Gerelateerde artikels
Mammografie: screening borstkanker (bevolkingsonderzoek)
In dit artikel
Mammografie: screening borstkanker (bevolkingsonderzoek)
dossier
Vroege screening naar borstkanker is cruciaal voor een effectieve behandeling en een hogere overlevingskans. Mammografie is de standaard screeningsmethode die wordt gebruikt om afwijkingen in de borst te ontdekken, vaak nog voordat er symptomen optreden.
Lees ook: Dertig feiten en misverstanden over borstkanker
Wat is een mammografie?
© Getty Images / mammografie (bevolkingsonderzoek voor screening borstkanker)
Een mammografie is een röntgenfoto van de borsten die wordt gebruikt om borstkanker vroegtijdig op te sporen. Tijdens het onderzoek wordt het borstweefsel kort samengedrukt tussen twee platen om duidelijke beelden te maken. Mammografie kan worden ingezet voor screening bij mensen zonder klachten, of diagnostisch bij symptomen zoals een knobbeltje of pijn. Vroege opsporing via mammografie vergroot de kans op succesvolle behandeling en vermindert het risico om aan borstkanker te overlijden.
Er zijn twee types mammografieën. Het verschil tussen de twee heeft vooral te maken met de reden waarom het onderzoek wordt uitgevoerd:
- Een screeningsmammografie (via bevolkingsonderzoek) is vooral bedoeld voor vrouwen die geen klachten hebben en ook geen recente veranderingen aan een borst hebben opgemerkt. De screeningsmammografie brengt beide borsten volledig in beeld. De foto's worden gemaakt in het kader van een screeningsprogramma.
- Als vrouwen klachten hebben of een verandering aan een borst hebben opgemerkt, wordt gewoonlijk een diagnostische mammografie aangeraden. Daarbij wordt ook een specifiek deel van de borst in beeld gebracht en nauwkeurig onderzocht. De diagnostische mammografie kan ook worden aangeraden als bijkomend onderzoek na een afwijkende screeningsmammografie.
Lees ook: Knobbeltje in de borst: goedaardige borsttumoren
Mammografie via bevolkingsonderzoek: vanaf welke leeftijd?
Niet iedere vrouw moet zich systematisch laten onderzoeken op borstkanker. Vrouwen tussen 50 en 69 jaar worden aangeraden om zich minstens om de twee jaar te laten onderzoeken via een mammografie. Sinds 1 juli 2001 is dit onderzoek volledig gratis en zal je ook schriftelijk worden uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek. Een dergelijke systematische screening van vrouwen in deze leeftijdsgroep zou het sterftecijfer ten gevolge van borstkanker met 30% kunnen doen dalen wanneer 70% van de vrouwen zich effectief laten onderzoeken.
Ben je jonger dan 50 jaar of ouder dan 69 jaar? Dan word je niet uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Als je dat wenst, kan je nog steeds een onderzoek naar borstkanker ondergaan. Overleg dan met jouw arts. Die kent jouw gezondheid en kan je de voor- en nadelen van borstkankeropsporing uitleggen.
Lees ook: Gratis borstonderzoek voor vroege opsporing van borstkanker
|
Vrouwen met een familiale voorgeschiedenis van borstkanker laten zich best regelmatig onderzoeken. Een eerste mammografie wordt aangeraden minstens 5 jaar voor je de leeftijd bereikt waarop bij je verwante borstkanker werd vastgesteld. Vanaf dat ogenblik wordt de mammografie regelmatig herhaald, minstens om de twee jaar, maar in overleg met je arts zal waarschijnlijk een kortere tussenperiode worden afgesproken. Systematische screening op borstkanker wordt ook aangeraden wanneer in je familie vaak kanker voorkomt (niet alleen borstkanker).
|
Hoe verloopt een mammografie?
Ga op de dag en het uur van je afspraak naar een mammografische eenheid of mammobiel (een mobiele mammografische eenheid). Neem je uitnodigingsbrief of een voorschrift van je arts mee, en je identiteitskaart.
- Gebruik op de dag van het onderzoek geen deodorant, bodylotion of talkpoeder. Ze kunnen de kwaliteit van de foto’s aantasten. Gebruik je zinkzalf op je borsten? Stop daar 2 à 3 weken voor het onderzoek mee.
- Trek bovenkledij aan die je eenvoudig kunt uitdoen in de onderzoeksruimte.
- In de mammografische eenheid werken vrouwen en mannen. Wil je liever door een vrouw worden onderzocht? Meld dat dan zeker.
- Tijdens een mammografie ga je met ontbloot bovenlichaam tegen het röntgenapparaat staan. De laborant legt je borst tussen 2 platen. Deze 2 platen drukken je borst vast en plat. Zo spreidt het borstweefsel zich en worden mogelijke afwijkingen in je borst zo goed mogelijk zichtbaar. Van elke borst worden 2 foto’s gemaakt. Het platdrukken van de borsten duurt maar een paar seconden per foto.
