Gerelateerde artikels
Hoe gezond is rijstolie?
In dit artikel
Hoe gezond is rijstolie?
dossier
Rijstolie, ook wel rijstzemelenolie genoemd (Engels: rice bran oil), is een plantaardige olie die wordt gewonnen uit de buitenste laag van de rijstkorrel – de zemelen – en de kiem. Dit zijn bijproducten die vrijkomen tijdens het polijsten van bruine rijst tot witte rijst. Oorspronkelijk werd dit restproduct vooral gebruikt als diervoeder of zelfs weggegooid, maar vandaag wint het steeds meer aan populariteit vanwege de mogelijke voordelen voor de gezondheid.
De toenemende aandacht voor rijstolie komt onder meer door de aanwezigheid van waardevolle vetzuren en antioxidanten zoals vitamine E en gamma-oryzanol. Maar wat zegt de wetenschap hierover? En zijn er ook nadelen verbonden aan het gebruik van deze olie? We zetten het voor je op een rij.
Lees ook: Koken: welke olie gebruik je best?
Wat zijn de voordelen van rijstolie?
Rijk aan gezonde vetzuren
Rijstolie bestaat voor het overgrote deel uit onverzadigde vetzuren, wat gunstig is voor de gezondheid van hart en bloedvaten. Per 100 gram olie bevat rijstolie: 25 gram verzadigd vet, 38 gram enkelvoudig onverzadigd vet (voornamelijk oliezuur, een omega-9 vetzuur), 37 gram meervoudig onverzadigd vet (voornamelijk linolzuur, een omega-6 vetzuur)
Dat betekent dat maar liefst 75% van het vetgehalte uit onverzadigde vetten bestaat. Dit soort vetzuren staat erom bekend het cholesterolgehalte in het bloed te verbeteren en het risico op hartziekten te verlagen. Toch is de verhouding tussen omega-6 en omega-3 vetzuren in rijstolie wel erg hoog – een aandachtspunt waar we verderop nog op terugkomen.
Boordevol antioxidanten zoals gamma-oryzanol
Een van de meest bijzondere eigenschappen van rijstolie is het hoge gehalte aan bioactieve stoffen. Zo bevat de olie veel vitamine E (waaronder zowel tocoferolen als tocotriënolen) en gamma-oryzanol, een krachtige antioxidant die ongeveer 2% van de ruwe olie uitmaakt.
Gamma-oryzanol is een mix van esters van ferulinezuur en triterpeenalcoholen, zoals cycloartenol. Deze stoffen beschermen cellen tegen oxidatieve stress, remmen ontstekingsprocessen af en kunnen mogelijk ook een rol spelen bij het verlagen van cholesterol. Daarnaast bevat rijstolie plantaardige sterolen (zoals ß-sitosterol en stigmasterol) en polyfenolen die bijdragen aan de algemene gezondheid.
Zeer geschikt om te verhitten
Een bijkomend voordeel van rijstolie is het hoge rookpunt van 255°C. Daardoor is deze olie uitstekend geschikt om te gebruiken bij hoge temperaturen, zoals tijdens het wokken, bakken of frituren. In veel Aziatische keukens – zoals de Japanse, Chinese en Thaise – is rijstolie daarom een vaste waarde.
Lees ook: Welke olie moet je gebruiken om te bakken en te braden?
Wat zijn de mogelijke gezondheidsvoordelen van rijstolie?
© Getty Images / rijstolie
1. Ondersteunt een stabiele bloedsuikerspiegel
Uit dierstudies blijkt dat rijstolie mogelijk de insulineresistentie verlaagt. Dat betekent dat het lichaam beter reageert op insuline, waardoor de bloedsuikerspiegel stabieler blijft. In een onderzoek bij muizen met diabetes type 2 bleek rijstolie de bloedsuiker te verlagen en de insulineproductie te verhogen.
Ook bij mensen zijn positieve effecten waargenomen. In een kleinschalige studie daalde de bloedsuikerspiegel van gezonde mannen met 15% na een maaltijd met rijstzemelenolie, zonder dat de insulinespiegel veranderde. Dat wijst erop dat rijstolie een effect kan hebben onafhankelijk van insuline – al is meer onderzoek nodig om dit te bevestigen.
