Gerelateerde artikels
Vitamine B tegen dementie en cognitieve achteruitgang
In dit artikel
Vitamine B tegen dementie en cognitieve achteruitgang
dossier
De familie van B-vitamines speelt een cruciale rol in onze gezondheid. Ze beïnvloeden onder meer de hersenen, het hart en de zenuwen. Recent onderzoek toont aan dat tekorten – vooral aan vitamine B12 en vitamine B11 (foliumzuur) – de cognitieve achteruitgang, dementie en hart- en vaatziekten kunnen versnellen, vaak al tientallen jaren voordat symptomen zichtbaar worden.
Onderzoekers van Tufts University melden dat acht essentiële voedingsstoffen, samen bekend als het vitamine B-complex, invloed hebben op de hersenfunctie, hartgezondheid, herstel na een maagverkleining, de preventie van neuraalbuisdefecten (zoals spina bifida) en zelfs op het risico van bepaalde kankers.
Hoewel het moeilijk is om B-vitamines afzonderlijk te bestuderen, is duidelijk dat vier van deze vitamines samenwerken in het zogenoemde één-koolstofmetabolisme (one-carbon metabolism). Dit biochemische proces maakt DNA-synthese en aminozuurverwerking mogelijk. Omdat B-vitamines hierbij onmisbaar zijn, hebben ze een directe invloed op de hersenfunctie en het geheugen.
De onderzoekers van Tufts beschrijven hoe vijf van de meest bestudeerde B-vitamines zowel de cognitieve prestaties als de cardiovasculaire gezondheid kunnen beïnvloeden.
Lees ook: Het belang van vitamine B
Vitamine B12 en foliumzuur: sleutelfactoren voor cognitieve gezondheid
De rol van vitamine B12 en foliumzuur (vitamine B11) bij cognitieve achteruitgang is uitgebreid onderzocht. Naar schatting 40% van de mensen tussen 75 en 80 jaar heeft een verminderde opname van vitamine B12. Dit tekort kan leiden tot schade aan de zenuwen in hersenen en ruggenmerg en zo het risico op dementie verhogen.
Veel ouderen hebben een B12-waarde binnen het normale bereik, maar ontwikkelen toch neurologische klachten door een functioneel tekort. De bijdrage van een vitamine B12-tekort aan cognitieve achteruitgang en vaatproblemen wordt daardoor vaak onderschat.
Cognitieve achteruitgang is bovendien niet altijd Alzheimer. De ziekte van Alzheimer wordt geassocieerd met ophopingen van eiwitten (ß-amyloïde en tau), maar cerebrovasculaire aandoeningen en stoornissen van de kleine bloedvaten – die beïnvloed worden door B-vitaminetekorten – komen nog vaker voor bij mensen met dementie.
Een behandeling die zich enkel richt op deze eiwitten, zal weinig effect hebben als een B12-tekort de onderliggende oorzaak is. Daarom is het essentieel om bij geheugenproblemen en dementie te testen op vitamine B12.
De juiste testen bij vermoeden van een B12-tekort
Een standaard bloedtest meet de totale hoeveelheid vitamine B12, maar ongeveer 80% daarvan is inactief. Enkel het deel dat gebonden is aan transcobalamine (holoTC) is biologisch actief.
Om een tekort correct vast te stellen, zijn twee bijkomende testen belangrijk:
- Methylmalonzuur (MMA): stijgt bij een te lage B12-spiegel, zelfs bij lichte tekorten, en kan wijzen op een verhoogd risico op dementie.
- Homocysteïne: is verhoogd bij een tekort aan B12 of foliumzuur. Zijn beide waarden hoog, dan wijst dat op een B12-tekort.
Zelfs met normale waarden kan er een functioneel tekort bestaan. Daarom moeten artsen ook letten op klinische symptomen van een B12-tekort zoals vermoeidheid, tintelingen, geheugenverlies of concentratieproblemen.
