Gerelateerde artikels
Acuut nierfalen: symptomen en behandeling
In dit artikel
Acuut nierfalen: symptomen en behandeling
- Wat is acuut nierfalen of acute nierinsufficiëntie?
- Wat is het verschil met chronische nierinsufficiëntie?
- Oorzaken van acuut nierfalen
- Symptomen van acute nierinsufficiëntie
- Complicaties van acute nierinsufficiëntie
- Diagnose van acute nierinsufficiëntie
- Behandeling van acuut nierfalen
- Preventie van acute nierinsufficiëntie
dossier
De nieren spelen een essentiële rol voor ons overleven: ze filteren het bloed, verwijderen afvalstoffen en regelen de balans van vloeistoffen en elektrolyten in het lichaam. Wanneer hun werking plotseling stopt, spreken we van acute nierinsufficiëntie: een medische noodsituatie die onmiddellijk moet worden behandeld.
Wat is acuut nierfalen of acute nierinsufficiëntie?
Acuut nierfalen is een plotseling verlies van nierfunctie dat zich in enkele uren of dagen voordoet. De nieren kunnen het bloed niet meer goed filteren, wat leidt tot een snelle ophoping van toxische afvalstoffen – stikstofhoudende producten – in het bloed en tot een verstoorde balans van vloeistoffen en elektrolyten in het lichaam.
Acuut nierfalen is vaak omkeerbaar als ze snel wordt ontdekt en behandeld. Toch is het een medische noodsituatie die levensbedreigend kan zijn.
Wat is het verschil met chronische nierinsufficiëntie?
Acute nierinsufficiëntie treedt plotseling op, terwijl chronische nierinsufficiëntie zich langzaam en stilletjes ontwikkelt, over maanden of jaren. Deze wordt vaak pas laat gediagnosticeerd, wanneer de nieren al onomkeerbare schade hebben opgelopen.
Oorzaken van acuut nierfalen
Acute nierinsufficiëntie kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. Specialisten verdelen deze oorzaken in drie grote categorieën, afhankelijk van de locatie van het probleem: vóór de nier, in de nier of na de nier.
Een tekort aan bloedtoevoer naar de nieren
De nieren hebben voldoende bloedstroom nodig om goed te kunnen filteren. Wanneer deze plotseling afneemt, verslechtert hun werking snel.
Veelvoorkomende oorzaken zijn onder meer:
- Ernstig bloedverlies, wat leidt tot een sterke daling van het bloedvolume.
- Ernstige uitdroging, bijvoorbeeld door hevige diarree, herhaald braken of overmatig zweten zonder voldoende vochtinname.
- Shock (allergisch, septisch of cardiogeen) die leidt tot een plotselinge daling van de bloeddruk en de bloedtoevoer naar de nieren.
Directe schade aan het nierweefsel
In sommige gevallen is het de nier zelf die beschadigd raakt.
Veelvoorkomende situaties zijn:
- Bijwerkingen van nefrotoxische medicijnen, zoals bepaalde niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID’s), antibiotica of chemotherapie.
- Ernstige nierinfecties, zoals acute pyelonefritis.
- Ontstekings- of auto-immuunziekten die het nierweefsel direct aantasten (bijv. vasculitis, glomerulonefritis).
Een obstructie van de urinewegen
Wanneer urine niet goed kan wegstromen, stroomt deze terug naar de nieren en verstoort hun werking. Deze obstructie kan worden veroorzaakt door:
- Nierstenen die de ureter blokkeren
- Vergrote prostaat bij mannen
- Compressie of obstructie van de urinewegen (tumor, bloedstolsel, fibrose, …)
Symptomen van acute nierinsufficiëntie
Waarschuwingssignalen van acute nierinsufficiëntie kunnen snel optreden en vereisen dringende medische zorg.
