Eczeem: oorzaken, symptomen en behandeling

dossier Eczeem is een verzamelnaam voor allerlei soorten huiduitslag. De huid is aangetast door: roodheid, schilfering, warmte, zwelling, rode bultjes, vochtblaasjes, vochtafscheiding, korstjes en krabeffecten. Deze verschijnselen kunnen naast en na elkaar aanwezig zijn. Er bestaan vele vormen van eczeem, naar gelang de oorzaak.

Lees ook: Welke soorten eczeem zijn er?

Hoe ziet eczeem eruit?

De huiduitslag kan op alle plekken van de huid voorkomen.
Bij jonge kinderen zijn het vooral gezicht, knieholten en elleboogplooien. Op latere leeftijd worden ook andere delen van de huid aangetast, zoals romp, nek en handruggen.

De belangrijkste symptomen zijn:

• droge, schilferende huid
• lichenificatie: door krabben ontstaat na verloop van tijd een verdikking van de huid en vergroving van de huidstructuren: dit wordt lichenificatie genoemd.
• infectie: bacteriën kunnen zich op eczeem-huid beter vestigen dan op gezonde huid. Ook in krabwondjes kunnen ze zich uitbreiden. Er ontstaan dan rode, oppervlakkige wondjes (erosies) waar geel wondvocht uitkomt. Dit wondvocht droogt vaak in tot gele korstjes. Een bacteriële infectie van eczeem wordt impetigenisatie genoemd. Bij bacteriële infecties kunnen ook puistjes ontstaan.
• blaren: tijdens een acute verergering van het eczeem kunnen blaasjes of blaren ontstaan die met helder vocht zijn gevuld.
• pigmentverandering: wanneer eczeem tot rust komt kunnen plekken van de huid waar het eczeem gezeten heeft lichter gekleurd zijn dan de normale huid (hypopigmentatie). Bij mensen met een donker huidtype kan er ook een donkere verkleuring van de huid (hyperpigmentatie) optreden. Deze kleurveranderingen verdwijnen meestal na verloop van tijd.
  
  

Lees ook: Wat is zwangerschapsmasker en kan je het voorkomen?

Oorzaken

De oorzaken van constitutioneel eczeem zijn niet precies bekend. Het is een aandoening waarbij meerdere factoren afwisselend en gelijktijdig een rol spelen. Vast staat dat het gevolg is van een combinatie van omgevingsfactoren en erfelijke factoren.

Erfelijke aanleg

Het hebben van een bepaalde erfelijke aanleg ('constitutie') is een belangrijke factor is. Vandaar de naam constitutioneel eczeem. Heeft men deze erfelijke aanleg, dan zal die tijdens het leven niet meer veranderen. Het merendeel van de mensen met constitutioneel eczeem heeft een atopische constitutie. Dat is een aanleg tot het ontwikkelen van een allergische aandoening, zoals constitutioneel eczeem, astma en hooikoorts (allergische rhinitis). Mensen met deze constitutie hebben een grotere kans om kinderen te krijgen die ook een atopische constitutie hebben. Wanneer al deze allergische aandoeningen samen optreden, spreekt men ook van atopisch syndroom.

Bij mensen met de allergische vorm van eczeem wordt een specifieke afwijking van het immuunsysteem vastgesteld: ze vertonen hogere waarden van een welbepaald antilichaam, IgE, dat een rol speelt bij allergische reacties. Dit IgE zit vast aan receptoren aan de buitenkant van de mestcellen. Bij contact met een allergiserende stof bindt dat allergeen zich aan het IgE. De mestcel reageert daarop door de stoffen (waaronder histamine) uit te stoten. Deze stoffen zorgen voor de allergische reactie. Bij eczeem vindt de afweerreactie vooral in de huid en slijmvliezen plaats (jeuk, huiduitslag). De allergische reactie ontstaat doordat bijvoorbeeld de allergenen worden ingeademd (uitwerpselen van de huisstofmijt, pollen van bomen en grassen, haren en huidschilfers van dieren), via de voeding of via direct contact met de huid (contactallergie) worden ingenomen. Contact met een klein beetje van de stof kan al een heftige reactie veroorzaken. Bij de minder voorkomende niet-allergische vorm van constitutioneel eczeem worden geen verhoogde IgE-waardes vastgesteld, maar de symptomen zijn vrijwel identiek.