- Het hele onderzoek duurt maximaal 30 minuten, met omkleden erbij.
Dit filmpje toont aan de hand van foto’s wat je mag verwachten van het onderzoek.
Is een mammografie schadelijk?
Tijdens een mammografie worden de borsten blootgesteld aan röntgenstralen. Veel vrouwen maken zich daar zorgen over, maar de stralingsdosis is zeer beperkt. Voor de meeste mensen wegen de voordelen van regelmatige mammografieën ruimschoots op tegen dit risico, dat eerder klein is.
Lees ook: Test je risico op borstkanker
Is een mammografie pijnlijk?
Veel vrouwen ervaren een ongemakkelijk of licht pijnlijk gevoel tijdens de compressie van de borst, maar het is zelden erg pijnlijk. De pijnervaring verschilt per persoon en hangt ook af van de gevoeligheid van de borsten en spanning vooraf.
Tips voor minder ongemak:
- Adem rustig en probeer je te ontspannen.
- Plan de afspraak bij voorkeur in de week na je menstruatie, wanneer je borsten minder gevoelig zijn.
- Geef het aan als de druk te veel wordt.
Lees ook: Test jezelf: Wat weet je over borstkanker?
Hoeveel kost een mammografie in België?
De screeningsmammografie is gratis voor vrouwen tussen 50 en 69 jaar, als je bij een Belgisch ziekenfonds aangesloten bent. Is dit niet zo, dan betaal je de kosten ervan eerst zelf. Of en in welke mate ze achteraf worden terugbetaald, hangt af van je verzekering. Informeer je vooraf bij je verzekeraar.
Een diagnostische mammografie is niet gratis. De ziekteverzekering betaalt een groot stuk van het onderzoek terug. Bij een radioloog die niet geconventioneerd is, betaal je bovendien een toeslag. Heel vaak wordt een diagnostische mammografie gecombineerd met een echografie, waarvan je eveneens een deel zelf betaalt na terugbetaling door de ziekteverzekering.
Uitslag van de mammografie
Binnen de drie weken na je screeningsmammografie ontvangen jij en je arts een brief met het resultaat. Minstens twee radiologen beoordelen je screeningsmammografie, onafhankelijk van elkaar. De tweede weet dus niet hoe de eerste de röntgenfoto's van je borsten heeft beoordeeld. Zo wordt de kans op een correcte beoordeling meteen groter. Bij afwijkingen bespreekt je arts of er vervolgonderzoek nodig is. Maak je niet meteen zorgen—meestal blijkt het vervolgonderzoek gelukkig niets ernstigs te zijn.
Alternatieven mammografie (of aanvullende onderzoeken)
Hoewel mammografie de gouden standaard is, zijn er aanvullende of alternatieve technieken:
- Echografie: Een echografie is een aanvullend onderzoek dat werkt met geluidsgolven in plaats van röntgenstralen. Ze wordt vaak gebruikt om cysten of knobbeltjes in de borst verder te beoordelen, vooral na een afwijkende mammografie of bij specifieke klachten.
- Pammografie: Fotoakoestische mammografie of PAMmografie is een nieuwe, veilige methode om borstkanker te bepalen. De techniek combineert licht- en geluidsgolven om gedetailleerde beelden van borstweefsel te maken zonder ioniserende straling. De techniek wordt momenteel onderzocht in verschillende en heeft al positieve resultaten opgeleverd, maar hij wordt in België nog niet zo vaak gebruikt.
- Thermografie: Een thermografie is een soort warmtecamera die met behulp van infraroodopnamen temperatuurverschillen in de huid laat zien, stralingsvrij en pijnloos. Ze zou nuttig kunnen zijn voor vrouwen bij wie een mammografie niet mogelijk is, maar er is nog geen wetenschappelijk bewijs dat de techniek effectief is.
- Bloedtest: Daarnaast zijn er ook veelbelovende studies met bloedtesten, die borstkanker steeds vroeger kunnen opsporen. In de toekomst zouden deze bloedtesten de tekortkomingen van de mammografie en andere onderzoeken kunnen goedmaken.
- MRI-scan: De MRI -techniek is erg tijdrovend en duur en komt daarom niet in aanmerking om ingezet te worden als algemene screening voor vrouwen tussen de 50 en 69 jaar. Maar MRI is wel een zeer interessante techniek voor vrouwen die erfelijk belast zijn met borstkanker.
- Biopsie: Bij een biopsie of punctie verwijdert de arts onder plaatselijke verdoving een stukje borstweefsel om het te laten onderzoeken op goedaardige of kwaadaardige kenmerken. Een biopsie volgt meestal na een verdachte bevinding bij bijvoorbeeld een mammografie.
- Klinisch borstonderzoek en zelfonderzoek: Tot slot is het belangrijk om jezelf regelmatig te controleren op knobbels of veranderingen in je borsten, of laat je controleren door een arts.
Bronnen:
auteur:
Lotte Poté,
gezondheidsjournalist
