Hoe pijn meten?

Om pijn goed te kunnen behandelen moet eerst duidelijk zijn hoe ernstig de pijn is. Daarvoor zijn een aantal meetinstrumenten uitgewerkt.

De Visuele Analoge Schaal (VAS) of Numerieke Rating Schaal (NRS) bestaat uit een 10 cm lange horizontale lijn die loopt van 'Geen pijn' (0) tot 'Ondraaglijke pijn' (10). De patiënt wordt gevraagd hierop een markering aan te brengen. De score wordt dan gemeten en uitgedrukt in mm of cm.Het is een eenvoudige methode om pijn in een getal te laten uitdrukken.

Nadelen van het gebruik van de VAS-schaal kunnen zijn dat de bepaling van de ernst van de pijn op een te simpele, eendimensionale wijze plaatsvindt en dat er altijd patiënten zijn die de test niet begrijpen.

Bij kinderen van 0-4 jaar wordt er gebruikgemaakt van de pijnobservatieschaal POKIS. Kinderen die jonger zijn dan 4 kunnen moeilijk zelf aangeven hoe erg hun pijn is. Daarom gaat men bij hen af op hun gedrag en hun lichaamshouding. Bij kinderen van 4-8 jaar wordt gebruikgemaakt van een plaatje met 'gezichtjes' met verschillende gelaatsuitdrukkingen van treurig kijkend tot vrolijk, waaruit het kind dan het meest toepasselijke kiest.

Bij chronischepijnpatiënten kan het bijhouden van een pijndagboek veel informatie over pijnbeleving en pijngedrag opleveren. Op voorgedrukte bladen kan de patiënt per dag noteren welke de intensiteit en de frequentie van de pijn is, de impact van de pijn op het dagelijkse leven (aspecten van de levenskwaliteit zoals slapen, stemming, spijsvertering...). In het dagboek kan de patiënt ook aangeven welke medicatie hij/zij naast de voorgeschreven medicatie inneemt en welke niet-farmacologische behandelingen (bv. kinesitherapie) hij ondergaat.

De voordelen zijn dat bij bezoek aan de arts het verslag van de pijn niet beïnvloed wordt door de pijn die de patiënt onlangs leed, en dat het een beeld geeft van het activiteitenpatroon van de patiënt en de invloed van pijn hierop.

Een nadeel kan zijn dat door het bijhouden van het dagboek de patiënt te veel geconfronteerd wordt met zijn pijn en pijnbeleving.

Op www.change-pain.be kan je een voorbeeld van een pijndagboek downloaden.

Bij patiënten die niet in de mogelijkheid zijn om te communiceren (bv: bij bepaalde ziekten of bij een vergevorderde dementie) meet men de pijn via de PAINAD. Met dit observatie-instrument worden ademhaling, onrustgeluiden, gezichtsuitdrukking, lichaamstaal en troostbaarheid geobserveerd. Op basis daarvan bepaalt men het pijncijfer.

CPOT of Critical Care Pain Observation Tool zet men in op de de afdeling intensieve zorgen om de pijn te meten bij patiënten die in een kunstmatige coma worden gehouden. Er wordt een pijnscore toegekend op basis van een aantal parameters: stemgeluiden, gelaatsuitdrukking, lichaamsbeweging, spierspanning bij passief strekken/buigen van de bovenste ledematen en al dan niet ‘vechten’ tegen de beademingsmachine. De BPS of Behavioral Pain Scale is een soortgelijk instrument.