Menopauze: de verschillende soorten

dossier Menstruatiedeskundige Paula Kragten, founding editor van online magazine Period! en auteur van het boek Mooi Rood is Niet Lelijk, vertelt ons dat er heel wat misverstanden bestaan over de overgang. “Het begint al met de terminologie. De termen ‘overgang’ en ‘menopauze’ worden geregeld door elkaar gebruikt. Kennis is nochtans belangrijk, want de periode rondom je allerlaatste menstruatie kan gepaard gaan met nogal wat gezondheidsklachten. Vier op de vijf vrouwen krijgt hiermee te maken.” Tijd om die misverstanden op te klaren, dus zetten we met behulp van Paula alle info op een rij. 

Wat is de menopauze?

De menopauze (letterlijk: laatste menstruatie) is een natuurlijke gebeurtenis in het leven van een vrouw. Anders dan je misschien zou denken, is dit geen gebeurtenis die je in de agenda kunt markeren. Pas een jaar na de allerlaatste menstruatie weet je dat de menopauze een feit is.

Met de menopauze komt er een definitief einde aan de vruchtbare periode, door de verminderde productie van de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron. De menopauze wordt ook wel eens met de term climacterium aangeduid. Met de term ‘overgang’ wordt de periode rondom de laatste menstruatie bedoeld: deze periode kan 5 tot 10 jaar duren. 

Lees ook: Menopauze: de klachten

Lees ook: Wat kan je zelf doen om opvliegers te voorkomen?

1. Natuurlijke menopauze

123-vr-menop-vapeurs-10-18.png
In de westerse wereld wordt de overgrote meerderheid van de vrouwen geconfronteerd met een natuurlijke menopauze op een leeftijd van gemiddeld 51 jaar. 

De meeste vrouwen hebben hun menopauze rond dezelfde leeftijd als hun moeders en zussen, wat wijst op een genetische factor. De enige andere bekende factor die het tijdstip van menopauze beïnvloedt is roken: rooksters, zelfs voormalige rooksters, kunnen tot twee jaar vroeger hun menopauze hebben. 

Het is nog onduidelijk of het gebruik van de anticonceptiepil een invloed heeft op het tijdstip van de menopauze. In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, bestaat er geen verband tussen het tijdstip van de eerste maandstonden en de leeftijd waarop de menopauze plaatsvindt. 

Lees ook: Waarom is afvallen tijdens de overgang zo moeilijk en hoe kan het wel?

Lees ook: Waarom krijgen meisjes steeds vroeger hun regels en wat zijn de gevolgen?

2. Premenopauze & perimenopauze

Met de term premenopauze (pre = voor) wordt de periode voorafgaand aan de menopauze aangeduid. In de premenopauze, die gemiddeld zo’n 6 jaar voor de menopauze begint, treden de eerste merkbare veranderingen op. Voorbeelden zijn een verandering van de menstruatiecyclus (een onregelmatige cyclus of hevig menstrueel bloedverlies), warmte-aanvallen (opvliegers en nachtzweten) of vaginale droogheid. Ook slaapproblemen zijn een bekende overgangsklacht. Hoe dichter je bij de menopauze komt, hoe heviger deze overgangsklachten doorgaans worden.   

De term perimenopauze (peri = rond of rondom) slaat op de hele overgangsperiode. Vanaf ongeveer 6 jaar voor de menopauze, wanneer de eerste veranderingen optreden, tot en met 1 tot 2 jaar na de menopauze. Feitelijk gaat het om de overgangsperiode waarin je klachten kunt ervaren of ervaart. De term menopauze slaat strikt gezien op één enkele dag: de dag dat de vrouw gedurende 12 maanden geen maandstonden meer heeft gehad.

Lees ook: Menopauze en voeding: wat kan je eten om de symptomen te verlichten?

Lees ook: Kan soja klachten in de menopauze verminderen?

