Gerelateerde artikels
Fawning: pleasen als overlevingsmechanisme
In dit artikel
Fawning: pleasen als overlevingsmechanisme
dossier
Fawn is de vierde reactie in het rijtje Fight, Flight, Freeze. Fawning is geen bewuste keuze, maar een overlevingsstrategie die ooit veiligheid bood. Later kan dit patroon echter meer kwaad dan goed doen.
Wat is de betekenis van fawning?
© Getty Images
Fawning (‘vleien’) is een traumareactie waarbij iemand probeert gevaar te vermijden door anderen te pleasen, te behagen of te dienen, vaak op eigen kosten. Het is geen bewuste keuze, maar een instinctieve strategie van het lichaam om veiligheid te creëren in een onveilige omgeving of relatie. Net zoals de bekende reacties vechten, vluchten of bevriezen (fight, flight, freeze), is fawning een manier om te overleven.
Mensen die fawning vertonen, spiegelen of passen zich aan aan de wensen van anderen om conflicten te vermijden. Grenzen vervagen, assertiviteit verdwijnt en eigen behoeften worden opgeofferd. Wat bedoeld is als bescherming, kan op de lange termijn juist leiden tot het versterken van oude wonden, omdat we leren dat onze eigen gevoelens en wensen minder belangrijk zijn.
Wat is de oorzaak van fawning?
Zoals eerder genoemd, wordt fawning vaak geassocieerd met complex trauma. Het kan zich ontwikkelen als een overlevingsmechanisme wanneer iemand zich machteloos, bedreigd of onveilig voelt. Dit zijn enkele veelvoorkomende vormen van trauma die kunnen bijdragen aan het ontstaan van een fawn-reactie:
- Kindermishandeling: Fysieke, emotionele of seksuele mishandeling in de kindertijd kan ertoe leiden dat een kind gaat pleasen om de dader tevreden te houden en verder leed te voorkomen.
- Partnergeweld: Mensen die mishandeling ervaren in een intieme relatie kunnen een fawn-reactie ontwikkelen om de pleger te kalmeren en het risico op nieuw geweld te verkleinen.
- Emotionele verwaarlozing: Opgroeien in een omgeving waar emotionele behoeften structureel worden genegeerd of afgewezen kan ertoe leiden dat iemand gaat fawnen om aandacht en bevestiging te krijgen.
- Pesten: Wie langdurig wordt gepest of sociaal buitengesloten raakt, kan fawning gaan gebruiken als strategie om erbij te horen of nieuw pesten te voorkomen.
- Institutioneel of systemisch misbruik: Trauma binnen onderdrukkende of misbruikende systemen, zoals instellingen, sektes of autoritaire omgevingen, kan er eveneens toe leiden dat fawning wordt ingezet als middel om te overleven.
Fawning kan zich diep verankeren en een gewoonte worden die lijkt op een deel van iemands persoonlijkheid, vaak zonder dat iemand de oorsprong als traumagerelateerd herkent. Veel mensen ontdekken pas op volwassen leeftijd, vaak na therapie of zelfreflectie, dat hun neiging tot pleasen of zorgdragen voortkomt uit vroegere ervaringen van angst, misbruik of manipulatie.
Hoe herken je fawning bij jezelf?
- Je hebt moeite met ‘nee’ zeggen.
- Je vermijdt conflicten, zelfs als je er zelf schade van ondervindt.
- Je past je gedrag aan op wat je denkt dat anderen willen.
- Je voelt vaak pas later dat je iets eigenlijk niet wilde.
- Je stelt de behoeften van anderen structureel boven die van jezelf.
- Je voelt je schuldig of angstig als je grenzen probeert aan te geven.
- Je voelt je verantwoordelijk voor de emoties van anderen.
- Je vraagt vaak om bevestiging of toestemming.
- Je twijfelt aan je recht om ruimte in te nemen of jezelf te uiten.
- Je kalmeert of verzoent meteen, zelfs als je ongelijk hebt gehad.
- Je ervaart woede als iets dat gevaarlijk is (bij jezelf of anderen).
- Je bent extreem gevoelig voor sfeer en signalen van anderen.
- Je probeert fouten te vermijden door overmatig aanpassen.
- Je bent bang om anderen tot last te zijn.
Therapie om fawning te behandelen
Herstel begint bij het aanpakken van het onderliggende trauma, zoals PTSS. Therapie is daarbij het meest effectief, vooral bij trauma uit de kindertijd. Door therapie kun je opnieuw contact maken met je innerlijke kind, schadelijke overtuigingen herkennen en nieuwe, gezonde patronen aanleren:
- Traumagerichte therapie: Helpt traumatische ervaringen te verwerken en vermindert traumagerelateerde symptomen en copingstrategieën zoals fawning. Je leert grenzen stellen, je eigen emoties serieus nemen en minder te pleasen.
- Somatische therapie: Richt zich op hoe trauma in het lichaam wordt opgeslagen. Methoden zoals EMDR helpen het lichaam bij het loslaten van traumareacties en maken het makkelijker om fawning te doorbreken.
- Groepssessies en lotgenotengroepen: Bieden herkenning, steun en normalisatie. Je leert van anderen, voelt je minder alleen en ontwikkelt vaardigheden om gezonder met trauma en fawning om te gaan.
Wat kan je zelf doen tegen fawning?
Door fawning te herkennen als een overlevingsmechanisme, kan schaamte verminderen. Begrijpen dat deze gedragingen ooit nodig waren om te overleven, helpt mensen om hun stem terug te vinden, gezonde grenzen te stellen en een gevoel van veiligheid te ontwikkelen dat niet ten koste gaat van wie ze werkelijk zijn. Fawning is geen zwakte of keuze, maar een overlevingsstrategie die, eenmaal herkend, ruimte kan maken voor heling en zelfcompassie.
Het afleren van fawning betekent leren dat je veilig bent zonder jezelf op te offeren. Dat kost tijd en oefening, maar het is mogelijk:
- Begin met opmerken wanneer je aan het pleasen bent. Vraag jezelf af wat jij eigenlijk wilt in deze situatie.
- Oefen met kleine grenzen. Begin in veilige situaties met ‘nee’ zeggen, ook al voelt het ongemakkelijk. Stel jezelf de vraag: ‘Als ik me niet verantwoordelijk zou voelen voor hun reactie, wat zou ik dan doen?’
- Reguleer je zenuwstelsel. Fawning is vaak een respons vanuit een getriggerd of overactief zenuwstelsel. Je kunt je zenuwstelstel kalmeren door ademhalingsoefeningen, grondingstechnieken (bijv. voeten op de vloer voelen, body scan), therapie of yoga
- Schrijf of praat over je patronen. Dat kan door te schrijven in een dagboek: schrijf op wanneer je je aangepast hebt en hoe je je voelde. Of door therapie: vooral traumatherapie kan heel helpend zijn.
- Herstel je zelfbeeld. Werk aan het idee dat jouw gevoelens en behoeften ook belangrijk zijn. Affirmaties kunnen helpen, zoals: ‘Ik mag ruimte innemen’ of ‘Ik ben veilig, ook als iemand mij niet aardig vindt’.
Bronnen:
auteur:
Lotte Poté,
gezondheidsjournalist