2. Bevordert de gezondheid van het hart
Er zijn meerdere studies die aantonen dat rijstolie een gunstig effect heeft op het cholesterolgehalte. Zo verlaagt het het ‘slechte’ LDL-cholesterol en verhoogt het het ‘goede’ HDL-cholesterol. Dat effect is grotendeels te danken aan antioxidanten zoals tocotriënolen en gamma-oryzanol, die oxidatie van LDL tegengaan en de cholesterolopname in de darmen verminderen.
In een overzichtsstudie met 344 proefpersonen daalde het LDL-cholesterol gemiddeld met bijna 7 mg/dl. Zelfs een kleine daling van 1 mg/dl kan het risico op hart- en vaatziekten met 1 à 2% verlagen. Rijstolie werd in sommige gevallen ook gelinkt aan een lagere heupomtrek en lichaamsgewicht, wat bijkomende voordelen biedt.
3. Werkt ontstekingsremmend en antioxiderend
De combinatie van antioxidanten in rijstolie – met name gamma-oryzanol en tocotriënolen – zorgt voor een krachtig ontstekingsremmend effect. In studies op muizencellen werden ontstekingsbevorderende enzymen afgeremd. Ook bij mensen blijkt dat rijstolie de antioxidantcapaciteit in het bloed verhoogt, wat kan bijdragen aan een betere celbescherming.
4. Mogelijk kankerremmend
Voorzichtige labonderzoeken suggereren dat tocotriënolen in rijstolie de groei van bepaalde kankercellen kunnen remmen. In combinatie met andere behandelingen (zoals chemotherapie) zouden deze antioxidanten mogelijks een rol kunnen spelen. Toch blijft dit controversieel, want het gebruik van antioxidanten tijdens kankerbehandelingen is niet zonder risico. Rijstolie mag dan ook niet worden beschouwd als een behandeling voor kanker, enkel als een mogelijk ondersteunend voedingsmiddel.
5. Mogelijk positief effect op het immuunsysteem
Er zijn aanwijzingen dat gamma-oryzanol uit rijstolie de werking van het immuunsysteem kan stimuleren. Dit blijkt vooral uit proeven op muizencellen in laboratoria. Of deze effecten zich ook voordoen bij mensen, is nog niet duidelijk, maar de eerste bevindingen zijn veelbelovend.
6. Ondersteunt de gezondheid van de huid
Dankzij de antioxidanten helpt rijstolie ook om de huid soepel en gezond te houden. In een studie van vier weken zagen deelnemers duidelijke verbeteringen in huiddikte, soepelheid en elasticiteit na gebruik van crèmes op basis van rijstzemelenextract. Geen wonder dat rijstolie vandaag voorkomt in allerlei cosmetische producten en anti-aging formules.
Lees ook: Soorten vetten en het effect op ons lichaam
Zijn er ook nadelen verbonden aan rijstolie?
1. Ongunstige verhouding tussen omega 6 en omega 3
Hoewel rijstolie veel onverzadigde vetten bevat, is de balans tussen omega-6 en omega-3 vetzuren niet optimaal. Per 100 gram bevat de olie 34,4 gram omega-6 en slechts 2,2 gram omega-3 – dat is een verhouding van 15,6:1. Idealiter zou deze verhouding dichter bij 4:1 of zelfs 1:1 liggen. Een overmaat aan omega-6 vetzuren kan bijdragen aan laaggradige ontstekingen in het lichaam en wordt gelinkt aan hart- en vaatziekten, auto-immuunziekten en andere chronische aandoeningen.
2. Verlies van nutriënten bij raffinage
Veel rijstolie op de markt is geraffineerd, wat wil zeggen dat ze industrieel wordt bewerkt om geurloos en langer houdbaar te zijn. Daardoor gaan echter ook nutriënten zoals tocoferolen en polyfenolen gedeeltelijk verloren – tot wel 90% afhankelijk van de methode. Gelukkig blijft een groot deel van de gamma-oryzanol behouden, maar kies bij voorkeur voor koudgeperste of ongeraffineerde varianten om optimaal van de gezondheidsvoordelen te profiteren.
Lees ook: De zin en onzin van omega 3-vetzuren
Conclusie: is rijstolie gezond?
