dossier Is blootstelling aan elektromagnetische velden rond hoogspanningslijnen schadelijk voor de gezondheid? Epidemiologische studies wijzen op een mogelijk verband tussen leukemie bij kinderen die langdurig blootgesteld worden aan een 50 Hz magnetisch veld van meer dan 0,4 microTesla, zoals kan voorkomen in de nabijheid van hoogspanningslijnen. Onderzoekers weten evenwel niet zeker of laagfrequente magnetische velden daadwerkelijk de oorzaak zijn. Tot nu toe zijn geen andere gezondheidsrisico’s van hoogspanningslijnen aangetoond.
Hoogspanningslijnen kunnen elektromagnetische velden veroorzaken. Elektromagnetische velden bestaan uit elektrische en magnetische golven. Elektrische velden ontstaan als er een spanning aanwezig is (uitgedrukt in Volt, V). Magnetische velden ontstaan als een elektrische stroom aanwezig is. De sterkte van het magnetische veld (aangeduid H) wordt uitgedrukt in Ampère/meter (A/m). De magnetische inductie, ook dichtheid van magnetische flux genaamd (aangeduid B), wordt gemeten in Tesla (T).
Elektrische velden zijn gemakkelijk af te schermen, bv. door muren; magnetische velden daarentegen dringen door de meeste materialen heen en zijn daardoor veel moeilijker af te schermen.
Door het lage penetratievermogen van elektrische netfrequentievelden wordt algemeen aangenomen dat elk biologisch effect van blootstelling in woningen aan velden van elektriciteitslijnen te wijten moet zijn aan de magnetische component van het veld, of aan de elektrische velden en stromen die deze magnetische velden in het lichaam opwekken. Het gaat dan met name om het 50 Hz (extreem lage frequentie, ELF) magnetische veld.
Elektromagnetische velden komen overigens niet alleen in de buurt van hoogspanningslijnen voor. Stofzuiger, haardroger, elektrische wekker en elektrisch scheerapparaat veroorzaken bijvoorbeeld dezelfde soort elektromagnetische velden als hoogspanningslijnen.
Lees ook: GSM-antennes: Schadelijk voor uw gezondheid?
Bij de effecten van elektromagnetische velden op de gezondheid wordt onderscheid gemaakt in acute en chronische effecten.
Een acuut effect dat als gevolg van blootstelling aan elektromagnetische velden kan ontstaan is de opwekking van elektrische stroompjes in het lichaam. Dit zou kunnen leiden tot hartritmestoornissen, hersenbeschadiging en het waarnemen van lichtflitsjes.
Volgens de internationale en Europese aanbevelingen mag de bevolking niet aan waarden van meer dan 100 microT worden blootgesteld ter voorkoming van dergelijke korte-termijn-effecten. In België en Nederland wordt deze advieswaarde op maaiveldniveau nergens overschreden - ook niet direct onder de bovengrondse hoogspanninglijnen of boven de ondergrondse leidingen. In de praktijk is het maximale magnetische veld onder een hoogspanningslijn (gemeten rekening houdend met de wettelijke veiligheidsafstanden) in ons land altijd lager dan 50 microTesla.
Als beschermende maatregel voor ELF moeten grote geleidende voorwerpen, zoals metalen omheiningen, hekkens of andere metalen structuren (die permanent opgesteld zijn in de buurt van hoogspanningslijnen) geaard zijn. Als dit niet het geval is, kan de hoogspanningslijn zulke voorwerpen opladen. Dan kan iemand die dichtbij zo'n object komt of het aanraakt, een schok krijgt die hinderlijk en onaangenaam kan zijn. Dit effect kan ook optreden bij het aanraken van een auto of een bus die in de buurt van een hoogspanningslijn is geparkeerd.
Pacemakers
Naast de zogenaamde directe effecten kunnen de elektromagnetische velden ook indirecte effecten veroorzaken. Zo zou een indirect effect door storing van pacemakers door het 50 Hz ELF magnetisch veld kunnen optreden bij een blootstelling aan 100 microTelsa à 200 microT. Met meer moderne pacemakers is de kans op storing zo goed als onbestaand.
Er zijn diverse onderzoeken gedaan naar de relatie tussen langdurige (chronische) blootstelling aan extreem laag frequent (ELF) elektromagnetische velden en gezondheidseffecten.
