Hoe herken je een sociopaat?

In dit artikel

Wat is een sociopaat?
Hoe kun je een sociopaat herkennen?
Wat zijn de kenmerken van een sociopaat?
Sociopaat vs. psychopaat: wat is het verschil?

dossier

Sociopaten vertonen manipulatief, impulsief en soms gevaarlijk gedrag. In dit artikel leggen we uit hoe je een sociopaat kunt herkennen, welke kenmerken typisch zijn en wat het verschil is met een psychopaat.

Lees ook: Zo herken je een verborgen narcist

Wat is een sociopaat?

De term sociopaat is geen officiële diagnose. In de medische en psychiatrische context komt hij overeen met wat men een antisociale persoonlijkheidsstoornis (APS) noemt.

Mensen met APS vertonen vaak weinig empathie of slechts een selectieve vorm van empathie. Ze kunnen de rechten en gevoelens van anderen negeren, en anderen manipuleren of misleiden om te krijgen wat ze willen of om aan de gevolgen van hun daden te ontsnappen. Ze overtreden geregeld regels of nemen impulsieve beslissingen zonder schuldgevoel over de schade die ze veroorzaken.

Lees ook: Wat zijn de symptomen van een borderline persoonlijkheidsstoornis?

Hoe kun je een sociopaat herkennen?

Ondanks het negatieve gedrag kan een sociopaat charmant of charismatisch overkomen. Veel mensen met APS worden dan ook nooit gediagnosticeerd, omdat ze in bepaalde situaties vrij normaal kunnen functioneren. Een diagnose kan bovendien alleen worden gesteld door een gekwalificeerde professional.

Personen met een antisociale persoonlijkheid kunnen snel het vertrouwen van anderen winnen, waardoor je bepaalde waarschuwingssignalen misschien over het hoofd ziet. Wees alert bij mensen die “te mooi lijken om waar te zijn”. Luister naar je eigen gevoel en vertrouw op je intuïtie.

Wat zijn de kenmerken van een sociopaat?

De symptomen van een antisociale persoonlijkheidsstoornis zijn complex. Voor een diagnose moet iemand meerdere, aanhoudende gedragingen vertonen. In het DSM-5 worden de volgende criteria beschreven.

Een sociopaat:

minacht wetten en regels, vaak met illegaal gedrag tot gevolg
respecteert de rechten of noden van anderen niet en gedraagt zich alsof anderen niet belangrijk zijn
misleidt, liegt of manipuleert regelmatig om te krijgen wat hij wil, soms met behulp van charme of charisma
handelt impulsief en denkt niet na over de gevolgen
wordt snel boos en kan agressief of zelfs gewelddadig reageren
neemt onverantwoorde risico’s voor zichzelf of anderen, zonder stil te staan bij mogelijke gevaren
toont weinig verantwoordelijkheidsgevoel, bijvoorbeeld op het werk of in financiële zaken
voelt geen berouw na het kwetsen van iemand en heeft moeite om de pijn van anderen te begrijpen (gebrek aan empathie)

Andere gedragingen die vaak voorkomen bij APS zijn: oppervlakkige relaties, misbruik van alcohol of drugs, de neiging om anderen te controleren, en manipulatief gedrag om verantwoordelijkheid te ontlopen.

Let op: niet elke sociopaat vertoont al deze kenmerken, en de ernst kan sterk variëren.

Sociopaat vs. psychopaat: wat is het verschil?

De termen sociopaat en psychopaat zijn verouderd en worden niet meer gebruikt als officiële psychiatrische diagnoses. Ze komen niet voor in het DSM-5. In de psychiatrische literatuur worden ze vaak door elkaar gebruikt om personen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis te beschrijven: minachting voor anderen, manipulatie, gebrek aan empathie en geen schuldgevoel.

Toch maken sommige experts een onderscheid:

Psychopathie wordt soms gezien als een ernstigere vorm van APS, gekenmerkt door emotionele kilheid, strategische planning en een hoger risico op geweld. Psychopaten zouden niet in staat zijn om echte emotionele banden te vormen.
Sociopaten zouden impulsiever en emotioneel instabieler zijn, maar wél in staat om een band met een individu of groep te ontwikkelen.

Lees ook: Bipolaire stoornis: 10 vragen beantwoord