Vroege symptomen
- Vochtretentie met gewichtstoename, zwelling van benen, enkels of oogleden
- Sterk verminderde urineproductie (oligurie) of afwezigheid van urine (anurie)
Sommige mensen met acute nierschade blijven echter een normale hoeveelheid urine produceren.
Latere symptomen
- Ernstige vermoeidheid, zwakte
- Verlies van eetlust
- Misselijkheid en braken
- Algemene jeuk
- Soms pijn in de nierstreek
- Verwardheid of concentratiestoornissen
- Eventueel bloed in de urine of rode/bruine urine
- Kortademigheid door vochtophoping in de longen
Iedereen met deze symptomen moet onmiddellijk een arts raadplegen of naar de spoedafdeling gaan.
Complicaties van acute nierinsufficiëntie
Als acute nierinsufficiëntie niet snel wordt behandeld, kan dit ernstige complicaties veroorzaken, van hartritmestoornissen tot een onmiddellijk levensbedreigend risico. Mogelijke risico’s zijn:
- Ophoping van toxische afvalstoffen in het bloed, wat leidt tot malaise, misselijkheid en verslechtering van de algemene toestand
- Elektrolytstoornissen, zoals een gevaarlijke stijging van kalium die hartritmestoornissen kan veroorzaken
- Vochtretentie, wat leidt tot oedeem en overbelasting van het hart
- Metabole complicaties, zoals acidose
Diagnose van acute nierinsufficiëntie
De diagnose is gebaseerd op bloed- en urineonderzoek:
- Creatinine- en ureumspiegels in het bloed
- Analyse van volume en samenstelling van de urine
- Strikte controle van de vocht- en elektrolytenbalans is essentieel om de ernst van de toestand van de patiënt te beoordelen en de behandeling te sturen.
Behandeling van acuut nierfalen
De behandeling is gericht op:
- De onderliggende oorzaak behandelen: uitdroging corrigeren, infectie behandelen, nefrotoxisch medicijn stoppen of urinewegobstructie opheffen
- Handhaven van vocht- en elektrolytenbalans: soms via intraveneuze infusen of medicatie
- Dialyse: bij ernstige nierfalen kan tijdelijk dialyse nodig zijn om het bloed te filteren en toxines te verwijderen
De meeste patiënten herstellen volledig als ANI snel wordt ontdekt en behandeld, hoewel sommigen later chronische nierinsufficiëntie kunnen ontwikkelen.
Preventie van acute nierinsufficiëntie
Hoewel ANI vaak plotseling optreedt, kunnen bepaalde maatregelen het risico aanzienlijk verlagen, vooral bij kwetsbare personen:
- Controle: Regelmatige controle van de nierfunctie is essentieel bij risicopatiënten, zoals ouderen, mensen met hartaandoeningen, hoge bloeddruk of reeds bestaande nierinsufficiëntie, en diabetici.
- Hydratatie: Vochtverlies door koorts, braken, diarree of hevig zweten kan snel uitdroging veroorzaken, een belangrijke oorzaak van ANI. Het is daarom belangrijk regelmatig te drinken en de vochtinname te verhogen, vooral bij ouderen of kwetsbare personen.
- Niertoxische medicatie: NSAID’s, bepaalde antibiotica, sommige kankerbehandelingen of contrastmiddelen bij beeldvormende onderzoeken kunnen de nieren beschadigen, vooral bij uitdroging of kwetsbare patiënten. Het is belangrijk de aanbevolen doses te respecteren, langdurig zelfmedicatie te vermijden, de arts te informeren over alle lopende behandelingen en te zorgen voor voldoende hydratatie voor onderzoeken met contrastmiddel.
Bronnen:
https://www.msdmanuals.com
https://www.uptodate.com
https://www.urofrance.org
https://www.inserm.fr
https://www.nephrologue.be
https://www.ncbi.nlm.nih.gov
https://www.mayoclinic.org
auteur:
Olivia Regout,
gezondheidsjournalist