Momenteel bestaat er geen enkel bewijs dat 50 Hz velden lange-termijn gezondheidseffecten kunnen veroorzaken. Er zijn wel aanwijzingen voor een licht verhoogd risico op leukemie bij kinderen die in de omgeving van hoogspanningskabels wonen, en misschien ook tussen beroepsblootstelling en chronische lymfocytaire leukemie. Een oorzakelijk verband of een biologische mechanisme kon echter tot nu toe niet worden aangetoond. De risicoverhoging is klein zodat een andere factor hiervan de verklaring zou kunnen zijn. Een overtuigende verklaring, anders dan de 50 Hz velden, is echter niet geïdentificeerd.
Kinderleukemie
Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat kinderen (0-14 jaar) die langdurig blootgesteld worden aan een 50 Hz extreem laag frequent (ELF) magnetisch veld boven 0,3-0,4 µT een licht verhoogd risico op leukemie vertonen. Het relatief risico op kinderleukemie zou tweemaal groter zijn dan bij hen die aan minder dan 0,4 µT blootgesteld worden. In absolute waarden zou dit een bijkomend risico betekenen van 2 tot 3 kinderleukemies per 100.000 kinderen per jaar.
Concreet slaat de ‘langdurige blootstelling’ op een langdurig verblijf gedurende minimaal een jaar met een verblijftijd van minimaal circa 14–18 uur per dag op plaatsen waar het magnetisch veld gemiddeld over 24 uur hoger is dan 0,3 – 0,4 µT (microtesla), wat het geval kan zijn wanneer men vlakbij een hoogspanningslijn woont (waarvan de spanning hoger is dan 30 kV). Het is evenwel niet bekend welke parameters van blootstelling (zoals duur en intensiteit) de hoogte van het risico bepalen. Evenmin is bekend of het risico toeneemt bij een toename van de blootstelling boven 0,4 µT.
Op basis hiervan heeft het Internationale Agentschap voor Kankeronderzoek (IAKO, in het Engels IARC) de laagfrequente magnetische velden (afkomstig van het elektrische stroomnet) in 2002 geklasseerd als ‘mogelijk kankerverwekkend bij mensen’.
Onderzoekers weten evenwel niet zeker of laagfrequente magnetische velden daadwerkelijk de oorzaak zijn. Het is mogelijk dat in de toekomst blijkt dat het gevonden verband aan totaal andere factoren moet worden toegeschreven dan aan de elektromagnetische velden. In laboratoriumstudies heeft men tot nu toe geen oorzakelijk verband kunnen vaststellen.
Indien zou blijken dat ELF magnetische velden effectief het risico op kinderleukemie (lymfatische leukemie, myeloïde leukemie, monocytaire leukemie en overige leukemies) verhogen, dan zou volgens de VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) 0,68% van de kinderleukemies per jaar toe te schrijven zijn aan deze factor (in het Vlaams gewest). Dit betekent dat indien in Vlaanderen om de twee jaar 100 gevallen van kinderleukemie zouden geregistreerd worden, 1 leukemie veroorzaakt zou worden door de blootstelling aan het magnetisch veld van tenminste 0,4 µT van hoogspanningslijnen en er 99 spontaan ontstaan of door andere redenen ontstaan.
In Vlaanderen wordt het aantal leukemieëen geschat op een 50-tal per jaar. Concreet betekent dit dus dat langdurige blootstellingen van kinderen tussen 0 en 15 jaar, die wonen binnen de 0,4 µT corridors van hoogspanningslijnen (boven- en ondergronds) om de 2 jaar 1,3 bijkomend geval van kinderleukemie zou opleveren.
In Nederland kwam het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) tot gelijkaardige cijfers: als er werkelijk een oorzakelijk verband is tussen de magnetische velden en leukemie, dan wordt 1 van de ongeveer 220 nieuwe gevallen van kinderleukemie die elke twee jaar in Nederland optreden, veroorzaakt door de aanwezigheid van de hoogspanningslijnen.
In een aantal studies wordt de hypothese gesuggereerd dat kinderen van vaders en of moeders die vóór en/of tijdens de zwangerschap beroepshalve blootgesteld worden aan netfrequentievelden (als elektricien, arbeider in de elektriciteits- of elektronicasector, monteur, lasser, hersteller van elektrische uitrustingen) een hoger risico op leukemie zouden hebben. Een dergelijk verband is echter nog nooit aangetoond.