Rijstolie is een veelzijdige en voedzame olie met tal van potentiële voordelen. Dankzij het hoge gehalte aan onverzadigde vetten, antioxidanten zoals gamma-oryzanol en vitamine E, en het hoge rookpunt is het een interessante keuze in de keuken. Bovendien kan rijstolie bijdragen aan een gezonder cholesterolgehalte, een betere bloedsuikercontrole en een soepele huid.
Toch zijn er ook kanttekeningen, zoals de ongunstige omega-6/omega-3-verhouding en de verliezen bij raffinage. Rijstolie past daarom het best in een evenwichtig voedingspatroon, met voldoende omega-3-bronnen zoals lijnzaad, walnoten of vette vis.
Gebruik rijstolie met mate, kies indien mogelijk voor de minst bewerkte variant en combineer het met andere gezonde oliën voor een optimale vetzuurbalans. Kijk altijd goed naar het etiket en kies een olie met een zo hoog mogelijk gehalte aan gamma-oryzanol (ligt tussen 1800 à 10000 ppm). Hoe hoger dit getal, hoe gezonder.
Bronnen:
Minatel IO, Francisqueti FV, Corrêa CR et al. (2016). Antioxidant Activity of ?-Oryzanol: A Complex Network of Interactions. Int J Mol Sci.; Aug; 17(8): 1107.
Eun Hee Jung, Sung Ran Kim, In Kyeong Hwang, Tae Youl Ha (2007). Hypoglycemic effects of a phenolic acid fraction of rice bran and ferulic acid in C57BL/KsJ-db/db mice. J Agric Food Chem.; Nov 28;55(24):9800-4.
Koichi Misawa , Hiroko Jokura , Akira Shimotoyodome (2018). Rice bran triterpenoids improve postprandial hyperglycemia in healthy male adults: a randomized, double-blind, placebo-controlled study. Food Nutr Res.; Oct 2;62:10.29219/fnr.v62.1412.
N R Jolfaie, M H Rouhani, P J Surkan, F Siassi, L Azadbakht (2016). Rice Bran Oil Decreases Total and LDL Cholesterol in Humans: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Clinical Trials. Horm Metab Res.; Jul;48(7):417-26.
Satoshi Sakai, Takahisa Murata, Yoshiki Tsubosaka, Hideki Ushio, Masatoshi Hori, Hiroshi Ozaki (2012). ?-Oryzanol reduces adhesion molecule expression in vascular endothelial cells via suppression of nuclear factor-?B activation. J Agric Food Chem.; Apr 4;60(13):3367-72.
Angela J Henderson , Cadie A Ollila , Ajay Kumar , Erica C Borresen , Komal Raina , Rajesh Agarwal , Elizabeth P Ryan (2012). Chemopreventive Properties of Dietary Rice Bran: Current Status and Future Prospects. Adv Nutr.; Sep 6;3(5):643–653.
Marina Montagnani Marelli, Monica Marzagalli, Fabrizio Fontana, Michela Raimondi, Roberta Manuela Moretti, Patrizia Limonta (2019). Anticancer properties of tocotrienols: A review of cellular mechanisms and molecular targets. J Cell Physiol.; Feb;234(2):1147-1164.
Akiko Nakayama , Karen P Alladin , Obianuju Igbokwe , Jeffrey D White (2013). Systematic Review: Generating Evidence-Based Guidelines on the Concurrent Use of Dietary Antioxidants and Chemotherapy or Radiotherapy. Cancer Invest.; Dec;29(10):655–667.
Calder PC. (2006). n-3 polyunsaturated fatty acids, inflammation, and inflammatory diseases. The American journal of clinical nutrition.; 83(6 Suppl):1505S-1519S.
Lands WE. (2005). Dietary fat and health: the evidence and the politics of prevention: careful use of dietary fats can improve life and prevent disease. Annals of the New York Academy of Sciences.; 1055:179-92.
A P Simopoulos (2002). The importance of the ratio of omega-6/omega-3 essential fatty acids. Biomed Pharmacother.; Oct;56(8):365-79.
Azizah Abdul Hamid, Mohd Sabri Pak Dek, Chin Ping Tan, Mohd Asraf Mohd Zainudin, Evelyn Koh Wee Fang (2014). Changes of Major Antioxidant Compounds and Radical Scavenging Activity of Palm Oil and Rice Bran Oil during Deep-Frying. Antioxidants (Basel). Jul 10;3(3):502-15.
bron: Dr.ir. Eric De Maerteleire
