Gerelateerde artikels
Laparoscopie: kijkoperatie van de buikholte
In dit artikel
Laparoscopie: kijkoperatie van de buikholte
dossier
Een laparoscopie is een kijkoperatie, een ingreep waarbij de arts met een laparoscoop in de buikholte kijkt. Een laparoscoop is een lange dunne holle buis met aan het uiteinde een lens. Naast de laparoscoop maakt de arts ook gebruik van een hulpinstrument. Een laparoscopie wordt uitgevoerd om de oorzaken van verschillende klachten in de buikholte op te sporen (diagnostische laparoscopie) en zo mogelijk direct te behandelen (therapeutische of operatieve laparoscopie), of om vast te stellen of een andere operatie nodig is.
Lees ook: Arthroscopie: hoe verloopt een kijkoperatie van knie en schouder?
Diagnostische laparoscopie: kijkonderzoek
De diagnostische laparoscopie wordt zeer veel in de gynaecologie gebruikt. Maar nagenoeg alle inwendige buikorganen (lever, galblaas, milt, buikvlies, de dunne darm, de blinde darm en de dikke darm) kunnen op deze wijze goed bekeken worden.
Wanneer een diagnostische laparoscopie?
- Gynaecologische klachten: In de gynaecologie wordt laparoscopie gebruikt om een diagnose te stellen bij verminderde vruchtbaarheid of bij pijnklachten in de onderbuik. Als je niet in verwachting raakt, kan de gynaecoloog met een diagnostische laparoscopie onderzoeken hoe dat komt. Tijdens de laparoscopie worden de eileiders beoordeeld. Een eileider moet doorgankelijk zijn zodat zaadcellen bij de eierstok kunnen komen en een bevruchte eicel naar de baarmoeder kan gevoerd worden. Langs de vagina spuit men een blauwe vloeistof in de baarmoeder. Als die kleurstof via de eileiders in de buikholte komt, zijn de eileiders open.
- Plotse pijn in de onderbuik: Als je in de loop van enkele uren of dagen geleidelijk meer pijn krijgt in je onderbuik, zijn verschillende oorzaken mogelijk. De gynaecoloog zal een diagnostische laparoscopie adviseren als er geen duidelijke verklaring is voor de buikpijn. Mogelijke oorzaken zijn bijvoorbeeld blindedarmontsteking of 'appendicitis', een eileiderontsteking of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap.
- Langdurige buikpijn: Chronische buikpijn kan ook een reden zijn voor een diagnostische laparoscopie. Tijdens de kijkoperatie ontdekt de gynaecoloog soms een vergrote eierstok, een vleesboom (myoom), vergroeiingen of endometriose. Maar bij langdurige pijnklachten kan je moeilijk met zekerheid zeggen dat een dergelijke afwijking de oorzaak is. Bij vergroeiingen of fibromen heb je immers over het algemeen geen pijn.
Via diagnostische laparoscopie kan de arts nagaan of de buikpijn te wijten is aan verdere doorgroei of uitzaaiing van kankergezwellen in andere organen en of het mogelijk is om het betrokken orgaan weg te nemen. Ook kan men zien of er sprake is van vocht in de buikholte (ascites) en wat de oorzaken zijn. Bij buiktrauma kan diagnostische laparoscopie uitsluitsel geven over de aard van het letsel. Alle organen in de buik kan men zo overigens goed inspecteren op de aanwezigheid van ontstekingsverschijnselen. Ten slotte kan men de effecten van chemotherapie bij kanker beoordelen via diagnostische laparoscopie. Soms zijn er geen afwijkingen zichtbaar in de buikholte en kan de gynaecoloog de buikpijn niet verklaren.
Hoe verloopt een diagnostische laparoscopie?
- Verdoving: Een laparoscopische operatie gebeurt bijna altijd onder algemene verdoving. Terwijl je slaapt, brengt men een buisje in je luchtpijp om je te beademen. Na de operatie word je terug wakker in de ontwaakkamer. Het is belangrijk dat je maag leeg is. Dit houdt in dat je vanaf middernacht niets meer mag eten of drinken, noch roken. Met een volle maag kan je bij het begin van de operatie of achteraf bij het ontwaken beginnen braken en je verslikken.