Wat de effecten op de voortplanting betreft besluit het rapport van het IAKO: “Globaal kan op grond van de resultaten van de studies op mensen geen verband worden gelegd tussen ongunstige effecten op de voortplanting en blootstelling aan extreem laagfrequente elektrische en magnetische velden. Studies met tal van zoogdier- en niet-zoogdier testmodellen, tonen op systematische wijze het ontbreken aan van ongunstige effecten op de voortplanting en ontwikkeling bij blootstellingen aan sterke, zeer laagfrequente elektrische velden (meer dan 150 kV/m). Prenatale blootstelling aan zeer laagfrequente magnetische velden heeft over het algemeen geen ongunstige gevolgen voor de voortplanting en ontwikkeling van zoogdieren. Als er al effecten worden waargenomen, dan gaat het gewoonlijk om kleinere abnormaliteiten in de ontwikkeling.”
Behalve naar leukemie is zowel bij kinderen als bij volwassenen onderzoek gedaan naar andere vormen van kanker (zoals hersenkanker, longkanker, borstkanker, huidkanker), hart en vaatziekten, ziekte van Parkinson, ALS (amyotrofe laterale sclerose) en Alzheimer. Het Internationale Agentschap voor Kankeronderzoek (IAKO) vindt voor geen van deze aandoeningen een verhoogd risico in de buurt van hoogspanningslijnen.
Wat woonblootstelling en kanker bij volwassenen betreft besluit het rapport van het Internationale Agentschap voor Kankeronderzoek: "Hoewel er tal van rapporten geschreven zijn, is er geen vaststaand verband aangetoond tussen woonblootstelling en leukemie en hersenkanker bij volwassenen. Voor borstkanker en andere vormen van kanker zijn de bestaande gegevens niet toereikend om tot een verband te kunnen besluiten met blootstelling aan elektrische of magnetische velden."
- In diverse studies werd het effect op melatonine (een door de epifyse geproduceerd hormoon dat o.a. een rol speelt in het bioritme en in immunologische reacties) bestudeerd. Het is nog onduidelijk of 50 Hz velden een invloed hebben op melatonine en wat dit voor gevolg heeft voor de menselijke gezondheid.
- Bij werknemers in de elektriciteitssector komen er niet meer chronische gezondheidseffecten voor (neurologisch, cardiovasculair, hematologisch, reproductief). Er werd geen verband aangetoond tussen verhoogde blootstelling en laag geboortegewicht, intra-uteriene groeiachterstand, vroeggeboorte en congenitale afwijkingen. Volgens het National Institute of Environmental Health Sciences (NIEHS, 1999) bestaat er enkel voor chronisch lymfocytaire leukemie een zwak bewijs voor een mogelijk verband met beroepsmatige blootstelling.
- Ook werd er onderzoek gedaan naar depressie en zelfmoord. De resultaten laten niet toe om een verband te leggen met hoogspanning.
Het is nooit wetenschappelijk aangetoond dat zogenaamde elektromagnetische overgevoeligheid of "elektrosensibiliteit" wordt veroorzaakt door hoogspanningskabels.
Klachten die met elektromagnetische overgevoeligheid zouden gepaard gaan zijn o.m. roodheid, tintelingen en branderig gevoel in het gezicht, vermoeidheid, concentratieproblemen, duizeligheid, misselijkheid, hartkloppingen, spierpijnen, en spijsverteringsstoornissen. Deze symptomen zijn van voorbijgaande aard en verdwijnen meestal kort nadat de persoon niet meer aan de velden wordt blootgesteld.
Lees ook: GSM-antennes: Schadelijk voor uw gezondheid?
Volgens enkele recente wetenschappelijke rapporten zouden bovengrondse hoogspanningslijnen de gezondheidseffecten van fijn stof kunnen verergeren. Ontladingen bij de draden van hoogspanningslijnen veroorzaken extra lading op het fijn stof. Dit extra geladen fijn stof wordt door de wind verspreid en zou meer in de luchtwegen, longen of op de huid kunnen blijven plakken.
Het Nederlandse RIVM publiceerde in 2007 een literatuurstudie ‘Hoogspanningslijnen en fijn stof’. Volgens dit rapport zijn de eerste drie stappen van het mechanisme - het ontstaan van elektrische ontladingen bij hoogspanningslijnen, opladen van fijn stof en verspreiden van het extra geladen fijn stof door de wind - met metingen zijn aangetoond. De vierde, beslissende stap - extra neerslag van fijn stof in longen, luchtwegen of op de huid - is echter niet aannemelijk gemaakt. Daarom besluit het RIVM dat bovengrondse hoogspanningslijnen, voor zover nu bekend, de schadelijke effecten van fijn stof niet beïnvloeden.