Lees ook: Homocysteïne: een onderschat risico voor hart- en vaatziekten
Omkeerbare oorzaken van cognitieve achteruitgang
Cognitieve stoornissen en dementie hebben verschillende oorzaken. Eén ervan kan een tekort aan B-vitamines, vooral vitamine B12, zijn. Het goede nieuws: dit is vaak omkeerbaar.
Door tijdig de juiste bloedtesten uit te voeren (B12, MMA en homocysteïne) kan men bepalen of suppletie zinvol is. Studies tonen aan dat vroege behandeling van een vitamine B12-tekort de cognitieve achteruitgang kan vertragen.
Deze theorie bestaat al langer. De bekende Framingham Heart Study toonde twintig jaar geleden aan dat een verhoogd homocysteïnegehalte hersenatrofie en een hoger risico op dementie voorspelde. Recentere onderzoeken, zoals VITACOG en FACT, bevestigen dat suppletie met B-vitamines hersenkrimp kan vertragen en het geheugen kan verbeteren bij ouderen met een verhoogd risico.
Nieuwe inzichten uit de Framingham Heart Study
Paul F. Jacques en zijn team aan Tufts University analyseren momenteel gegevens van ongeveer 2500 volwassenen uit de Framingham Heart Study. Deze deelnemers werden meer dan twintig jaar gevolgd en regelmatig getest op B12, MMA en homocysteïne.
Aangezien dementie en Alzheimer vaak pas op latere leeftijd zichtbaar worden, hopen de onderzoekers te kunnen aantonen dat tekorten aan vitamine B12 en foliumzuur al veel eerder bijdragen aan cognitieve schade. Een eenvoudige, goedkope behandeling met B-vitamines zou zo mogelijk de progressie van cognitieve achteruitgang kunnen vertragen.
Daarnaast wordt onderzocht welke rol foliumzuur (vitamine B11) speelt. In het verleden bleek dat foliumzuur bloedarmoede kon verbeteren, maar soms een B12-tekort maskeerde. Mensen met een lage B12- en hoge foliumzuurspiegel bleken vaker cognitieve problemen te hebben.
Lees ook: Is een teveel aan vitamine B12 gevaarlijk?
Conclusie: waarom aandacht voor B-vitamines cruciaal is
- Vitamine B12- en B11-tekorten kunnen een rol spelen in het ontstaan van dementie en cognitieve achteruitgang.
- Bij geheugenproblemen of concentratieverlies is het belangrijk om drie bloedtesten te doen: vitamine B12, methylmalonzuur (MMA) en homocysteïne. Alleen de totale B12-waarde meten is niet voldoende.
- Er zijn sterke aanwijzingen dat het tijdig aanvullen van B12 cognitieve achteruitgang kan vertragen.
- Ouderen en mensen met risicofactoren (vegetariërs en veganisten, maagproblemen, darmziekten, gebruik van maagzuurremmers) doen er goed aan hun inname van B-vitamines te verhogen, via voeding of supplementen.
Lees ook: Symptomen vitamine B12-tekort en wie moet supplementen nemen?
Kort samengevat
Een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur kan de hersenfunctie aantasten en bijdragen aan cognitieve achteruitgang. Vroege detectie en behandeling zijn essentieel om dementie te helpen voorkomen of vertragen.
Bronnen:
Lawrence R Solomon (2005). Cobalamin-responsive disorders in the ambulatory care setting: unreliability of cobalamin, methylmalonic acid, and homocysteine testing. Blood. Feb 1;105(3):978-85; author reply 1137.
Perminder S Sachdev (2005). Homocysteine and brain atrophy. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. Sep;29(7):1152-61.
Tereza Kacerova et al. (2025). Role of B vitamins in modulating homocysteine and metabolic pathways linked to brain atrophy: Metabolomics insights from the VITACOG trial. Alzheimers Dement.; Jul;21(7):e70521.
Aron M Troen et al. (2012). Cognitive dysfunction and depression in adult kidney transplant recipients: baseline findings from the FAVORIT Ancillary Cognitive Trial (FACT). J Ren Nutr.; Mar;22(2):268-276.e3.
Veroudering afremmen via voeding – dr. Ir. Eric De Maerteleire – Manteau, augustus 2024, 336 pagina’s.