- De operatie zelf: Een lege blaas biedt meer ruimte tijdens de laparoscopie. Daarom plaatst men een sonde in de blaas. Langs dit slangetje wordt de urine afgevoerd. De arts maakt meestal een insnede van ongeveer één cm in de onderrand van de navel en brengt daardoor een dunne holle naald in de buikholte. De buikholte wordt via die naald gevuld met een onschadelijk koolzuurgas. Zo ontstaat er een werkruimte in de buikholte om de verschillende organen goed te kunnen zien en te kunnen manipuleren tijdens het onderzoek. Daarna brengt de arts langs dezelfde insnede de laparoscoop in de buik. De operatie-instrumenten worden ingebracht door een tweetal insneden in linker- en rechter liesstreek. Om de baarmoeder tijdens de operatie te kunnen bewegen, brengt de gynaecoloog langs de vagina een instrument in de baarmoederholte. Dit instrument dient ook om de baarmoeder met vloeistof te vullen. Bij een zwangerschap die uitblijft, test men zo of de eileiders doorgankelijk zijn. Tijdens de ingreep onderzoekt de gynaecoloog de organen in de buikholte: de baarmoeder, de eileiders en de eierstokken. Ook kunnen de blindedarm, een deel van de lever, de galblaas en een groot deel van de darm gezien worden. Een diagnostische laparoscopie duurt ongeveer een half uur. Als het onderzoek en de eventuele behandeling zijn afgelopen, laat de arts het gas ontsnappen via de naald of het sneetje en verwijdert de laparoscoop. De sneetjes worden met een hechting gesloten.
- Na de ingreep: Na een algemene verdoving heb je soms even last van keelpijn door het buisje dat tijdens de operatie in de luchtpijp werd geplaatst. Vaak ben je misselijk en soms moet je ook overgeven. Het infuus blijft aanwezig tot deze klachten verdwenen zijn en je voldoende kunt drinken. De blaassonde kan onaangenaam zijn, maar wordt al gauw verwijderd. Soms heb je naast buikpijn ook schouderpijn. Die schouderpijn wordt veroorzaakt door het koolzuurgas dat tijdens de operatie in de buikholte wordt gebracht en het middenrif irriteert. Het koolzuurgas wordt geleidelijk opgenomen door het lichaam en uitgeademd via de longen. Zorg ervoor dat iemand je naar huis brengt; het wordt afgeraden zelf auto te rijden net na een algemene verdoving.
- Herstel: Voor de herstelperiode moet je toch een paar dagen rekenen. Probeer thuis zoveel mogelijk te rusten. Als je nog kinderen hebt, is gezinshulp geen overbodige luxe. Over het algemeen kan je binnen de week je beroepsactiviteiten hervatten. Enkele dagen na de ingreep kan je wat bloedverlies hebben. Dat komt omdat men soms tijdens de operatie de baarmoederhals met een tangetje vastneemt. Neem contact op met je gynaecoloog bij ernstige bloeding (meer dan bij een normale menstruatie), bij hevige buikpijn of koorts. De hechtingsdraadjes die niet vanzelf vergaan, zullen na een week verwijderd worden door de gynaecoloog of de huisarts. De eerste week kan je best de wondjes afdekken en een douche gebruiken om je te wassen. Na een week is baden of zwemmen geen probleem. Ook vrijen is snel weer toegelaten. Na iedere operatie wordt een afspraak gemaakt voor een controleonderzoek. Als er tijdens de operatie weefsel is weggehaald, krijg je dan ook de uitslag van het weefselonderzoek. De gynaecoloog zal met jou bespreken of verdere controle of behandeling nodig is.
Verwikkelingen
Bij een diagnostische laparoscopie is de kans op verwikkelingen kleiner dan wanneer er ook een operatieve laparoscopie wordt uitgevoerd. Een operatie houdt altijd bepaalde risico’s in, maar gelukkig zijn ernstige complicaties zeldzaam. Het gebeurt slechts heel zelden dat urinewegen, darmen of bloedvaten beschadigd worden. Bij ernstige vergroeiingen komt een dergelijke complicatie meer voor. De gevolgen zijn soms pas zichtbaar als je al uit het ziekenhuis ontslagen bent. Als je ernstige buikpijn, koorts of pijn in de nierstreek (aan de zijkant van de rug) hebt, neem je best meteen contact op met de gynaecoloog. Deze beschadigingen zijn meestal goed te behandelen, maar ze vragen extra zorg en het herstel duurt langer.
Als het herstel na de operatie anders verloopt dan verwacht, bespreek je dat best met de gynaecoloog.
Lees ook: Hoe weet ik of ik baarmoederfibromen of endometriose heb?
Therapeutische laparoscopie: operatie
Tegenwoordig kunnen bijna alle ingrepen aan het maagdarmstelsel en overige buikorganen door middel van een kijkoperatie verricht worden.
