Waarom oppassen met zwemmen in open water?

In dit artikel

Blauwalg
Botulisme
Zwemmersjeuk
Leptospirose
Cryptosporidiose
Zwemmen in open water: enkele tips

dossier Bij warm weer heeft iedereen behoefte aan verkoeling. De hitte geeft bacteriën, larfjes en andere ziekteverwekkers echter vrij spel in het oppervlaktewater, waardoor die frisse duik wel eens nare gevolgen kan hebben.

Lees ook: Welke ziektes kan je krijgen door zwemmen in verontreinigd water?

Blauwalg

Blauwalg (ook wel blauwwier of cyanobacteriën) zit altijd in het water. Als er veel stikstof en fosfaat in het water zit, dat de blauwalg als voeding gebruikt, neemt de hoeveelheid toe. De algen drijven op het water en hebben een blauwe gloed. Cyanobacteriën vertonen een optimale groei bij temperaturen tussen 20 en 30 graden, in stilstaand water. Blauwwieren zijn eigenlijk bacteriën die eruit zien als wier.
Drijvend aan het wateroppervlak vormen ze een laag die op olie lijkt. Als deze laag dikker wordt en het wier dichter op elkaar drijft, sterven de blauwwieren af en vormen een stinkende brei. Bij het afsterven produceren sommige blauwwieren giftige stoffen die schadelijk kunnen zijn voor mens en dier.

Blauwalgen kunnen binnen een dag na het zwemmen gezondheidsklachten veroorzaken. Dat gebeurt vooral als iemand water binnenkrijgt. De meest voorkomende problemen zijn huidirritatie, maag- en darmklachten, hoofdpijn en koorts.

Lees ook: Hoe gevaarlijk is blauwalg in zwemwater?

Botulisme

De veroorzaker van botulisme is een bacterie met de naam clostridium botulinum. Deze gedijt goed bij een gebrek aan zuurstof in het water, meestal in warmere periodes. De bacterie produceert toxines (gifstoffen) die verlammingsverschijnselen bij mens en dier kunnen veroorzaken. Botulisme is in te delen in zeven types. Een aantal zijn schadelijk voor de mens, andere alleen voor vogels of vissen. De vorm die vissen doodt is ook over te dragen op de mens. Zwemmen in water waar vissterfte voorkomt, is dus niet aan te raden. Botulisme kan niet van mens op mens overgedragen worden.

Zwemmersjeuk

Zwemmersjeuk is een allergische reactie op een larfje dat een klein stukje de menselijke huid binnendringt. De larven zijn van een wormsoort die bij eenden voorkomt, de trichobilharzia. Bij watervogels dringen de larven de bloedbaan binnen, waar ze zich vermenigvuldigen. De larf kan niet door de huid van een mens heenkomen.

Tussen de tien en dertig minuten nadat iemand in aanraking is gekomen met de larfjes, ontstaat jeuk. Een tot twee weken later ontstaan rode bultjes die jeuken. Dit is een reactie op de larfjes die sterven in de huid. Hoe vaker iemand in aanraking komt met de trichobilharzia, hoe heftiger de reactie is en hoe eerder de larfjes in de huid sterven.

Lees ook: Zwemmersjeuk: jeuk en huiduitslag na zwemmen in zoet water

Leptospirose

Leptospirose is een verzamelnaam voor onder meer de ziekte van Weil en modderkoorts. Deze ziektes ontstaan door bacteriën die leven in de urine van ratten en muizen. De dieren urineren in het water, waardoor de bacterie vrij spel heeft. Vooral in lauw, weinig stromend water is de kans groot dat de bacterie aanwezig is. Honden en mensen worden ziek door het zwemmen in besmet water. Besmetting zorgt voor griepachtige verschijnselen. Symptomen zijn onder andere plotseling opzettende hoofdpijn, koorts, spier- en gewrichtspijnen, overgevoeligheid voor licht, misselijkheid en braken. De ziekte van Weil geeft veelal ernstige verschijnselen, die tot in 20 procent van de gevallen een dodelijke afloop kunnen hebben, indien niet tijdig met de behandeling wordt begonnen.