De internationale aanbevelingen leggen de drempel van blootstelling die niet mag worden overschreden voor het publiek:
- De elektrische veldsterkte mag maximaal 5 kV/m in de woonzones of daartoe bestemde zones bedragen en 7 kV/m boven de wegen en 10 kV/m op andere plaatsen (gemeten op 1,5 meter van de grond of van woningen);
- Het magnetische veld mag maximaal 100 IT bedragen voor de algemene bevolking (500 µT voor de werknemers).
Voor wat het elektrisch veld betreft heeft België deze richtlijn overgenomen, voor wat het magnetisch veld betreft bestaat er geen Belgische regelgeving. De maximumwaarde van magnetische velden onder een hoogspanningslijn (gemeten met naleving van de wettelijke veiligheidsafstand) ligt in België echter altijd lager dan 50 µT. Dit is de helft van de niet te overschrijden blootstellingsdrempel voor het publiek. Volgens deze aanbevelingen kan men dus stellen dat er geen minimale afstand inzake magnetische velden noodzakelijk is.
Als men de zone wil vermijden waar de gemiddelde waarde de “epidemiologische drempel” van 0,4 microTesla overschrijdt, moet men wel een zekere afstand houden. Dit is afhankelijk van de belasting van de lijn die sterk varieert van de ene lijn tot een andere en van het ene ogenblik tot het andere.
Voor het bovengrondse netwerk mag men de halve breedte van deze zone (afstand tot de as van de lijn) schatten op 90 m voor lijnen van 380 kV, 40 m voor 150 kV en 15 m voor 70 kV. In de praktijk worden kabels en luchtlijnen echter zelden maximaal belast, en is de ‘veiligheidsafstand’ dus ook kleiner.
Voor het ondergrondse netwerk varieert de corridorbreedte tussen 1,3 en 10,2 m (of 5,1 m aan weerszijden van de kabel) in de meest ongunstige situatie waarbij 100% van de piekstroom over 1 jaar door de 150 kV kabel vloeit. Daar globaal gezien de epidemiologische risicocorridors van de ondergrondse hoogspanningskabels ongeveer drie keer kleiner zijn dan die van de bovengrondse lijnen, wordt aanbevolen om de elektriciteitsdistributie in woonkernen zoveel mogelijk via het ondergronds net te laten verlopen.
In verband met deze ‘epidemiologische drempel’ van 0,4 mT moet herhaald worden dat tot nu toe alleen een statistisch verband is aangetoond tussen een verhoogd risico op leukemie bij kinderen tussen 0 en 14 jaar die gedurende een aanzienlijk deel van de dag en gedurende een lange periode werden blootgesteld aan een 50 Hz magnetisch veld van meer dan 0,4 microTesla. Onderzoekers weten evenwel niet zeker of laagfrequente magnetische velden daadwerkelijk de oorzaak zijn. Bij volwassenen werd geen verband gevonden.
In België bestaat tot nog toe geen reglementering die een beperking (op de grond, in afstand ten opzichte van de corridor van de lijn) oplegt voor de ligging van een woning. Men mag dus in principe vlak onder een lijn bouwen.
De reglementaire beperkingen betreffen de verticale en horizontale afstanden die in acht moeten worden genomen in de nabijheid van een lijn zijn opgenomen in artikel 164 van het AREI (Algemeen Reglement van de Elektrische Installaties) en zijn afhankelijk van de spanning en van een aantal parameters.
Zie de informatie op de site van de Federale Overheidsdienst - Economie, KMO, Middenstand en Energie. De eigenaar van de lijn moet deze normen in acht nemen. Als de woning na de lijn wordt gebouwd, zal ook de aannemer rekening moeten houden met deze beperkingen.
De afstand tussen de lijn en het dak is afhankelijk van de spanning op de lijn en uiteraard van de ligging van de woning langs de lijn, van de omgevingstemperatuur, van de zon en van de wind. Bovendien moet er rekening worden gehouden met een "elektrische" veiligheidsafstand voor het geval er een overspanning op de lijn optreedt. Voor de toepassing van de norm, wordt rekening gehouden met het meest extreme geval d.w.z. een maximale belasting, een maximale blootstelling aan de zon (ongeveer 1000 W/m2), een maximale omgevingstemperatuur en een geringe wind van 0,6 m/s.
