HSP: wat zijn de kenmerken van een hoogsensitief persoon?

In dit artikel

Wat is hoogsensitiviteit?
Hoogsensitief en/of hoogbegaafd
Hoogsensitief en/of ASS en ADHD
Kenmerken hoogsensitiviteit
Kan ik me laten testen op hoogsensitiviteit?
Hoe omgaan met hoogsensitiviteit?

dossier

Hoogsensitiviteit is een persoonlijkheidskenmerk dat voor het eerst wetenschappelijk werd beschreven door psychologen in de jaren 90. Het centrale kenmerk is een diepgaande verwerking van informatie en prikkels uit de omgeving. Ongeveer 15 tot 20% van de bevolking is hoogsensitief.

Lees ook: Getuigenis over hoogsensitiviteit

Wat is hoogsensitiviteit?

Hoogsensitieve personen (HSP’s) vangen meer signalen op uit hun omgeving en verwerken die op een intensere manier dan de gemiddelde persoon. Dat kunnen fysieke prikkels zijn zoals fel licht, harde geluiden, geur of texturen, maar ook sociale en emotionele prikkels zoals stemmingen, lichaamstaal en sfeer. Omdat hun brein minder automatisch filtert wat wel of niet belangrijk is, komt alles “ongefilterd” binnen. Hierdoor raken ze sneller overprikkeld, reageren ze emotioneler en hebben ze vaak een sterke behoefte aan rust en afzondering om te kunnen herstellen.

Hoogsensitieve personen zijn doorgaans erg empathisch, creatief en intuïtief. Ze ervaren schoonheid intens, bijvoorbeeld in kunst, muziek of de natuur, en hebben vaak een rijke innerlijke wereld. Maar deze gevoeligheid maakt hen ook kwetsbaarder voor spanningsklachten zoals:

Angst en paniekgevoelens
Burn-out of chronische vermoeidheid (CVS)
Depressieve klachten
Fibromyalgie of lichamelijke overbelasting
Concentratieproblemen of prikkelbaarheid

Bij kinderen kan hoogsensitiviteit zich uiten in leerproblemen, teruggetrokken gedrag of overmatige emotionaliteit.

Lees ook: Kenmerken hoogsensitiviteit bij kinderen

Hoogsensitief en/of hoogbegaafd

Bij volwassenen worden hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit vaak in één adem genoemd. Niet zonder reden: beide groepen delen opvallend veel kenmerken. Ze zijn diepdenkend, gevoelig voor nuances en ervaren de wereld vaak intenser dan gemiddeld. Toch zijn het twee verschillende concepten – met elk hun eigen dynamiek.

Hoogsensitief of hoogbegaafd?

Hoogbegaafdheid verwijst meestal naar een combinatie van een hoog IQ (boven 130), een sterk analytisch denkvermogen, creativiteit en een grote leerhonger. Hoogsensitiviteit (HSP) daarentegen is een aangeboren temperamentkenmerk waarbij iemand intenser reageert op prikkels, diepgaand verwerkt en vaak sterk empathisch is.

Hoewel ze los van elkaar kunnen bestaan, is er veel overlapping in gedrag: terugtrekken in drukke omgevingen, gevoelig zijn voor onrecht, perfectionisme of snel overprikkeld raken. Bij hoogbegaafdheid is dat vaak het gevolg van cognitieve intensiteit en snelle denkprocessen. Bij hoogsensitiviteit ligt de oorzaak eerder in emotionele of zintuiglijke gevoeligheid.

Hoogsensitief én hoogbegaafd

Sommige volwassenen zijn zowel hoogbegaafd als hoogsensitief. Zij worden soms omschreven als 'dubbel bijzonder'. Deze combinatie kan krachtig zijn – denk aan diepgaande inzichten, sterk ethisch bewustzijn en creatief talent – maar ook belastend, bijvoorbeeld door chronische overprikkeling, faalangst of een gevoel van ‘anders zijn’. Een correcte inschatting is cruciaal voor zelfbegrip en een passende begeleiding, zeker bij volwassenen die in hun jeugd vaak onbegrepen zijn gebleven.

