Longembolie na vliegtuigreizen: het 'economy class' syndroom

In dit artikel

Longembolie na vliegtuigreizen - 'economy class' syndroom
Risicofactoren
Symptomen
Risico op een longembolie
Voorzorgsmaatregelen
Preventief oefenprogramma

dossier Lang stilzitten met een beperkte beenruimte bemoeilijkt de bloedcirculatie in de benen. Dit kan leiden tot de vorming van bloedklonters in de aders (diepe veneuze trombose). Dit is gevaarlijk wanneer ze na de landing, als men opnieuw beweegt, loskomen en meegevoerd worden naar de longen waar ze een longembolie kunnen veroorzaken.

Lees ook: Diepe veneuze trombose (DVT) of trombosebeen

Lees ook: Longembolie: hoe gevaarlijk is een trombose in de longen?

Het risico zou het grootst zijn bij lange vliegtuigreizen of verscheidene vluchten na elkaar, maar de aandoening kan ook optreden bij vluchten vanaf 4 uur.

Deze kwaal wordt ook wel eens 'Economy Class Syndroom' genoemd, al treedt ze evengoed op bij passagiers in business class en zelfs bij piloten.

Het risico neemt toe met de reistijd: een vliegreis langer dan 4 uur betekent een verhoging van het tromboserisico met 2 tot 4 maal; bij een vliegreis meer dan 12 uur is het risico 10 maal hoger.

Overigens treedt dit niet alleen op bij vliegtuigreizen, maar kan het bij elke reis (auto, bus…) waarbij men lang stilzit, ontstaan. Maar vliegen blijkt wat dit betreft toch een stuk gevaarlijker te zijn. Naast het lang stilzitten zou ook de atmosfeer op grote hoogte meespelen in het ‘dikker’ worden van het bloed.

Risicofactoren

• zwangerschap;
• de anticonceptiepil en hormonale geneesmiddelen na de menopauze;
• spataders;
• roken;
• een persoonlijke of familiale voorgeschiedenis van diepe veneuze trombose;
• een aangeboren of verworven bloedstollingsstoornis;
• kanker, hartaandoeningen, diabetes;
• zwaarlijvigheid;
• leeftijd: het risico zou toenemen vanaf 40 jaar, maar daarover bestaan twijfels;
• recente operaties of kwetsuren;
• duurtraining: mensen die duursporten beoefenen (bv. maratonlopers, wielrenners) zouden een verhoogd risico lopen omdat zij een tragere rusthartslag hebben en dus ook een tragere bloedcirculatie in rust. Volgens sommige studies zouden tot 85 procent van de slachtoffers van vliegtuigtrombose goed getrainde, eerder jonge mensen zijn.

Symptomen

Een diepe veneuze trombose treedt meestal ongemerkt op. Eventueel voelt het slachtoffer wat krampen of pijn, soms zwelt het been op. De aandoening wordt dikwijls niet of veel te laat vastgesteld op een ogenblik dat ernstige complicaties zoals een longembolie of een herseninfarct optreedt.

Let op volgende verschijnselen tijdens en in de eerste weken na een vliegtuigreis:

• krampen of zwelling in het onderbeen of de achterkant van de knie van één been (een lichte zwelling van beide benen na een lange reis is normaal);
• ademhalingsproblemen;
• pijn in de borst;
• bewustzijnsverlies.

Risico op een longembolie

Stagnatie van de bloedcirculatie in de diepere beenaderen kan, wanneer de benen geen beweging krijgen, binnen enkele uren leiden tot de vorming van bloedstolsels. Wanneer deze stolsels groter worden kunnen er kleine stukjes losraken die in de bloedbaan terechtkomen en worden meegevoerd naar de rechterzijde van het hart. Van hieruit kunnen ze in de longen terechtkomen. Een stolsel in een hoofdader in het been kan enkele centimeters groot zijn. Wanneer een relatief grote embolie hart en longen bereikt, kan dat leiden tot de dood. Wie hierdoor getroffen wordt ervaart meestal zware pijn op de borst en kortademigheid. Een te hulp geroepen arts zal waarschijnlijk een acuut hartinfarct vrezen. Omdat een voorval als dit kan voorkomen tot enkele dagen na een lange vlucht, is een verband tussen vlucht en medisch voorval niet even duidelijk of voor de hand liggend.

Lees ook: Longembolie: hoe gevaarlijk is een trombose in de longen?

Voorzorgsmaatregelen

• Draag losse kledij en gemakkelijke, ruime schoenen. Trek eventueel pantoffels aan. Draag geen verband rond de benen.
• Strek geregeld de benen (minstens om het half uur) en wandel om het uur even rond in de gang.
• Wie reeds eerder problemen heeft gehad met trombose of spataders, kan het best speciale elastische kousen dragen die de benen ter hoogte van de enkels samendrukken.Bij vluchten van meer dan vier uur verminderen steunkousen het risico op (asymptomatische) veneuze trombose. Passagiers zonder kousen lopen een risico van 10 op 1000, dit risico daalt tot 1 op 1000 bij diegenen die wel steunkousen dragen. • Drink geen alcohol of cafeïnehoudende dranken tijdens de vliegtuigreis omdat die deshydraterend (uitdrogend) werken. Drink daarentegen wel veel water (minstens een kwart liter per uur). • Bij een sterk verhoogd risico op een diep veneuze trombose kan de arts eventueel heparine voorschrijven (te injecteren in de buik ca. 12 uur voor het vertrek) voor een lange reis. Aspirine is niet voldoende effectief ter voorkoming van veneuze trombose, en bovendien niet zonder risico’s.