Vliegtuigreizen: ongezond?

dossier Het antwoord op die vraag is neen. Maar in sommige omstandigheden kunnen vliegtuigreizen toch bepaalde gezondheidsrisico’s of ongemakken meebrengen die meestal echter vrij gemakkelijk kunnen worden voorkomen of worden opgelost. Maar voor sommige mensen kan het toch beter zijn om helemaal niet te vliegen, of hun reis enkele weken uit te stellen.

Eventuele gezondheidsproblemen in het vliegtuig hebben meestal te maken met het feit dat de luchtdruk in een vliegtuig kunstmatig moet worden geregeld, en veel lager ligt dan de luchtdruk op zeeniveau waaraan ons lichaam gewend is. De luchtdruk binnen in een vliegtuig komt ongeveer overeen met de luchtdruk op een hoogte van 1.800 à 2.500 m. Deze is dus lager dan de druk op de grond. Bovendien kunnen er grote verschillen optreden tijdens het stijgen en dalen. Hierdoor vermindert de zuurstofspanning in het slagaderbloed (dit is de hoeveelheid zuurstof die door het bloed kan getransporteerd worden).

Bij normaal gezonde mensen levert dit nauwelijks een probleem op, maar bij sommige mensen die op zeeniveau al een probleem hebben van kortademigheid of hartklachten, kan dit wel aanleiding geven tot een acuut zuurstofgebrek. Daarom is het voor long- en hartpatiënten zeker aan te bevelen om reeds enkele dagen voor de vlucht te stoppen met roken zodat hun bloed zoveel mogelijk zuurstof kan bevatten. Dit geldt overigens ook voor gezonde mensen.

Indien nodig kunnen hart- en longpatiënten ook vooraf vragen om (mits een meerprijs) liggend te worden vervoerd en/of tijdens de vlucht supplementaire zuurstof toegediend te krijgen.

Barotrauma's

• De onvolledige drukregeling in het vliegtuig en de drukverschillen die tijdens het stijgen en dalen kunnen optreden, kunnen ook leiden tot zogeheten barotrauma’s, net zoals bij diepzeeduiken. Ons lichaam bevat namelijk een aantal met gas gevulde holtes (zoals de sinussen, het middenoor, enz.). Door het dalen van de luchtdruk bij het opstijgen zetten die gassen uit, bij het dalen krimpen ze. Hierdoor ontstaat een onderdruk in het middenoor of in de sinussen.
Dit fenomeen is verantwoordelijk voor het pijnlijk en suizend gevoel in de oren bij vliegtuigreizen omdat het trommelvlies door de onderdruk naar binnen wordt gezogen. Het is precies alsof het oor vol zit en men minder goed hoort. Dit komt vooral voor wanneer men verkouden is of bij een keelontsteking, maar het kan ook bij een perfect gezonde reiziger optreden.
Men kan dit proberen te voorkomen door tijdens het dalen herhaaldelijk te slikken en te kauwen met gesloten mond en dichtgeknepen neus (waardoor er lucht in het middenoor kan stromen).
Hetzelfde fenomeen kan bij verkoudheid of bij een sinusitis leiden tot stekende pijn in de neus of tussen de onderrand van de ogen.

• De drukverschillen kunnen ook verantwoordelijk zijn voor plotse tandpijn. Onder niet perfecte tandvullingen en in rotte tanden kunnen kleine luchthoudende holtes voorkomen. Tijdens het dalen kan er onderdruk ontstaan in de tand, met tandpijn tot gevolg. Tijdens het stijgen kan de tandvulling zelfs lossen of kan een door cariës aangetaste tand zelfs kapot springen omdat de lucht uitzet en niet snel genoeg kan ontsnappen.

• Een ernstiger probleem kan ontstaan bij mensen met een pneumothorax (een luchtholte tussen de vliezen tussen long en borstkas), een bulla (een holte in de long zelf) of een cyste (een goedaardig vochthoudend gezwel). Deze holten zetten tijdens het stijgen met ongeveer een vierde uit, waardoor het omgevend longweefsel wordt samengedrukt en de terugkeer van bloed naar het hart wordt belemmerd.

