Plantaardige sterolen

dossier Plantaardige sterolen in margarines en dranken verlagen cholesterol
Margarines en melkdrinks (zoals Benecol, Becel Pro-Activ) en andere produkten die zg. plantensterolen of stanolesters bevatten, kunnen het (slechte) LDL- en totaal cholesterol met gemiddeld 10% doen dalen. Na 3 weken is het effect reeds meetbaar.
Planten- of fytosterolen of stanolesters, lijken sterk op cholesterol, maar worden in tegenstelling tot cholesterol niet in grote hoeveelheden uit de voeding in het lichaam opgenomen. Ze remmen daarentegen de opname van cholesterol in de darm en verhogen de hoeveelheid cholesterol die met de ontlasting wordt uitgescheiden.
Het LDL-cholesterolverlagend effect van plantensterolen is duidelijk aangetoond in studies bij personen met een normaal en een te hoog bloedcholesterolgehalte, met familiale hypercholesterolemie, en met diabetes.
Een inname van 1,6-3,6 gram fytosterolen doet het totaal en LDL cholesterolgehalte (‘slechte’ cholesterol) met 8-13% dalen, terwijl het HDL cholesterolgehalte (‘goede’ cholesterol) niet verandert. Een hogere dosis van deze fytosterolen heeft nauwelijks of geen effect.
Uit studies bij mannen van middelbare leeftijd kan worden afgeleid dat een daling van 10% in serum totaal cholesterol gepaard gaat met een 30% daling in het risico van coronaire hartziekten, als deze daling behouden blijft over een periode van 5 tot 10 jaar.

Plantsterolen zijn tot nu toe vooral verwerkt in dieetmargarines, yoghurts en andere melkdranken. In de nabije toekomst zullen wellicht ook nog vele andere produkten op de markt komen. In de VS verkoopt de Coca-Cola Company sinds november 2003 bv. fruitsap met plantsterolen, genaamd ‘Minute Maid Premium Heart Wise’.

Mogelijk nadeel

De daling in het totaal en LDL cholesterolgehalte gaat gepaard met een 10% daling in serum carotenoïden. Over de relatie tussen serum carotenoïden en het risico van coronaire hartziekten is veel minder informatie beschikbaar. Wel zijn er studies uitgevoerd bij rokers en bij artsen waarbij het effect van beta-caroteen op longkanker is bestudeerd. In twee van deze studies is ook naar coronaire hartziekten gekeken. In een van die studies werd gevonden dat de sterfte bij rokers die een supplement van 20 mg beta-caroteen per dag ontvangen hadden, 12% hoger was dan bij rokers die een placebo kregen. In een tweede studie bleek het risico van coronaire hartziekten hoger te zijn bij rokers die beta-caroteen kregen in vergelijking met rokers die een placebo ontvingen. Voor niet rokers werd echter een beschermend effect van beta-caroteen gevonden.
Als we aannemen dat het effect bij 25 mg beta-caroteen toevoeging 12% bedraagt, dan is de vraag met welke plasma beta-caroteen concentratie een suppletie met 25 mg/dag overeenkomt. Uit studies kan worden afgeleid dat de beta-caroteen concentratie in het bloed met een factor 4 moet toenemen om een bescherming van 12% in het optreden van coronaire hartziekten te bereiken. Met voedingsveranderingen is zo'n verschil niet te bereiken. Bij personen die de consumptie van groenten en fruit laten toenemen van 2 naar 7 porties per dag steeg de beta-caroteen concentratie met ongeveer 50%. Hieruit kan geconcludeerd worden dat het effect van een 10% daling in beta-caroteen op het risico voor coronaire hartziekten waarschijnlijk gering is. Bovendien kan een 10% daling in plasma beta-caroteen gecompenseerd worden door de consumptie van extra groenten en fruit. Personen die de margarine met een hoog gehalte aan phytosterolen gebruiken, zouden daarom geadviseerd moeten worden om ook extra groenten en fruit te gebruiken .

Verplichte etikettering

Omdat fytosterolen het bèta-caroteengehalte in het bloed verlagen, verplicht de Europese wetgeving op de verpakking van produkten met fystosterolen volgende vermeldingen:
• dat het product uitsluitend bedoeld is voor mensen die hun bloedcholestrolgehalte willen verlagen;
• dat patiënten die cholesterolverlagende geneesmiddelen gebruiken, het product uitsluitend onder toezicht van een arts mogen gebruiken;
• dat het product uit voedingsoogpunt mogelijk niet geschikt is voor zwangere en borstvoedende vrouwen en kinderen jonger dan vijf jaar;
• dat het product als onderdeel van een uitgebalanceerde voeding moet gebruikt worden;
• dat consumptie van meer dan 3 gram plantensterolen/plantenstanolen per dag dient te worden vermeden.

bron: Voedingscentrum Nederland