Een van de voornaamste voordelen is minder pijn na de operatie door het ontbreken van een grote wond. Hierdoor kan de patiënt sneller uit bed en rondlopen. Dit bevordert de longfunctie en voorkomt longinfecties en het stimuleert de maag- en darmfunctie. Ook het gering bloedverlies tijdens de ingreep draagt bij aan de voorspoedige genezing.
Verder is er een sneller herstel door minder infecties in het ziekenhuis omdat de afweer van het lichaam minder verzwakt wordt. Dit alles leidt ertoe dat men vlugger het ziekenhuis kan verlaten ende dagelijkse routine sneller kan hervatten.
Ook op de langere termijn kan een kijkoperatie voordelig zijn doordat er na de operatie veel minder verklevingen van de darmen ontstaan in de buik. Bovendien is er een blijvend fraai cosmetisch resultaat.
Ernstig overgewicht kan een kijkoperatie soms erg lastig maken. Ook eerdere operaties in de buik, waarbij ernstige en uitgebreide verklevingen zijn gevormd, maken een kijkoperatie soms onmogelijk. Verder maken acute verstoppingen met uitgezette darmlissen, uitgebreide (buikvlies) ontstekingen, en spoedoperaties een kijkoperatie vaak onmogelijk. In veel gevallen kan men toch starten met een kijkoperatie en tijdens de operatie overgaan op de traditionele manier als er niet veilig verder geopereerd kan worden op de laparoscopische manier.
Lees ook: Verwijderen van van myomen of vleesbomen (Myomectomie)
Wanneer een therapeutische laparoscopie?
- Galblaasoperatie: Laparoscopische chirurgie van de galblaas en de verwijdering van stenen in de galwegen, geeft dezelfde resultaten als een traditionele operatie, maar het herstel gaat veel sneller.
- Blindedarmoperatie: In toenemende mate wordt een blindedarmoperatie (appendectomie) via een kijkoperatie uitgevoerd. Vooral bij jonge vrouwen in de vruchtbare leeftijd heeft dit een aantal grote voordelen. Vaak kunnen aandoeningen van de eierstokken verantwoordelijk zijn voor de klachten. Verklevingen die na een traditionele appendectomie veelal optreden, zijn verantwoordelijk voor een verminderde vruchtbaarheid. De kijkoperatie voorkomt in een groot aantal gevallen een onnodige verwijdering van de blinde darm en voorkomt in veel gevallen het ontstaan van verklevingen.
- Maag- of darmoperaties: Laparoscopische chirurgie van maag en darm geeft dezelfde resultaten als een traditionele operatie, echter met een sneller herstel en minder pijn na de ingreep. Operaties die op deze manier verricht worden, zijn onder andere operaties wegens diverticulitis van het sigmoid (divertikelziekte), de ziekte van Crohn in dunne of dikke darm, colitis ulcerosa, maagverkleining bij obesitas, breuken van het middenrif, verzakking van de endeldarm, poliepen in dunne of dikke darm en kwaadaardige gezwellen van de dikke darm en de endeldarm (darmkanker).
- Adhesiechirurgie: Adhesiechirurgie is het losmaken van verklevingen (adhesies) in de buik die ontstaan zijn na eerdere operaties of ontstekingen in de buik. Verklevingen kunnen veel klachten veroorzaken, variërend van zeurende pijn tot hevige krampende buikpijn en verstoppingen van de darm. Het losmaken van verklevingen via een traditionele operatie waarbij via het oude litteken de verklevingen gekliefd worden (adhesiolyse), leidt in nagenoeg alle gevallen tot hernieuwde verklevingen en klachten. Ook het klieven van adhesies door middel van een kijkoperatie, geeft aanleiding tot nieuwe verklevingen, echter in veel minder mate dan de traditionele adhesiolyse. Bij massale verklevingen in de buik kan een laparoscopische adhesiolyse soms onmogelijk zijn.
- Liesbreukcorrectie: Hierbij wordt voor het buikvlies ter plaatse van het lieskanaal een kunststof matje geplaatst, dat moet voorkomen dat de breuk opnieuw uitzakt in het lieskanaal. Door het ontbreken van hechtingen en wachten op littekenvorming, wat bij de traditionele manier noodzakelijk is, kan na een kijkoperatie de lies meteen weer volledig belast worden. Het optreden van een nieuwe liesbreuk komt bij een kijkoperatie niet vaker voor dan bij een traditionele operatie.