Lees ook: Allergie voor kunstnagels is belangrijke oorzaak van handeczeem

Omgevingsfactoren

Wijzigingen in de omgeving en/of de levensstijl vormen de meest aannemelijke verklaring voor de toename van eczeem. Uit studies blijkt dat er belangrijke verbanden bestaan tussen eczeem en een hoge sociaal-economische standaard, kleinere gezinnen en verstedelijking. Dit wijst erop dat factoren die verband houden met de ontwikkeling van een westerse levensstijl een rol kunnen spelen in de ontwikkeling van de ziekte. Naast de invloed die ze op de kans tot ontstaan van eczeem kunnen hebben, hebben omgevingsfactoren ook opstoten van de ziekte bij gevoelige patiënten tot gevolg. Dat komt doordat ze de gevoeligheid van de huid doen toenemen of rechtstreeks atopische opstoten veroorzaken.

Factoren die aanleiding geven tot het optreden van de ziekte of die opstoten kunnen veroorzaken, zijn o.m.

• infecties, stress, nervositeit, angst, opwinding, verveling, denken aan jeuk
• lage vochtigheidsgraad en andere factoren die de huid uitdrogen, b.v. water, fel zonlicht, koud weer en droge, warme lucht.
• irriterende stoffen (b.v.: chemicaliën, parfum, zeep, cosmetica, wasmiddelen, inkt, wol, rubber, nylon).
• allergiserende stoffen zoals dierenhaar, pollen, huisstofmijt, voedingsstoffen koemelk, pinda, soja …)
• beschadiging van de huid (genezende wondjes, littekens, zonnebrand, krabsporen)
  
  

Lees ook: Dierenallergie: moet het dier weg?

Eczeem voorkomen

Wanneer één of beide ouders een atopische constitutie hebben, bestaat er een grotere kans dat de kinderen ook de aanleg hebben om eczeem, astma of hooikoorts te krijgen. Of de kinderen daadwerkelijk een allergische aandoening ontwikkelen hangt evenwel ook nog van andere factoren af. Bijvoorbeeld van de mate waarin het kind in aanraking komt met stoffen waarvoor het allergisch zou kunnen worden. Door ervoor te zorgen dat de kinderen zo min mogelijk met dergelijke stoffen in aanraking komen, kan het ontwikkelen van een allergische aandoening worden uitgesteld of soms zelfs voorkomen. Maatregelen die men kan nemen zijn:

• Saneren van het huis (kinderkamer): gladde vloeren en muren, (af)wasbare gordijnen, katoenen dekentje of synthetisch dekbed, geen huisdieren (behalve vissen en reptielen), enz. Begin hier niet op eigen houtje aan, maar vraag eerst advies aan je arts om te kijken of er werkelijk sprake is van atopie en of dergelijke maatregelen enige zin hebben
• Het langdurig geven van borstvoeding (minimaal 6 maanden) kan het ontwikkelen van allergie uitstellen of zelfs voorkomen. Tijdens de periode van borstvoeding verdient het de voorkeur dat de moeder zoveel mogelijk de voedingsmiddelen vermijdt die allergische problemen kunnen veroorzaken. Begeleiding door arts en diëtist is daarbij geboden.
• Wanneer geven van borstvoeding niet mogelijk is, kan het kind met hypoallergene flesvoeding gevoed worden. Hierin zijn de koemelkeiwitten kleiner gemaakt, zodat de kans op een allergische reactie gering is. Begeleiding door een arts en eventueel een diëtist is van grote waarde.
• Ongeveer 60% van de baby's en peuters met eczeem is allergisch voor bepaald voedsel (vooral kippeneiwit, koemelk, pinda, soja, tarwe en vis). Bij volwassenen worden vaak IgE antistoffen tegen bijvoorbeeld groenten, fruit en noten in het bloed aangetroffen. Het gaat dan meestal om een kruisreactie met inhalatieallergenen als pollen van bomen (bijvoorbeeld een allergie voor appel als kruisreactie bij allergie voor de berk) en grassen. Voedselallergie is meestal slechts één van vele factoren die een rol spelen bij het eczeem. Het weglaten van voedsel heeft dan ook niet altijd het gewenste resultaat. Experimenteer niet op eigen houtje, maar in overleg met de behandelende arts.
  
  

Lees ook: Pseudo-allergeenvrij dieet bij voedselallergie

Behandeling: wat kan je zelf doen?