Volgens artikel 164 van het AREI is bijv. de minimale afstand tussen het dak van een woning en een laagspanningsluchtlijn van 400 V vastgesteld op 2 m. Hoe hoger de spanning op de lijn, hoe groter deze afstand zal moeten zijn.
Diverse Europese landen hebben maatregelen genomen waarbij een veiligheidszone rond hoogspanningskabels wordt voorzien.
• In Italië geldt er dat op plaatsen waar mensen dagelijks langer dan 4 uur blijven een limietwaarde is van 10 mT voor bestaande gebouwen en 3 mT voor nieuwe gebouwen.
• Zwitserland staat een maximale magnetische veldsterkte toe van 1 mT voor gevoelige locaties (woningen, scholen, ziekenhuizen). In de bestaande situaties moet de waarde van 1 mT zoveel mogelijk benaderd worden.
• In Nederland adviseert het Ministerie van VROM om, in het kader van het zogenaamde voorzichtigheidsprincipe, de 0,4 mT risicocorridor toe te passen als blootstellingspreventie bij het plannen van nieuwbouwwoningen in de nabijheid van bovengrondse hoogspanningslijnen. De 0,4 µT contour wordt dikwijls aangewend als impactindicator ter beoordeling of blootstelling aan het magnetisch veld al dan niet als risicovol kan beschouwd worden. De waarde 0,4 µT is een gemiddelde waarde over 24 uur die bekomen werd in talrijke epidemiologische studies. Tot nu toe is alleen een mogelijk verband aangetoond tussen een verhoogd risico op leukemie bij kinderen tussen 0 en 14 jaar die gedurende een aanzienlijk deel van de dag en gedurende een lange periode werden blootgesteld aan een 50 Hz magnetisch veld van meer dan 0,4 microTesla. Onderzoekers weten evenwel niet zeker of laagfrequente magnetische velden daadwerkelijk de oorzaak zijn. Bij volwassenen werd geen verband gevonden.
Concreet betekent dit dat wordt aangeraden om
- geen nieuwe hoogspanningslijnen te bouwen in de buurt van bestaande woningen, crèches en scholen,
- geen nieuwe woningen, crèches of scholen te bouwen in de buurt van hoogspanningslijnen.
Woningen die verder dan tweehonderd meter van de hoogspanningslijnen staan, liggen buiten het directe bereik van deze hoogspanningslijnen.
Voor bestaande situaties wordt geen advies geven, omdat de gezondheidseffecten onzeker zijn. Bovendien, maatregelen in bestaande situaties hebben maatschappelijk vaak grote gevolgen (bijvoorbeeld de verplaatsing van woningen) en dragen hoge kosten met zich mee.
• Ook in Vlaanderen adviseren onder meer het MIRA-Milieurapport Vlaanderen en het Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en technologisch aspectenonderzoek om naar het voorbeeld van Nederland de 0,4 mT risicocorridor te hanteren. Sommige gemeentes in Vlaanderen beginnen ook die weg in te slaan.
In een studie uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij, MIRA, van november 2003 werd berekend hoeveel mensen in Vlaanderen blootgesteld worden aan een magnetisch veld van meer dan 0,4 µT door bovengrondse hoogspanningslijnen. Er wordt geschat dat ongeveer 0,7 % (bij werkingscapaciteit 50 %) en 1,4 % (bij 100 %) van de inwoners van Vlaanderen blootgesteld worden aan een gemiddeld B-veld van 0,4 µT (of hoger).
Blootstellingen binnen de 0,4 µT contour in Vlaanderen
| Stroombelasting Aantal woningen % inwoners % kinderen (-19 jaar) |
25% 8.498 0,35 0,35 |
50% 16.996 0,70 1,06 |
100% 25.494 1,40 1,40 |
Het 50 % niveau is het meest in overeenstemming met de gemiddelde stroombelasting van het net.
