andere bezigheid waarin ze zich zinvol weten, hebben doorgaans minder klachten in de overgang. Anderzijds hebben vrouwen die altijd veel belang hebben gehecht aan een aantrekkelijk uiterlijk, het doorgaans wat moeilijker in de overgang.

Behandelingsmethoden

1. Hormonale substitutietherapie
- Voor welke klachten?
- Neveneffecten op korte termijn
- Neveneffecten op lange termijn

2. Andere geneesmiddelen dan hormonen
- bij osteoparose
- bij hart- en vaatziekten
- bij vaginale problemen
- vitamines en mineralen

3. Niet-klassieke therapieën

1. Hormonale substitutietherapie (HST)

Omdat overgangsklachten het gevolg zijn van de vermindering in vrouwelijk hormoon, is het logisch dat men probeert dat tekort aan hormonen te vervangen of aan te vullen.
De hormonen die het lichaam niet meer aanmaakt worden op die manier (gedeeltelijk) vervangen, maar dat betekent niet dat de menopauze wordt uitgesteld. De toestand van voor de menopauze wordt wel kunstmatig in stand gehouden terwijl de menopauze in werkelijkheid al ingetreden is. Er treden bijvoorbeeld terug maandelijkse bloedingen op (tenminste bij de combinatie van oestrogenen met progestogenen) maar deze hebben niets met echte maandstonden te maken en ze wijzen dus ook niet op vruchtbaarheid.

Voor de hormonentherapie worden uitsluitend natuurlijke of semi-natuurlijke hormonen gebruikt. Aanvankelijk werden uitsluitend oestrogenen toegediend. Nadat gebleken was dat dit het risico op kanker van het baarmoederslijmvlies (endometriumkanker) sterk verhoogde, worden de oestrogenen gecombineerd met progestogenen. De eerste elf tot vijftien dagen worden oestrogenen genomen, gevolgd door een periode van tien tot twaalf dagen met een combinatie van oestrogenen en progestogenen. Er bestaan ook behandelingsschema's waarbij oestrogenen constant worden gecombineerd met progestogenen, waardoor minder bloedingen optreden.

De hormonen zijn beschikbaar in verschillende vormen: pillen, huidklevers, gels en sprays, langwerkende tabletten die onderhuids worden ingeplant en om de zes maanden moeten worden vervangen. De gels en sprays en vaginaal toe te dienen tabletten worden uitsluitend gebruikt om lokale vaginale problemen (zoals uitdroging van het slijmvlies) te behandelen, ze bieden geen bescherming tegen osteoporose.
Vrouwen bij wie de baarmoeder is weggehaald dienen geen progestogenen te worden toegevoegd omdat er bij hen geen opgroei van baarmoederslijmvlies of kanker mogelijk is.
Voor alle duidelijkheid: de hormonen die gebruikt worden bij de menopauze zijn niet dezelfde als degene die gebruikt worden in de contraceptieve pil. Vrouwen die hormonentherapie volgen voor de menopauze is ingetreden, terwijl ze dus nog vruchtbaar zijn, moeten een aangepaste contraceptieve methode gebruiken.

Lees ook: Test jezelf: Ben ik in de menopauze?

Voor welke klachten?

• Hoe meer de klachten het gevolg zijn van de hormonale veranderingen in de overgang, hoe beter ze reageren op de hormoonbehandeling. Klachten die met zekerheid veroorzaakt worden door de verminderde hormoonconcentratie, zoals de opvliegers en het nachtelijk zweten, reageren het best op hormoonsubstitutie.
• Urogenitale klachten worden doorgaans ook efficiënt onderdrukt. Andere verschijnselen die deels verband houden met de menopauze, maar deels ook met het verouderen (een droge huid bijvoorbeeld), reageren dan wat minder goed. De hormonen hebben een wisselend effect op de stemming: sommige vrouwen voelen zich heel goed met een hormoontherapie, anderen voelen geen enkele verandering.
• Hormonale substitutietherapie kan ook de voortgang van osteoporose (botontkalking) afremmen. Als preventieve behandeling tegen osteoporose moet de hormonentherapie gedurende lagere tijd worden voortgezet. Meestal wordt een minimumtermijn van 7 à 10 jaar vooropgesteld, maar beter is levenslang omdat de botafbraak opnieuw toeneemt zodra met de therapie wordt gestopt.
Omdat aan een langdurige hormonen substitutietherapie echter ook zeer ernstige nadelen zijn verbonden, is deze therapie slechts aangewezen voor een beperkt aantal vrouwen met reële risico's op osteoporoseproblemen en dienen de eventuele voordelen zorgvuldig afgewogen worden tegen de nadelen .