Lees ook: Hoogbegaafdheid: kenmerken bij kinderen

Hoogsensitief en/of ASS en ADHD

Hoogsensitieve volwassenen verwerken prikkels diepgaander en intenser dan gemiddeld. Ze zijn vaak empathisch, creatief en gevoelig voor sferen. Hun gedrag – zoals terugtrekking bij overprikkeling, concentratieproblemen of emotionele intensiteit – lijkt soms op dat van volwassenen met ADHD of ASS. Daardoor worden hoogsensitiviteit, autisme en ADHD regelmatig met elkaar verward, zeker wanneer alleen het zichtbare gedrag wordt bekeken. Toch zijn het fundamenteel verschillende profielen.

ADHD en ASS zijn neurobiologische stoornissen die in de DSM-5 beschreven staan, en waarvan de symptomen zich consistent manifesteren in diverse contexten.
Hoogsensitiviteit daarentegen is een temperamentkenmerk, geen stoornis. Het gaat niet om een afwijking, maar om een natuurlijke variatie in prikkelverwerking.

Hoewel de combinatie van HSP met ADHD of ASS mogelijk is, is het belangrijk om niet te snel een label te plakken. Een grondige analyse voorkomt verkeerde diagnoses en maakt een gepaste ondersteuning mogelijk. Zo kan men als volwassene beter leren omgaan met de eigen gevoeligheden en sterktes.

Lees ook: Omgaan met emoties: durven voelen

Kenmerken hoogsensitiviteit

Enkele vaak voorkomende kenmerken bij HSP:

Zich snel overweldigd voelen door drukke ruimtes, fel licht of harde geluiden.
Diep geraakt worden door kunst, muziek of kleine details.
Moeite hebben met multitasken.
Sterke behoefte aan rust of tijd alleen.
Grote empathie en gevoeligheid voor emoties van anderen.
Rijke innerlijke gedachtewereld en zelfreflectie.
Gevoelig voor kritiek of spanningen.

Lees ook: Wat is emotionele intelligentie?

Kan ik me laten testen op hoogsensitiviteit?

Hoogsensitiviteit is geen stoornis of ziekte. Het is geen officiële diagnose, en er bestaat dus ook geen medisch erkende test, al zijn er (online) zelftesten die kunnen helpen om jezelf beter te begrijpen.

Zo vind je hier een test over hoogsensitiviteit bij kinderen, en hier een zelftest rond hoogsensitiviteit bij volwassenen.

Lees ook: Wat is veerkracht en hoe kan je veerkrachtig worden?

Hoe omgaan met hoogsensitiviteit?

Hoogsensitiviteit is geen zwakte die je moet overwinnen, maar een eigenschap die je kan leren begrijpen, respecteren en verzorgen. Door bewust om te gaan met je gevoeligheden, kun je overprikkeling voorkomen. Een aantal praktische tips:

Zorg voor voldoende rustmomenten in je dag. Plan pauzes tussen activiteiten en gun jezelf ruimte om prikkels te verwerken.
Stel grenzen en leer op tijd ‘nee’ te zeggen. Maak bewuste keuzes in plaats van te pleasen.
Therapie of coaching kunnen helpen om je hoogsensitiviteit beter te begrijpen, stress te verminderen en assertiever te worden.
Start of eindig je dag met het benoemen van drie dingen waarvoor je dankbaar bent. Deze kleine gewoonte helpt je om het positieve meer ruimte te geven.
Omring jezelf met mensen die je energie geven in plaats van nemen.
(Her)ontdek je talenten en gebruik ze bewust, want je gevoeligheid gaat vaak hand in hand met creativiteit, empathie of oog voor detail.
Ontwikkel zelfinzicht en herken je triggers.
Werk aan zelfvertrouwen vanuit authenticiteit.
Wees mild voor jezelf en je perfectionisme.
Stel zelfzorg voorop.