Tot nu toe is er geen genezing voor constitutioneel eczeem, want de (atopische) aanleg is niet te veranderen. Wel bestaan er goede mogelijkheden om het eczeem te behandelen en is het vaak mogelijk om de klachten zoveel mogelijk te verlichten of zelfs te voorkomen.

Irritatie en allergische reacties vermijden 

Indien vast staat dat je allergisch bent voor bepaalde stoffen (voeding, huismijt, pollen, antibiotica, cosmetica,...) moet je door aangepaste maatregelen zoveel mogelijk deze allergenen vermijden. In geval van allergie moet dit gebeuren in nauw overleg met de behandelende arts. Experimenteer nooit op eigen houtje.

• Vermijd irriterende stoffen zoals wasproducten, cosmetica, enz. en draag handschoenen bij bepaalde werkjes (afwas, schilderwerken, tuinklussen)
• Wol en synthetische textiel kunnen jeuk veroorzaken. Kies katoenen kleding voor die lichaamsdelen waar je last van eczeem hebt.
  
  

Lees ook: Hoe wordt atopisch eczeem behandeld?

Huidverzorging

Een goede conditie van de huid is essentieel. De huid van mensen met constitutioneel eczeem is meestal erg droog. Een droge huid raakt sneller geïrriteerd en jeukt eerder dan een normale huid. Een goede verzorging van de huid kan nieuwe verergeringen van het eczeem voorkomen, waardoor er minder medicinale zalf en andere geneesmiddelen nodig zijn. 

• Koude en droge lucht hebben een uitdrogend effect op de huid. Dus 's winters de lichaamsdelen die aan de buitenlucht worden blootgesteld zoals hoofd en handen goed insmeren.
• Zonlicht heeft vaak een positieve invloed op eczeemklachten. Pas echter op dat je niet te veel aan het zonlicht wordt blootgesteld en zeker niet verbrandt. In sommige gevallen reageert de eczeem zo goed op zonlicht dat een ultravioletlicht therapie (PUVA of UVB) met kunstmatig zonlicht kan worden overwogen.
• Water en vooral zeep drogen de huid uit. Gebruik bij het wassen niet te veel zeep en was niet met te warm water. Hoe warmer het water, des te meer de huid uitdroogt. Ook wasproducten 'zonder zeep', die pH-neutraal (pH 5) of hypoallergeen of natuurproduct heten te zijn, kunnen allergieën veroorzaken. In bad is badolie een goed alternatief voor zeep. Een geschikte badolie irriteert de huid niet en zorgt voor een olielaagje op de huid. Tegenwoordig zijn er ook speciale oliën voor onder de douche (doucheolie). Wrijf de huid na het gebruik van bad- of doucheolie niet droog, want dan verdwijnt de olie in de handdoek. Dep de huid liever voorzichtig droog.
• Na het wassen is het verstandig de huid in te vetten met een aangepaste zalf. Het moet gaan om een neutrale, verzachtende zalf meestal op basis van vaseline/paraffine of zinkoxyde. Ze zijn te koop in de apotheek. Nadeel is dat dergelijke zalven heel vet zijn en dat de huid vettig aanvoelt en vaak langdurig blijft glimmen.
• Natte verbanden zorgen voor afkoeling van de warme ontstoken huid en werken goed tegen de jeuk. Er zijn speciale buisverbanden ontwikkeld die 's nachts kunnen worden toegepast. Het grote voordeel van deze therapie is dat het eczeem zonder hormoonzalf tot rust kan worden gebracht.
  
  

Lees ook: Hoe je huid beschermen bij eczeem?

Behandeling: geneesmiddelen

• De behandeling van constitutioneel eczeem hangt af van de ernst, de leeftijd en eventuele andere gezondheidsfactoren. De behandeling kan bestaan uit het aanbrengen van crèmes of zalven met ontstekingsremmende werkingen, antibiotica, bepaalde verbanden, krabpakjes, anti-jeukmiddelen, prednison-(achtigen) en UVB-lichttherapie.
• De behandeling van andere vormen van eczeem bestaat uit het aanbrengen van crèmes of zalven met verschillende werkingen, antibiotica of UV- en lichttherapie.
  
  

Lees ook: Lichttherapie tegen psychische en huidaandoeningen

Bronnen:
https://www.mmc.nl
https://www.mariamiddelares.be
https://www.uzleuven.be