Waarom zijn tamme kastanjes eetbaar en wilde niet?

In dit artikel

Hoe herken je een tamme kastanje?
Gezondheidsvoordelen van de tamme kastanje
Waarom heet een wilde kastanje ook een paardenkastanje?
Geneeskrachtige stoffen in de wilde kastanje
Waarom is de wilde kastanje giftig?

dossier

Herfst is kastanjetijd. Overal vallen de glanzende bruine noten uit hun stekelige bolsters. Maar let op: niet elke kastanje is geschikt om te eten. De tamme kastanje (Castanea sativa) is een voedzaam herfstproduct dat je kunt poffen, koken of pureren. De wilde kastanje of paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) is daarentegen bitter en zelfs giftig voor mensen. Hoe herken je het verschil en waarom is de ene kastanje eetbaar en de andere niet?

Hoe herken je een tamme kastanje?

Tamme kastanjes in een bolster

Van ver lijken tamme en wilde kastanjes wat op elkaar, maar er zijn duidelijke verschillen:

Tamme kastanje: lichtbruin, met een harig puntje of ‘kwastje’ bovenaan. Vaak zitten er meerdere kastanjes in één bolster met fijne, scherpe stekels.
Wilde kastanje: groter, ronder, leerachtig en glanzend roodbruin, zonder puntje. Ze hebben meestal een grote, bleke vlek. In het Engels heten ze buckeyes, omdat ze lijken op het oog van een hert (buck).

De tamme kastanje heeft ook meer stekels op het omhulsel en deze zijn dunner dan die van de wilde kastanje.

Lees ook: Allergisch voor walnoot? Mag je dan andere noten eten?

Gezondheidsvoordelen van de tamme kastanje

De tamme kastanje is eetbaar, voedzaam en veelzijdig. Je kunt hem poffen, koken of gebruiken in puree. Hij bevat:

Veel mineralen: koper, mangaan, fosfor, kalium en magnesium.
Vitamines: C, B1, B6 en folaat (B11).
Vezels: gemiddeld 6,5 g per 100 g.
Koolhydraten: 35 g zetmeel/100 g, dubbel zoveel als aardappelen.
Weinig vet: slechts 2%, veel minder dan andere noten.
Beperkt in calorieën: 188 kcal/100 g.

Na het koken of poffen blijven kastanjes bovendien een uitstekende bron van antioxidanten. Vooral ellaginezuur beschermt tegen ontstekingen, celveroudering en cognitieve achteruitgang.

Waarom heet een wilde kastanje ook een paardenkastanje?

De naam paardenkastanje komt van twee observaties:

Wanneer de bladeren afvallen, blijft er op de takken een litteken achter dat lijkt op een hoefijzer met spijkergaten.
Vroeger werden gemalen wilde kastanjes aan paarden gegeven tegen hoest. Het sap bevat stoffen die heilzaam kunnen zijn voor paarden, maar giftig voor kleinere dieren.

Geneeskrachtige stoffen in de wilde kastanje

Hoewel de wilde kastanje giftig is om te eten, wordt hij wél gebruikt in de geneeskunde. De stof escine, aanwezig in de zaden en de bast, versterkt de bloedsomloop en wordt ingezet bij:

spataderen en spataderzweren
flebitis en aambeien
krampen in de benen

Daarnaast zit escine vaak in crèmes tegen kneuzingen en sportblessures. De juiste dosering is echter cruciaal, want de kastanje blijft giftig.

Waarom is de wilde kastanje giftig?

Wilde kastanjes smaken bitter en zijn niet eetbaar. Ze bevatten toxische stoffen zoals esculine en fraxine. Vooral esculine kan bij mensen klachten veroorzaken:

maag- en darmirritatie
misselijkheid en braken
zwakte, slaperigheid en spiertrillingen

in zeldzame gevallen: verlammingsverschijnselen en angio-oedeem (gevaarlijke zwelling van de keel).

Wat te doen bij inname?

Laat de mond spoelen met water en uitspugen.
Geef kleine slokjes water bij misselijkheid of braken.
Raadpleeg bij ernstige symptomen onmiddellijk een arts of bel het Belgische Antigifcentrum (070/245.245, 24/7 bereikbaar).

Kastanjes in de Eerste Wereldoorlog

Een bijzonder verhaal: in 1917 riep de Britse regering kinderen op om massaal wilde kastanjes te verzamelen. Uit het zetmeel werd via fermentatie aceton gewonnen, nodig voor de productie van cordiet (een explosief kruitmengsel).

Het idee kwam van chemicus Chaim Weizmann, die hiervoor de bacterie Clostridium acetobutylicum gebruikte. Hoewel de opbrengst tegenviel, leverde dit initiatief hem politieke erkenning op.

Weizmann kreeg later een sleutelrol bij de Balfour-verklaring (1917), die de oprichting van een Joods thuisland in Palestina ondersteunde. In 1948 werd hij de eerste president van Israël.

Of hoe kastanjes niet alleen de herfst kleuren, maar ook de loop van de wereldgeschiedenis hebben beïnvloed.

Bronnen:

https://altmedrev.com
https://www.sciencedirect.com
Max H Pittler, Edzard Ernst (2012). Horse chestnut seed extract for chronic venous insufficiency. Cochrane Database Syst Rev., Nov 14;11(11):CD003230.
Luca Gallelli (2019). Escin: a review of its anti-edematous, anti-inflammatory, and venotonic properties. Review. Drug Des Devel Ther., Sep 27;13:3425-3437.
https://www.dieetplaneet.nl
https://www.ahealthylife.nl
https://www.nutritionvalue.org
Giuseppe Derosa, Pamela Maffioli, Amirhossein Sahebkar (2016). Ellagic Acid and Its Role in Chronic Diseases. Review. Adv Exp Med Biol., 928:473-479.
Hwa Yeon Yi, Jang Young Lee (2021). Poisoning due to consumption of horse chestnut seed. Case Reports. Clin Exp Emerg Med., Dec;8(4):333-335.
https://www.poison.org
Chaim Weizmann en paardenkastanjes - Chemische problemen bij de Britse munitieproductie tijdens de Eerste Wereldoorlog; ir. Eric R.J. Wils.
https://wereldoorlog1418.nl