alle artikels in de rubriek osteoporose

Neveneffecten op korte termijn

• Bij de gecombineerde therapie (oestrogenen en progestogenen) treden opnieuw bloedingen op. In het begin zijn deze bloedingen te vergelijken met de menstruaties, maar naarmate de behandeling langer duurt, nemen de bloedingen af in duur en omvang. Na verloop van tijd hebben vele vrouwen geen bloedingen meer.
• Hoofdpijn, misselijkheid en pijnlijke borsten kunnen voorkomen. Dit heeft meestal te maken met een te hoge dosering van de oestrogenen. Dit kan opgelost worden door de dosis te verlagen of over te schakelen op een ander middel.
• Soms hebben vrouwen die vroeger last hadden van een premenstrueel syndroom gelijkaardige problemen tijdens de hormonale therapie. De arts moet dan uitzoeken met welk product de vrouw geen problemen ondervindt.
• Uitzonderlijk kunnen er wijzigingen in de vorm van het oog optreden waardoor het dragen van contactlenzen moeilijker wordt.
• Bij sommige vrouwen kunnen de tabletten leiden tot maagklachten. Een huidklever of een inplanteerbaar tablet kunnen dan een oplossing bieden. Huidklevers verdienen ook de voorkeur bij vrouwen die vroeger reeds een trombose hebben gehad tijdens de zwangerschap of terwijl ze de pil gebruikten, en bij bepaalde gezondheidsproblemen (bv. leverziekten, galblaasstenen).
• Sommige vrouwen kunnen iets zwaarder worden, maar met de huidige hormonentherapie is dat nog slechts zelden het geval en behoudt de vrouw haar vroegere gewicht.

Lees ook: Het premenstrueel syndroom (PMS): symptomen en behandeling

Ongewenste effecten op lange termijn

Gelet op een aantal recente studies die hebben aangetoond dat de nadelen van hormonale substitutietherapie op lange termijn groter zijn dan de voordelen, raden diverse gezaghebbende instanties af om substitutietherapie op lange termijn te gebruiken

Lees ook: Voor- en nadelen van hormonale substitutietherapie bij menopauze

2. Andere geneesmiddelen dan hormonen

Wanneer u om een of andere reden geen hormoontherapie kunt of wilt volgen, dan bestaan er nog een aantal medicinale behandelingsmethoden.

Ter behandeling of voorkoming van Osteoporose

• Calcitonine
Calcitonine is een natuurlijk hormoon dat in de schildklier geproduceerd wordt. Het remt de botafbraak en heeft pijnstillende eigenschappen. Het kan via de neus (nasaal) of via inspuiting (parenteraal) gegeven worden. De beschikbare preparaten zijn synthetische bereidingen van zalmcalcitonine (salcatonine) of humane calcitonine.

• Bisfosfonaten
Bisfosfonaten zijn krachtige remmers van de botafbraak. Ze worden gebruikt bij de behandeling van postmenopauzale osteoporose gedurende ten hoogste 3 jaar.
Bij langdurig gebruik van hoge doses etidronaat kunnen verergering van de botpijn en fracturen optreden. Alendronaat kan slokdarmulcera uitlokken.
Alle bisfosfonaten moeten nuchter worden ingenomen.