• Er kunnen tijdens het stijgen ook luchtembolieën optreden waarbij kleine luchtbelletjes worden gevormd die de bloedvaten kunnen verstoppen en de aanvoer van bloed en zuurstof kunnen belemmeren. Wanneer die luchtbelletjes terechtkomen in de longen, de hersenen of het hart, kunnen zelfs verlammingen en bewusteloosheid optreden. Gelukkig valt dit zelden voor (zie ook Economy Class Syndrome).

Lees ook: Longembolie na vliegtuigreizen: het 'economy class' syndroom

Lage luchtvochtigheid

De zeer droge lucht in een vliegtuig kan ook leiden tot uitdroging en irritatie van de slijmvliezen van de ademhalingsorganen, en tot het indikken en ophopen van slijmen. Dit is vooral vervelend, maar voor mensen met ademhalingsproblemen kan het ook tot ernstige ademhalingsstoornissen leiden.

Omgekeerd bevat de lucht in een vliegtuig bijna geen stofdeeltjes en pollen, wat dan weer een zegen is voor astmapatiënten.

Door de intense luchtcirculatie in een vliegtuig worden eventueel aanwezige ziektekiemen echter in versneld tempo rondgestuurd, wat de kans op infecties (bvb. een verkoudheid) verhoogt.

Lees ook: Oorpijn bij kinderen: acute middenoorontsteking (otitis media)

Voorzorgsmaatregelen

Mensen met bepaalde gezondheidsproblemen (zie 'Tegenindicaties') nemen best vooraf contact op met de luchtvaartmaatschappij om te kijken of er eventueel speciale voorzorgsmaatregelen moeten worden genomen.

In het algemeen geldt dat acute aandoeningen van bvb. keel, neus en oren, voor het vertrek moeten worden behandeld, en dat chronische aandoeningen (zoals astma, hartziekte, diabetes...) goed onder controle zijn.
Zeker voor chronische patiënten is het raadzaam om een speciale ziekte- en repatriëringverzekering af te sluiten.

Geneesmiddelen bewaart u best in uw handbagage. Sommige geneesmiddelen (bvb. insuline) kunnen afgebroken worden indien ze in de niet-geacclimatiseerde bagageruimte worden bewaard.

Diabetici moeten hun vast tijdschema van eten handhaven en zich tijdens de vlucht dus niet aanpassen aan wijzigingen in de tijdzones. Dit moeten ze geleidelijk aan doen als ze ter plaatse zijn.

Mensen die gevoelig zijn voor reisziekte, kiezen best een plaats tussen de vleugels van het vliegtuig waar de stabiliteit het grootst is.

Economy Class Syndrome

Het lang stilzitten met een beperkte beenruimte bemoeilijkt de bloedcirculatie in de benen. Dit zou kunnen leiden tot flebitis (ontstoken aders) of, erger, de vorming van bloedklonters in de aders. Vooral dit laatste is gevaarlijk wanneer ze na de landing, als men opnieuw beweegt, loskomen en meegevoerd worden naar de longen waar ze een longembolie kunnen veroorzaken.
Dit risico zou vooral optreden bij lange vluchten in Economy Class, en wordt daarom ook wel eens 'Economy Class Syndrome' genoemd.
Vooral zwangere vrouwen en mensen die lijden aan spataders of die reeds bloedklonters hebben gehad, moeten hiervoor beducht zijn.
Enkele voorzorgsmaatregelen:

• Draag losse kledij en gemakkelijke, ruime schoenen. Trek eventueel pantoffels aan.
• Strek geregeld de benen (minstens om het half uur) en wandel om het uur even rond in de gang.
• Wie reeds eerder problemen heeft gehad met trombose of spataders, kan best speciale elastische kousen dragen. Neem eventueel voor de reis een aspirine omdat dit de vorming van bloedklonters tegengaat.

Lees ook: Pil verhoogt risico 'Economy Class' Syndroom

Lees ook: Longembolie na vliegtuigreizen: het 'economy class' syndroom