Cryptosporidiose

Wie na het zwemmen last heeft van diarree, kan in aanraking zijn gekomen met de parasiet cryptosporidium. De parasiet produceert cysten, een soort eitjes, die uitgepoept worden door mensen en herkauwers. Als mest in het zwemwater terecht komt, raakt ook dat besmet.

Nadat men besmet is, duurt het twee tot vijf dagen voor de cysten in de ontlasting verschijnen. Deze blijven gemiddeld acht tot veertien dagen aanwezig in de ontlasting. Slachtoffers kunnen last krijgen van hevige buikkrampen en een (waterdunne) diarree. Daarnaast behoren ook misselijkheid, braken, algehele zwakte en lichte koorts tot de mogelijke klachten.

Lees ook: Shigellose: zeer besmettelijke bloederige diarree die resistent is tegen antibiotica

Zwemmen in rivieren

Vele mooie strandjes bevinden zich langs de grote rivieren. Heel aantrekkelijk dus om daar te zonnen, te picknicken en te wandelen. En op warme dagen is het dan heel verleidelijk om verkoeling te zoeken in het rivierwater. Maar dat is helaas gevaarlijk. Niet alleen vanwege onbetrouwbaarheid van de waterkwaliteit, maar vooral vanwege het verdrinkingsgevaar.

Dit zijn de risico's van zwemmen in grote rivieren en langs de oever tussen de kribben:

door plaatselijk sterke stroming kunnen zwemmers worden meegevoerd of in een draaikolk terechtkomen.
scheepvaart maakt het zwemmen gevaarlijk, omdat de schipper de zwemmers slecht kan zien. Bovendien gaan de schepen vaak sneller dan gedacht en door zuiging kunnen mensen juist naar een schip worden toegetrokken
de waterbodem bij de oever is soms verraderlijk steil. Ook kunnen er onverwacht diepe kuilen voorkomen
door het vaak troebele water vallen obstakels en kuilen niet op, zodat zwemmers zich kunnen bezeren of verwonden
de watertertemperatuur in rivieren is vaak een stuk kouder dan elders, waardoor de kans op kramp groter is
de kwaliteit van het water is onbetrouwbaar en soms sterk wisselend. Door lozingen van bijvoorbeeld rioolwaterzuiveringsinstallaties zitten er te veel (ziekteverwekkende) bacteriën en virussen in het rivierwater. De kans om ziek te worden van het rivierwater is dan ook aanzienlijk.
Omdat het rivierwater niet wordt aangemerkt als zwemwater vindt geen onderzoek naar de zwemwaterkwaliteit plaats. Dat gebeurt dus wel bij de officieel aangewezen zwemplaatsen. Wanneer het geen officiële zwemwaterlocatie is dan wordt afgeraden daar te gaan zwemmen vanwege je veiligheid en gezondheid.

Zwemmen in open water: enkele tips

Ga niet zwemmen:

bij jachthavens en ligplaatsen van boten
in vaargeulen en bij aanlegplaatsen van ponten en veerboten
bij gemalen en sluizen
in grote rivieren
bij overstorten van rioleringen en rioolwaterzuiveringsinstallaties
op plaatsen met veel watervogels
op plaatsen waar kadavers drijven (i.v.m. botulisme)
op plaatsen waar ratten zijn
op plaatsen waar vuil op het water drijft
in water met veel algen

Let op:

laat kleine kinderen nooit alleen in het water
let op scherpe voorwerpen, kuilen en obstakels onder water
duik nooit in onbekend, ondiep of troebel water
verlaat bij onweer het water
loos geen toiletwater of leeg geen vuilwatertank vanaf de boot in oppervlaktewater, maar lever een en ander in bij speciale inzamelstations

De website www.kwaliteitzwemwater.be geeft een overzicht van waar je veilig kan zwemmen in open water.