Botkanker: osteosarcoom en multiple myeloom (ziekte van Kahler)

dossier

Botkanker is een vrij zeldzame vorm van kanker (ongeveer 1% van alle kankers). Botkanker mag niet worden verward met botuitzaaiingen (metastasen) ten gevolge van een kanker van een ander orgaan (longen, prostaat, borst…) waardoor het beenmerg wordt aangetast. De symptomen kunnen wel dezelfde zijn als die van een primaire botkanker, een kanker die dus alleen het bot heeft aangetast.

Er bestaan verschillende vormen van primaire botkanker. De twee meest voorkomende vormen zijn osteosarcoom (of osteogeen sarcoom) en multiple myoloom (of ziekte van Kahler). Osteosarcoom treft vooral jonge mannen terwijl multiple myeloom vooral oudere mensen treft.

Lees ook: Soorten bloedkanker en kankers van het lymfestelsel

Osteosarcoom

© Getty Images

Alhoewel osteosarcoom vooral optreedt bij jongeren tussen 10 en 20 jaar, kan het ook op latere leeftijd optreden. Ongeveer de helft van deze kankers ontstaan in of rond de knie, maar ze kunnen in elk ander bot ontstaan. Vooral snel groeiende beenderen in armen en benen worden aangetast.

• De oorzaak is onbekend. Net zoals bij multiple myoloom vermoedt men dat radioactieve straling, bepaalde virussen of misschien een trauma een rol spelen. Sommige onderzoekers denken dat een abnormale reactie op de stimulatie van het groeihormoon aan de basis zou liggen van deze kanker.
  
• Het belangrijkste symptoom is diepe pijn die niet reageert op de klassieke geneesmiddelen. Soms klaagt de patiënt ook van pijn aan het oppervlak ter hoogte van het aangetaste bot en van zwellingen. Een botfractuur na een banaal ongeval kan wijzen op een kwaadaardig gezwel.
  
• Een speciale vorm van osteosarcoom is het Ewing's Sarcoom. Deze vorm, die in tegenstelling tot osteosarcoom meer bij meisjes dan bij jongens optreedt, wordt vooral gekenmerkt door een opvallende zwelling van het aangetaste bot.
  
  

Lees ook: Wat zijn mogelijke oorzaken van kanker?

Behandeling

De behandeling is afhankelijk van het stadium waarin de ziekte zich bevindt en of al dan niet uitzaaiingen zijn naar andere botten of organen. Osteosarcoom wordt doorgaans behandeld met een combinatie van chemotherapie, radiotherapie en chirurgie. Via een operatie wordt zo mogelijk het aangetaste bot verwijderd. In tegenstelling tot vroeger kan een amputatie van het aangetaste lidmaat meestal worden vermeden. De behandeling zou in meer dan 60 tot 70% van de gevallen succesvol zijn. De gemiddelde overlevingsduur bedraagt minstens 10 jaar.

Lees ook: Mogelijke tekenen en signalen van kanker

Multiple myeloom (Ziekte van Kahler)

Multipel myeloom of de Ziekte van Kahler is een kanker van het beenmerg. Het gaat meer bepaald om een ongecontroleerde groei van plasmacellen of plasmocyten. Deze cellen spelen een belangrijke rol in ons immuunsysteem dat het lichaam moet verdedigen tegen vreemde indringers en alle mogelijke ziekten. Normaal maken deze plasmacellen nauwelijks 5% uit van alle cellen in het beenmerg. In geval van multipel myeloom beginnen deze plasmacellen zich ongecontroleerd te vermenigvuldigen en kunnen ze van 10 tot zelfs 90% van het beenmerg innemen.

De belangrijkste complicatie van deze ongecontroleerde toename van het aantal plasmacellen is de afbraak van bot. Hierdoor ontstaat botpijn en kunnen na verloop van tijd ook spontane breuken optreden. Aanvankelijk worden vooral de rug en het bekken getroffen, nadien ook de ribben en de schedel. Vaak zijn dit de eerste symptomen.

In België worden elk jaar een 200 à 300 nieuwe gevallen van kwaadaardig multipel myeloom vastgesteld. Er bestaat ook een goedaardige vorm die bij zowat 0,5 à 1% van de mensen tussen 50 en 60 jaar en bij 5% van de 70-plussers voorkomt. Men spreekt in dat geval van MGUS (wat staat voor monoclonale gammapathie van onbekende betekenis). Deze goedaardige vorm is op zich onschuldig en geeft ook geen klachten. Maar het wordt wel beschouwd als een mogelijke voorloper, een risicofactor van een kwaadaardige ontsporing.

