Ziekte van Addison: oorzaak, symptomen en behandeling

De meest voorkomende oorzaak van de ziekte van Addison is auto-immuniteit. Je eigen immuunsysteem valt dan je bijnierschors aan. Ook een infectie (bijvoorbeeld TBC of HIV) of tumoruitzaaiingen kunnen je bijnier aantasten. In deze situaties ontstaat de ziekte van Addison door beschadiging van de bijnieren. Men spreekt dan van primaire bijnierschorsinsufficiëntie. 

Bij secundaire of centrale bijnierschorsinsufficiëntie is de hypofyse verantwoordelijk voor de verstoorde bijnierwerking. Deze klier zorgt namelijk voor de uitscheiding van een groot aantal hormonen, onder andere de bijnierhormonen. Als de hypofyse niet goed functioneert, kan hij dus ook de bijnier niet goed aansturen om hormonen te produceren.

Bij primaire bijnierschorsinsufficiëntie is er een tekort aan glucocorticoïden (cortisol), mineralocorticoïden (aldosteron ) en het hormoon DHEA. Als je secundaire bijnierschorsinsufficiëntie hebt, maak je te weining glucocorticoïden (cortisol) en androgenen aan. In dat geval wordt aldosteron nog wel aangemaakt. Bij deze vorm van bijnierschorsinsufficiëntie is er ook soms een tekort van andere hormonen, zoals het schildklierhormoon, groeihormoon of geslachtshormonen. 

De meest voorkomende klachten van bijnierschorsinsufficiëntie zijn moeheid, zwakte, gewichtsverlies, misselijkheid, braken, somberheid, een verlaagde bloeddruk en pijn in de spieren en gewrichten. Bij primaire bijnierschorsinsufficiëntie kan je ook een opvallende zouthonger ervaren en een bruine verkleuring van de huid, het mondslijmvlies of tandvlees vertonen.

De behandeling bestaat erin het tekort aan bijnierschorshormonen aan te vullen. Die hormoonsupplementen zijn verkrijgbaar in pilvorm en moet je dagelijks innemen.

Bij primaire bijnierschorsinsufficiëntie wordt hydrocortison of cortisonacetaat (ter vervanging van cortisol) en fludrocortison (ter vervanging van aldosteron) gegeven. Eventueel supplementeert men ook het DHEA- (dehydro-epiandrosteron) hormoon.

Secundaire bijnierschorsinsufficiëntie behandelt men met hydrocortison of cortisonacetaat. Soms is ook supplementering van andere hormonen nodig, zoals schildklierhormoon, groeihormoon, antidiuretisch hormoon of geslachtshormonen.

Normaal maken de hypofyse en bijnieren in stressvolle situaties (ziekte, een heelkundige ingreep of ernstige mentale stress) meer bijnierschorshormonen aan. Mensen met bijnierschorsinsufficiëntie moeten op dat moment dus grotere hoeveelheden innemen om deze piek na te bootsen. Als er niet voldoende bijnierschorshormoon beschikbaar is in deze situaties, kan een bijniercrisis optreden. Dan nemen de bijnierklachten een ernstige vorm aan en kan de patiënt in shock of coma geraken. Het is belangrijk dat men dan op tijd ingrijpt door:

• via een injectie in de spier of via een infuus hydrocortison in hoge dosering toe te dienen,

• extra vocht via een infuus te geven,

• vervolgens is onderzoek naar en behandeling van de onderliggende oorzaak noodzakelijk.