• Selectieve oestrogeen receptor modulatoren (raloxifene, merknaam Evista).
Dit is een relatief nieuwe klasse van geneesmiddelen waarvan veel wordt verwacht. Bij vrouwen met bewezen osteoporose is er een daling van wervelfracturen aangetoond, maar er bestaat geen bewijs voor een preventief effect ten opzichte van andere botbreuken. Studies hebben ook aangetoond dat ze borstkanker zouden kunnen voorkomen, maar dat moet nog worden bevestigd in studies op lange termijn. Raloxifen kan perimenopauzale warmte-opwellingen verslechteren, en kuitkrampen veroorzaken. De verhoging van het risico van veneuze trombo-embolie is van dezelfde grootte-orde als voor hormonale substitutietherapie. De beschikbare gegevens wijzen niet op een verhoging van het risico van endometriumcarcinoom.

Lees ook: Osteoporose na de menopauze: preventie en behandeling

Ter behandeling of voorkoming van Hart- en vaatziekten

Er bestaan een hele reeks gemiddelen om de bloeddruk op peil te houden, cholesterol te verlagen, enz. Praat hierover met uw arts.
Opgelet: Hormonale substitutietherapie verhoogt het risico op hart- en vaatziekten

Lees ook: Voor- en nadelen van hormonale substitutietherapie bij menopauze

Ter behandeling en voorkoming van Vaginale problemen

(zoals de vaginawand die dunner wordt en de vagina die droger wordt waardoor seks pijnlijk kan worden):
• Glijmiddelen: deze producten kunnen zonder voorschrift bij de apotheker worden gekocht.
• Producten om de geslachtsorganen vochtig te houden. Vraag raad aan uw arts of apotheker.
• Indien dit niet helpt, kan de arts oestrogenen voorschrijven onder de vorm van een vaginale crème om sneller effect te hebben.

Vitamines en mineralen

• Er zijn aanwijzingen dat vitamine E het optreden van warmteopwellingen zou kunnen voorkomen of milderen. Bovendien heeft vitamine E misschien een beschermend effect tegen hartaandoeningen.
• Vitamines B worden soms geadviseerd tegen een droge huid. Normaal bevat onze voeding meer dan voldoende vitamines B complex.
• Vitamine D is belangrijk voor de kalkopname uit onze voeding. Vitamine D wordt ondermeer aangemaakt door de zon. Wanneer u niet voldoende buiten komt, kan er een Vit D tekort optreden en kunnen supplementen aangewezen zijn.
• Calcium: Calcium is vooral belangrijk in de jeugdjaren voor een goede botvorming. Welke rol calcium speelt in de behandeling van osteoporose is niet zo duidelijk. Het zou slechts een gering effect hebben op het voorkomen van botbreuken, maar in combinatie met vitamine D zou het wel een gunstig effect kunnen hebben op wervelinzakkingen die een gevolg zijn van osteoporose.
• Fluor: stimuleert de aanmaak van nieuw bot, maar moet met de nodige voorzichtigheid worden aangewend. Een te hoge dosis fluor is namelijk schadelijk voor de kwaliteit van het bot. Fluor wordt meestal gecombineerd met calcium.

alle dossiers over vitamines

3. Niet-traditionele therapiën

Er bestaan heel wat niet-traditionele of 'alternatieve' therapieën die worden aangeraden tegen menopauze-klachten.
Veel planten en zaden bevatten stoffen die in het lichaam een met oestrogenen vergelijkbaar effect hebben. Dit is ondermeer het geval voor soja, lijnzaad, zonnebloempitten, enz. Ook ginseng, Sarsaparilla, en diverse Oosterse kruiden worden vaak aangeprezen omwille van hun oestrogeen effect. Voor de meeste van deze producten ontbreekt echter elk wetenschappelijk bewijs.
Rond de oestrogene effecten van soja is de laatste jaren wel zeer veel onderzoek gedaan dat aanduidt dat soja mogelijk beschermende effecten heeft tegen osteoporose, bepaalde vormen van kanker en hart- en vaatziekten. Die resultaten zijn echter nog niet echt overtuigend.