Lees ook: Bloedkanker: Ziekte van Kahler (of Multipel myeloom)

Oorzaak

Werd multipel myeloom tot voor enkele jaren bijna uitsluitend gezien bij ouderen (de helft van de patiënten zijn ouder dan 70 jaar), dan komt de ziekte vandaag in toenemende mate voor bij mensen die jonger zijn dan 50. “Dit is een verontrustende evolutie waarvoor we geen verklaring hebben,” aldus prof. Benjamin Van Camp, hoofd van de Dienst Medische Oncologie en Hematologie UZ Brussel. “Misschien heeft het te maken met de milieuverontreiniging. We weten bijvoorbeeld dat mensen die zijn blootgesteld aan hoge doses radioactiviteit (bv. in Hirosjima, mensen die met röntgenstralen werken) een hoger risico op myeloom lopen.

Vermoedelijk bestaat er ook een relatie tussen benzeen (dat ondermeer in dieselolie voorkomt) en myeloom. Maar tegelijk bestaan er aanwijzingen dat er misschien ook een herpesachtige virusinfectie aan de basis ligt. We weten het dus niet echt.”

Alhoewel multipel myeloom een van de meest voorkomende bloedkankers is, en bijvoorbeeld veel frequenter voorkomt dan acute leukemie, is het nochtans veel minder bekend. Dat heeft, zo meent prof. Van Camp, misschien te maken met het feit dat het, in tegenstelling tot leukemie, vooral oudere mensen zijn die met deze ziekte worden geconfronteerd. Een kind met leukemie is een drama, een bejaarde met multiple myoloom valt bij wijze van spreken nauwelijks op. Nu in toenemende mate ook jongere mensen door deze kanker wordt getroffen, zal hij misschien iets meer zichtbaar worden en ook iets meer aandacht krijgen, zo verwacht prof. Van Camp.

Lees ook: Bloedkanker: leukemie

Behandeling

De ziekte kan niet genezen worden, maar bij ruim de helft van de patiënten kan ze wel gestabiliseerd worden en alleszins kunnen de symptomen in de hand worden gehouden en mogelijke complicaties (breuken, infecties...) worden voorkomen, zodat de patiënt een min of meer normaal leven kan leiden. De gemiddelde overleving bedraagt zowat 3,5 jaar, maar sommige mensen kunnen jaren bijna ongestoord met de ziekte leven.

De behandeling en de prognose zijn in grote mate afhankelijk van het stadium van de ziekte (hoe meer abnormale plasmacellen in het bloedmerg, hoe verder de ziekte normaal geëvolueerd is en hoe slechter de vooruitzichten) en van de agressiviteit van de tumorcellen (de snelheid waarmee ze zich vermenigvuldigen).

Myeloompatiënten zullen dan ook een hele reeks tests moeten ondergaan om de precieze graad en intensiteit van de ziekte na te gaan vooraleer met een behandeling kan worden gestart.

• Eerst en vooral dient te worden uitgemaakt of men al dan niet met een behandeling moet starten. De goedaardige vorm of MGUS vereist geen enkele behandeling. Alleen moeten mensen waarbij dit wordt vastgesteld (meestal is er geen enkele klacht maar wordt het vastgesteld naar aanleiding van een bloedanalyse), goed opgevolgd worden om eventuele ontsporingen tijdig te kunnen vaststellen en complicaties te vermijden.
• Een behandeling is nodig wanneer het aantal abnormale plasmacellen plots begint toe te nemen of wanneer allerlei complicaties optreden (zoals botafbraak, breuken, nierproblemen, enz.).
• Meestal bestaat de behandeling uit een combinatie van, enerzijds, chemotherapie met geneesmiddelen waarmee men poogt om de kwaadaardige plasmacellen te doden, en, anderzijds, methoden om de soms levensbedreigende complicaties te normaliseren (bv. nierdialyse, geneesmiddelen om de beenderen te versterken, om bloedafwijkingen te corrigeren, enz.).
• In sommige gevallen, zoals erge pijn op een specifieke plaats of bij lokale aantasting van het bot, wordt ook radiotherapie toegepast.
• De laatste jaren worden dikwijls erg intensieve kuren van chemotherapie toegepast, gevolgd door een stamceltransplantatie. Die transplantatie is nodig om het beenmerg dat door de intensieve chemotherapiekuur grotendeels is vernietigd, te vervangen. Bij patiënten onder de 65 jaar is deze behandeling aangewezen.
  
  
  

Lees ook: Stamceltechnologie. Modegril of therapie voor de toekomst?

Lees ook: Hoe gaat stamceldonatie in zijn werk?

Bronnen:
https://www.kanker.be
https://www.allesoverkanker.be