Alhoewel het elektrisch veld volledig geblokkeerd wordt door de bodem waarin de hoogspanningskabels zich bevinden wordt het magnetisch veld quasi niet afgezwakt. Omdat de ondergrondse kabels gemiddeld op een diepte van ongeveer 1 m liggen bevinden ze zich veel dichter bij de leefhoogte van de bevolking dan de hoogspanningslijnen van het bovengronds net en kan de blootstelling die veroorzaakt wordt door het ondergronds net in sommige gevallen groter zijn dan die veroorzaakt door het bovengronds net. De stroomsterkte en de afstand tot de kabels zijn immers de belangrijkste veranderlijken die de sterkte van het magnetisch veld waaraan het individu in zijn dagelijks leven blootgesteld wordt bepalen. In de meeste woningen ver van bovengrondse hoogspanningslijnen in Groot-Brittannië bedroeg de blootstelling aan magnetische velden ongeveer 0,01 tot 0,2 mT. In enkele woningen werden waarden boven 0,3 mT gevonden.
In december 2007 verscheen een studie van de Vlaamse Milieumaatschappij over de blootstelling en het epidemiologisch risico van het 50 Hz magnetisch veld gegenereerd door de ondergrondse hoogspanningskabels in Vlaanderen.
- De toename van de belasting van het milieu door het magnetisch veld van de ondergrondse hoogspanningskabels in de laatste 10 jaar niet spectaculair gestegen is. De totale jaarlijkse toename over de periode 1995 – 2006 bedroeg gemiddeld 20 µT.km en is vooral te wijten aan het plaatsen van bijkomende ondergrondse 150 kV-kabels.
- De metingen van het magnetisch veld dat boven het maaiveld door het ondergronds net geproduceerd wordt wijzen uit dat de blootstelling aan het magnetisch inductieveld in het slechtste geval (recht boven de ondergrondse kabels) kleiner is dan 3 µT of 1/30ste van de 100 µT blootstellingslimiet.
- Bij 100% stroombelasting, wonen 4.960 (0,4%) jongeren (0 - 14 jaar) in de 0,4 µT blootstellingscorridors. In de meest gunstige situatie (25% stroombelasting) gaat het om 1.583 (0,1%) kinderen, en 2.780 (0,2%) bij een 50% stroombelasting. Dit 50 % niveau is het meest in overeenstemming met de werkelijk gemiddelde stroombelasting van het net.
Het aantal jongeren dat binnen de 0,4 µT corridor van het ondergronds net woont is dus ongeveer 30% (1/3de) van het aantal kinderen dat binnen de 0,4 µT corridor van het bovengronds net woont.
In de “worst case” situatie (bovengrens die ongeveer vier maal hoger is dan het gemiddelde belasting op lange termijn) woont 1,8 % van de jongeren binnen de 0,4 µT corridors die door de som van het onder- en bovengrondse hoogspanningsnet in Vlaanderen geproduceerd worden.
In een recent advies over sportterreinen en hoogspanningslijnen (21 feb 2008) zegt de Nederlandse Gezondheidsraad dat het met de beschikbare wetenschappelijke gegevens niet mogelijk is om het gezondheidsrisico van een relatief kortdurende blootstelling aan een relatief hoge veldsterkte, zoals op een sportterrein, in te schatten.
Tot nu toe is alleen een mogelijk verband aangetoond tussen een verhoogd risico op leukemie bij kinderen tussen 0 en 14 jaar die gedurende een aanzienlijk deel van de dag en gedurende een lange periode werden blootgesteld aan een 50 Hz magnetisch veld van meer dan 0,4 microTesla. Onderzoekers weten evenwel niet zeker of laagfrequente magnetische velden daadwerkelijk de oorzaak zijn. Bij volwassenen werd geen verband gevonden.
Het is onwaarschijnlijk dat er bij een blootstelling van 0,3–0,4 µT een sprongsgewijze toename van het risico zou zijn, een geleidelijke toename is volgens de commissie biologisch gezien aannemelijker.
Er kan momenteel niet worden aangegeven welke toename van de sterkte van het magneetveld boven 0,4 µT als een risico moet worden beschouwd.
Berekeningen laten zien dat bij blootstelling op het sportpark, onder ongunstige omstandigheden, het tijdgewogen jaargemiddelde van de blootstelling circa 0,28 µT kan bedragen; hierin is een bijdrage van 0,07 µT voor blootstelling in de woning verwerkt, maar geen bijdragen van blootstellingen in andere situaties. De maximum intensiteit van de blootstelling op het sportpark kan oplopen tot circa 6 µT. Dit is een veldsterkte waaraan kinderen op straat ook blootgesteld kunnen worden, bijvoorbeeld ten gevolge van distributiekabels onder trottoirs. Recht boven distributiekabels komen veldsterktes van 6-8 µT voor. Deze kabels liggen meestal op 0,5 tot 1 meter diepte onder trottoirs, fietspaden, rijbanen of groenstroken.