- Gynaecologische ingrepen: De gynaecoloog adviseert een laparoscopische operatie doorgaans alleen bij een goedaardige aandoening, zoals bij een cyste van de eierstok of een vergrote eierstok. Bij kwaadaardige aandoeningen wordt deze operatietechniek zelden gebruikt.
Lees ook: Wat zijn de symptomen van dikkedarmkanker?
Risico's en complicaties
De meest voorkomende complicatie bij een laparoscopische operatie is dat er toch een 'gewone' buikoperatie (laparotomie) moet plaatsvinden via een grotere snede. Dit kan voorkomen bij ernstige verklevingen door endometriose of in het geval van een eerdere buikoperatie. Ook door andere (technische) problemen kan het zijn dat de operatie niet onder laparoscopie kan plaatsvinden. Houd er dus altijd rekening mee dat je wakker kunt worden met een grotere snede dan gepland. De ziekenhuisopname en het herstel duren dan ook meestal langer.
Bij het opereren kunnen ook complicaties optreden.
- In zeldzame gevallen kunnen de urinewegen of darmen beschadigd worden. Bij ernstige buikpijn, koorts of pijn in de nierstreek (aan de zijkant van de rug) is het dan ook verstandig direct contact op te nemen met de behandelende arts. Deze beschadigingen zijn meestal goed te behandelen. Elke narcose brengt risico's met zich mee. Als je verder gezond bent, zijn deze risico's zeer klein.
- Bij de operatie wordt meestal een katheter in de blaas gebracht, waardoor een blaasontsteking kan ontstaan. Dit is lastig en pijnlijk, maar goed te behandelen.
- Er kan in de buikwand of schede een nabloeding optreden. Meestal kan het lichaam zelf een bloeduitstorting verwerken, maar dit vergt een langere periode van herstel. Bij een ernstige nabloeding is soms een tweede operatie nodig, vaak via een grote snede.
- Bij iedere operatie bestaat een klein risico op het ontstaan van een infectie of trombose.
- Een littekenbreuk is een complicatie op langere termijn. Darmen en buikvlies puilen dan door de buikwand onder de huid naar buiten. Deze complicatie kan bij alle buikoperaties voorkomen, dus ook bij een laparoscopische ingreep.
- Sommige vrouwen hebben na de operatie meer algemene klachten als: duizeligheid, slapeloosheid, vermoeidheid, concentratiestoornissen, buik- en/of rugpijn. Deze zijn niet ernstig, maar kunnen vervelend zijn.
Na de operatie
De nazorg is vergelijkbaar met een diagnostische laparoscopie. Afhankelijk van de zwaarte van de operatie en je conditie blijf je één of enkele dagen in het ziekenhuis. Over het algemeen moet je voor herstel zeker op twee tot drie weken rekenen. Bij een grotere operatie, zoals een baarmoederverwijdering, zal dit soms langer zijn. Bij een kleine en vlotte ingreep kan het herstel sneller verlopen.
De eerste dagen kun je wel voor jezelf zorgen, maar niet voor een gezin. Je bent snel moe en kunt minder aan dan je denkt. Na sommige operaties kun je bloedverlies uit de schede hebben. Dit kan variëren van een paar dagen tot een paar weken. Voor de sneetjes worden doorgaans hechtingen gebruikt die vanzelf oplossen. Dit duurt ongeveer zes weken. Soms wordt materiaal gebruikt dat binnen een week oplost. Soms worden hechtingen gebruikt die na een week moeten worden verwijderd. Zolang er nog wondvocht uit de wondjes komt, is het verstandig een pleister of een steriel gaasje aan te brengen. Als de wondjes droog zijn, is dit niet meer nodig.
Je mag gerust douchen. Bespreek met je arts of ook het nemen van een bad is toegestaan. Bij een wond in de schede zijn de meningen hierover verdeeld. Als je alleen buiksneetjes hebt, is er geen bezwaar tegen baden of zwemmen.
Na sommige operaties ontstaat een litteken in de schede. Het is in deze gevallen voor de genezing beter als er niets in de schede komt. Je krijgt dan ook meestal het advies om de eerste zes weken na de operatie geen seksuele gemeenschap te hebben en geen tampons te gebruiken. Als er geen litteken in de schede aanwezig is, mag je eerder seks hebben. Het kan wel zijn dat de buik de eerste tijd nog gevoelig is. Wacht er dan liever nog een poosje mee.
Neem in geval van problemen contact op met het ziekenhuis of je huisarts bij hevige buikpijn, koorts of hevig bloedverlies.
Bronnen: