Blaasontsteking (cystitis): symptomen, oorzaken en behandeling

In dit artikel

Wat is een blaasontsteking (cystitis)?
Gecompliceerde urineweginfectie
Symptomen van een blaasontsteking
Oorzaak van een blaasontsteking
Diagnose van een blaasontsteking
Behandeling van een blaasontsteking
Blaasontsteking voorkomen
Wanneer naar de dokter bij een blaasontsteking?

dossier

Een branderig gevoel bij het plassen, constante aandrang en pijn in de onderbuik: het zijn typische klachten van een blaasontsteking, ook wel cystitis genoemd. Vooral vrouwen krijgen ermee te maken — soms meerdere keren per jaar. Maar wat veroorzaakt zo’n urineweginfectie precies? Hoe weet je of het om een gewone blaasontsteking gaat of om een ernstiger probleem zoals een nierbekkenontsteking?

Lees ook: Hoe herken je een nierbekkenontsteking en wat kan je doen?

Wat is een blaasontsteking (cystitis)?

Een blaasontsteking, ook wel cystitis genoemd, is een veelvoorkomende vorm van een urineweginfectie (UWI). Ze ontstaat wanneer bacteriën de blaas binnendringen en daar een ontsteking veroorzaken. Vooral vrouwen worden getroffen: ongeveer de helft van alle vrouwen krijgt minstens één keer in haar leven te maken met een symptomatische blaasontsteking. Slechts de helft daarvan raadpleegt een arts.

In de medische praktijk verwijst de term cystitis vaak naar een ongecompliceerde urineweginfectie bij een gezonde, volwassen, niet-zwangere vrouw, zonder andere medische aandoeningen of afwijkingen aan de urinewegen. Er zijn geen verhoogde risico’s op opstijgende infecties, zoals nierbekkenontsteking. Ook is er geen sprake van een terugkerende infectie binnen drie maanden.

Bij 3 tot 5% van de vrouwen treden meerdere infecties per jaar op. De kans op blaasontstekingen neemt toe met de leeftijd.

Lees ook: Waarom en hoe moet je je blaas volledig leegplassen?

Gecompliceerde urineweginfectie

Men spreekt van een gecompliceerde urineweginfectie als:

de infectie opstijgt naar de nieren (pyelonefritis)
er sprake is van risicofactoren (zwangerschap, katheter, nierstenen, afwijkingen aan de urinewegen)
de patiënt een man, kind of hoogbejaarde is
de infectie voorkomt bij iemand met een verzwakt immuunsysteem

Symptomen van een blaasontsteking

Typische symptomen van een blaasontsteking zijn:

Pijn of branderig gevoel bij het plassen (dysurie)
Krampachtige pijn tijdens urinelozing (strangurie)
Vaker moeten plassen, ook ’s nachts
Aandrang om te plassen, soms met weinig urine
Drukkend of pijnlijk gevoel in de onderbuik, net boven het schaambeen

De klachten beginnen meestal plots. Als de symptomen zich langzaam ontwikkelen of langer dan vijf dagen aanhouden, kan het eerder gaan om een urethritis (ontsteking van de urinebuis), vaak veroorzaakt door seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia of gonorroe.

Vaginale klachten zoals jeuk, irritatie of abnormale afscheiding wijzen eerder op een vaginale infectie. Omdat de symptomen vaak overlappen, zal een arts altijd informeren naar eventuele vaginale veranderingen.

Wanneer er bijkomend sprake is van koorts, pijn in de flank (zij of onderrug) en een algemeen ziek gevoel, is de kans groot dat het om een nierbekkenontsteking (pyelonefritis) gaat. Dat vereist snelle medische behandeling.

Oorzaak van een blaasontsteking

De meeste blaasontstekingen worden veroorzaakt door bacteriën uit de eigen darmflora, vooral Escherichia coli (E. coli). Deze bacteriën migreren vanuit de anus via de urethra naar de blaas, waar ze een ontsteking kunnen veroorzaken.

Andere mogelijke verwekkers zijn Staphylococcus saprophyticus, Proteus mirabilis en andere enterobacteriën.

Risicofactoren die een blaasontsteking in de hand werken:

Geslachtsgemeenschap
Gebruik van een diafragma of zaaddodende middelen (spermiciden)
Urinekatheter of vreemd voorwerp in de blaas
Nierstenen
Verminderde vaginale flora door menopauze (atrofie)
Antibioticagebruik in de voorbije 2 tot 4 weken

Lees ook: Hoe vaak zou je moeten plassen per dag?

Diagnose van een blaasontsteking

De arts stelt de diagnose op basis van de symptomen en een klinisch onderzoek, waarbij ook de temperatuur en eventuele druk- of kloppijn aan de flanken wordt gecontroleerd.

Een urinestaal wordt meestal geanalyseerd met een urinestrip (dipstick) of naar het labo gestuurd om de aanwezigheid van bacteriën en witte bloedcellen aan te tonen. Indien nodig worden ook seksueel overdraagbare aandoeningen uitgesloten.

Lees ook: Plasdrang: is het ongezond om urine op te houden?

Behandeling van een blaasontsteking

Een ongecompliceerde blaasontsteking is meestal een goedaardige aandoening die in 30 tot 40% van de gevallen spontaan geneest binnen drie dagen.

Voldoende drinken wordt vaak aangeraden, maar er is weinig bewijs dat dit de genezing versnelt.
Cranberrysap wordt vaak gebruikt, maar de wetenschappelijke bewijzen voor de effectiviteit zijn beperkt.

Antibiotica

Volgens de aanbevelingen van de WVVH (Wetenschappelijke Vereniging voor Vlaamse Huisartsen) wordt bij een ongecompliceerde UWI gekozen voor een korte antibioticakuur van 3 dagen, met:

Nitrofurantoïne
Trimethoprim
Fluoroquinolonen (zoals ciprofloxacine) zijn gereserveerd voor gecompliceerde infecties, vanwege risico op resistentie en bijwerkingen.

Blaasontsteking voorkomen

Om een blaasontsteking of terugkerende infectie te voorkomen, worden volgende adviezen gegeven:

Regelmatig en volledig plassen
Plassen na geslachtsgemeenschap
Gebruik van zaaddodende middelen vermijden
Bij terugkerende infecties: preventieve antibiotica na seksueel contact of in lage dosering gedurende enkele maanden

Lees ook: 10 dingen die je moet weten over een blaasontsteking