Het mogelijke verband tussen kinderleukemie en elektromagnetische velden is alleen aangetoond voor (bovengrondse)hoogspanningslijnen. Er zijn geen onderzoeken waaruit blijkt dat de verhoogde kans op leukemie voorkomt bij andere stroomtoepassingen.
Transformatorhuisjes staan meestal dicht bij woningen of zijn soms tegen woningen aangebouwd. In een transformatorhuisje wordt de door kabels aangevoerde elektriciteit omgezet naar 230 Volt, de spanning die op de stopcontacten staat.
Het elektrische veld in het transformatorhuisje wordt grotendeels door de muren van het huisje afgeschermd. Transformatorhuisjes vormen wel een bron van magnetische velden, afhankelijk van de aangevoerde elektriciteit. In de buurt van de uitgang ‘laagspanning’ kunnen maximale waarden van 75 microTesla tegen de cabine en 1 microTesla op 5 meter worden gemeten. Aan de andere zijde (de zijde ‘hoogspanning’): 3 microTesla tegen de cabine en 0,5 microTesla op 5 meter. Al deze waarden zijn lager dan de Europese maximumwaarde van 100 microTesla.
Elia, de beheerder van het Belgische hoogspanningsnet, is verantwoordelijk voor het technisch toezicht. Op basis van uw adres kan men de positie van de lijn bepalen en kan men u informatie geven over de eigenschappen ervan.
Op aanvraag verricht Elia kosteloos metingen van het magnetisch veld in een woning.
ELIA Systeem Operator
Vincent Du Four
Environment
vincent.dufour@elia.be
T +32 2 5467409
Leon Monnoyerkaai - Quai Léon Monnoyer, 3 B - 1000 Brussel-Bruxelles www.elia.be
Assets Brussel Keizerlaan, 20, 1000 Brussel
Tel: 02 546 72 64
Fax: 02 546 74 90
sts.bruxelles@elia.be
Assets Wallonië, Avenue Albert 1er, 19, 5000 Namur
Tel: 081 23 70 11
Fax: 081 23 70 06
sts.wallonie@elia.be
Binnen de Belgian BioElectroMagnetic Group (BBEMG) zijn er twee teams gespecialiseerd in het meten van magnetische velden die door elektriciteitsmasten worden uitgezonden.
In Vlaanderen:
Gilbert Decat
Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito)
Integral Milieustudies (IMS)
Boeretang 200
2400 Mol
014 33 59 41
In Wallonië
Jean-Louis Lilien (mail)
Université de Liège (ULg)
Transport et Distribution de l'Energie Electrique
Sart-Tilman, B-28
4000 Liège
04 366 26 33
Bronnen
- Dienst Risicobeheersing van DG Leefmilieu - Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu
- Wout Joseph en Luc Martens, Blootstelling aan niet-ioniserende stralen in huis, (viWTA), viWTA/05/A118-1, Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en technologisch aspectenonderzoek, 2007
(pdf-versie van het rapport te vinden op www.viwta.be)
- Belgian BioElectroMagnetic Group (BBEMG),
www.bbemg.ulg.ac.be
- Milieurapport Vlaanderen - www.milieurapport.be
- VITO-onderzoeksrapporten
- Modellering en GIS-toepassing voor het bepalen van de blootstelling en het epidemiologisch risico van het 50 Hz magnetisch veld gegenereerd door de ondergrondse hoogspanningskabels in Vlaanderen (2007)
- Tijdsreeks en GIS-model om de blootstelling van de bevolking aan het 50 Hz magnetisch veld gegenereerd door bovengrondse hoogspanningslijnen in Vlaanderen in kaart te brengen (2003)
De pdf-versie van deze rapporten is te vinden op www.milieurapport.be
- Ministerie van VROM www.vrom.nl
- Gezondheidsraad Nederland, www.gr.nl
Een uitgebreid recent overzicht van de wetenschappelijke gegevens is te vinden in de monografie “Extremely Low Frequency Fields” van de Wereldgezondheidsorganisatie
(WHO) (zie http://www.who.int/peh-emf/publications/elf_ehc/en/index.html).
Lees ook: Straling - De bestraalde mens
Lees ook: Wonen & gezondheid (6/14): Straling
 |
 |