3. Kunstmatige menopauze

Getty_menopauze_2023.jpg

© Getty Images

Het verdwijnen van de maandstonden kan ook het gevolg zijn van een natuurlijk proces, maar bijvoorbeeld ook van een baarmoederoperatie waarbij beide eierstokken worden verwijderd, of van chemotherapie of van bestralingen. Hierdoor kom je in een menopauzetoestand terecht, maar is er geen sprake van een natuurlijke menopauze.

Vrouwen die door een operatie beide eierstokken kwijtraken, komen abrupt in de menopauze terecht. Ze worden vaak al een paar dagen na de operatie met hevige overgangsklachten geconfronteerd. Wanneer één eierstok behouden blijft, neemt deze meestal de functie van de weggenomen eierstok over en hoeft er geen sprake te zijn van een vervroegde menopauze. 

Als alleen de baarmoeder wordt verwijderd, dan heeft dat evenmin invloed op de functie van de eierstokken. De maandstonden verdwijnen dan wel, maar omdat de eierstokken doorgaan met de hormoonproductie waardoor de hormoonhuishouding intact blijft, is er geen sprake van een kunstmatige of onnatuurlijke menopauze. En hysterectomie (baarmoederverwijdering) hoeft dus geen menopauze te veroorzaken. 

Door bestralingen en/of chemotherapie, bij de behandeling van kanker, kunnen de eierstokken beschadigd raken. Dit heeft hetzelfde effect als een operatieve verwijdering van beide eierstokken: de vrouw komt plots in een toestand van vervroegde overgang terecht, die meestal gepaard gaat met hevige klachten.

Vrouwen bij wie beide eierstokken worden weggenomen of bij wie de eierstokken ernstig beschadigd raken, worden door het plotse verlies van de oestrogeenproductie van de ene dag op de andere geconfronteerd met de verschijnselen die gepaard gaan met de premenopauze. Een kunstmatige of onnatuurlijke menopauze verhoogt, net als een te vroege menopauze, het risico op hartziekten en ernstige botontkalking (osteoporose).

Lees ook: Preventie en behandeling van postmenopauzale osteoporose

Lees ook: Het verwijderen van eierstokken (of Ovariëctomie)

4. Postmenopauze

Deze term postmenopauze (post betekent na) slaat op de jaren na de menopauze. Vanaf een jaar na de allerlaatste menstruatie zit een vrouw dus de rest van haar leven in de postmenopauze. In de eerste jaren na de menopauze kun je nog steeds typische overgangsklachten, als opvliegers en stemmingswisselingen ervaren. 

Doordat de oestrogeenproductie na de menopauze met ongeveer 80% daalt, kun je ook met postmenopauzale klachten te maken krijgen, zoals een verhoogd risico op hartziekten en osteoporose, spier- en gewrichtsklachten, dunner haar en een droge huid.  
 

Lees ook: Menopauze: de behandeling

5. Vervroegde menopauze (POI)

In de overgang maken de eierstokken (ovaria) steeds minder vrouwelijke hormonen (oestrogenen) aan. De meeste vrouwen zijn in die periode tussen de 40 en 60 jaar. Bij 1 op de 100 vrouwen begint de overgang te vroeg, namelijk voordat zij 40 jaar zijn. 

Hun menopauze (allerlaatste menstruatie) komt dan ook te vroeg, waardoor al op jonge leeftijd overgangsklachten ontstaan. Dit heet primaire ovariële insufficiëntie (POI). Vroeger stond POI ook bekend als prematuur ovarieel falen (POF). POI wordt soms ook ‘vervroegde overgang’ genoemd. Genetische aandoeningen en auto-immuunziektes kunnen tot POI leiden. Meestal is de exacte oorzaak niet te achterhalen. 

Lees ook: Kan je de leeftijd van de menopauze uitstellen?

Lees ook: Test jezelf: Ben ik in de menopauze?



Laatst bijgewerkt: maart 2023

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook

volgopinstagram