Gerelateerde artikels
Slaap en kanker: hoe een goede nachtrust je risico verlaagt
In dit artikel
Slaap en kanker: hoe een goede nachtrust je risico verlaagt
dossier
Kanker blijft wereldwijd een van de belangrijkste doodsoorzaken. Door veranderingen in leefstijl, omgeving en gezondheidszorg zijn de patronen van kankerepidemiologie de afgelopen decennia sterk verschoven. Naast bekende risicofactoren zoals genetica, infecties, alcohol, tabak en voeding, blijkt ook slaap een belangrijke rol te spelen.
Een goede nachtrust is meer dan herstel: het kan je kankerrisico verlagen. Mensen die voldoende en kwalitatief goed slapen, hebben een duidelijk lager risico, terwijl slechte of verstoorde slaap dit risico verhoogt. Slaap prioriteit geven is een van de eenvoudigste manieren om je gezondheid op lange termijn te beschermen.
Belang van circadiaans ritme
© Getty Images
Veel draait om het circadiaans ritme: de interne 24-uursklok die slaap, hormonen, metabolisme en tal van lichaamsprocessen aanstuurt. Dit biologische ritme is genetisch verankerd en bepaalt niet alleen onze slaap, maar ook onze eetgewoonten, stemming en het risico op chronische ziekten zoals kanker en hart- en vaatziekten.
In onze westerse samenleving raakt dat ritme makkelijk verstoord door stress, schermtijd en onregelmatige werktijden. Onderzoek toont dat dit geen kleine impact heeft: de WHO beschouwt nachtwerk met circadiaanse verstoring als een “waarschijnlijk kankerverwekkende” factor. Ook langlopende studies, zoals de English Longitudinal Study of Ageing met meer dan 10.000 deelnemers, laten zien dat slechte slaapkwaliteit het kankerrisico met bijna 60% verhoogt.
Slechte slaap verhoogt het kankerrisico
Gegevens van Cancerworld tonen dat slaapstoornissen het risico op verschillende kankers sterk verhogen. Het risico op colorectale kanker stijgt met meer dan 50% bij mensen met slaapproblemen: slaapapneu verhoogt het risico met 76%, slapeloosheid met 54%. Bij vrouwen leidt te weinig slaap zelfs tot bijna vijf keer meer risico op borstkanker.
Een grote studie uit 2023 onder bijna 15.000 mensen liet zien dat minder dan zes uur slaap per nacht het kankerrisico met 41% verhoogt. Bij minder dan zeven uur liep dat op tot 69%.
Het omgekeerde geldt ook: goede slaap werkt beschermend. De UK Biobank-studie (380.042 deelnemers) vond een 28% lager totaal kankerrisico bij mensen met gezonde slaapgewoonten, met spectaculaire verminderingen voor longkanker (–78%), leverkanker (–47%) en blaaskanker (–39%).
Waarom verhoogt slaaptekort het kankerrisico?
Het mechanisme is complex, maar vijf processen lijken een rol te spelen:
- Lage melatonineproductie: Te weinig slaap verlaagt de melatoninespiegel. Dit hormoon werkt ontstekingsremmend, beschermt DNA, remt tumorgroei en ondersteunt het immuunsysteem. Bij circadiaanse verstoring valt deze bescherming weg.
- Zwakkere immuniteit: Chronisch slaaptekort vermindert de activiteit van Natural Killer-cellen en andere afweermechanismen die beginnende kankercellen herkennen en vernietigen.
- Verstoorde biologische klok: Nachtwerk, slapeloosheid of onregelmatige ritmes ontregelen DNA-herstel en celgroei, waardoor tumorvorming makkelijker kan ontstaan.
- Metabole ontregeling: Slechte slaap beïnvloedt hormonen en metabolisme, verhoogt het risico op obesitas en daarmee op meerdere vormen van kanker.
- Chronische stress: Slaapgebrek gaat vaak samen met langdurige stress, die eveneens gelinkt is aan een hogere kans op kanker en snellere tumorgroei.
Hoe ziet een gezonde slaap eruit?
© Getty Images
- Slaap 7–8 uur per nacht in een koele (±18 °C), donkere en stille kamer. Vermijd blauw licht, cafeïne, alcohol en zware maaltijden in de avond.
- Ga slapen tussen 22.00 en 23.00 uur — dit tijdsvenster is volgens onderzoek gelinkt aan het laagste risico op hart- en vaatziekten.
- Vermijd schermen 30–60 minuten voor bedtijd om melatonineproductie niet te onderdrukken.
- Zorg overdag voor daglicht en voldoende beweging, beide essentieel voor een goed circadiaans ritme.
- Respecteer je eigen bioritme. Sommige mensen zijn ochtend- of avondtypes. Vind je natuurlijke ritme en houd daaraan vast. Voor ploegendienstwerkers is dit lastig: gebruik verduisteringsgordijnen, beperk fel licht tijdens nachtdiensten en bescherm je ritme zoveel mogelijk.
- Raadpleeg een arts bij aanhoudende slaapproblemen, zeker bij vermoedens van slaapapneu, dat het kankerrisico sterk kan verhogen.
Is een middagdutje gezond?
Een kort dutje overdag kan een gezonde aanvulling zijn op de nachtrust. In Vlaanderen doet 4% van de bevolking dagelijks een dutje, terwijl 35% dit minstens één keer per week doet. In landen zoals Spanje, Italië en Griekenland is de siësta-traditie nog steeds gebruikelijk, vooral tijdens de warmste uren. In China heeft ongeveer 58% van de bevolking de gewoonte om overdag te slapen. Dutjes kunnen chronisch slaaptekort deels compenseren, maar het verband tussen dutjes, totale slaapduur en kanker is nog niet volledig onderzocht.
Een goede nachtrust werkt het beste in combinatie met andere gezonde gewoonten: niet roken, matig alcoholgebruik, gezond eten en regelmatig bewegen.
Daarnaast is vroege kankerscreening cruciaal. Tijdige opsporing, vaak nog vóór symptomen optreden, verhoogt de kans op succesvolle behandeling en overleving aanzienlijk. Regelmatige screening op bijvoorbeeld borst-, darm- en longkanker kan een groot verschil maken in preventie en behandeling.
Bronnen:
Lopez-Plaza B, Loria-Kohen V, Gonzalez-Rodriguez LG, Fernandez-Cruz E. (2022). Diet and lifestyle in cancer prevention [Alimentacion y estilo de vida en la prevencion del cancer]. Nutr Hosp.; 39(Spec No3): 74-77.
Wong ATY, Heath AK, Tong TYN, et al. (2021). Sleep duration and breast cancer incidence: results from the Million Women Study and meta-analysis of published prospective studies. Sleep.; 44(2).
Vicente Javier Clemente-Suarez et al. (2025). The multifaceted impact of circadian disruption on cancer risk: a systematic review of insights and economic implications. J Natl Cancer Cent.; Jun 13;5(5):524–536.
Chenxi Song, Rui Zhang, Chunyue Wang, Rui Fu, Weihua Song, Kefei Dou, Shuang Wang (2020). Sleep quality and risk of cancer: findings from the English longitudinal study of aging. Sleep. Sep 21;44(3):zsaa192.
Yue-Ze Zhao et al. (2025). Sleep Pattern, Lifestyle Pattern, and Risks of Overall and 20 Types of Cancers: Findings From the UK Biobank Cohort. Int J Public Health. Jan 17;69:1607726.
Blask DE. (2009). Melatonin, sleep disturbance and cancer risk. Sleep Med Rev.; 13(4): 257-264.
Kolb R, Sutterwala FS, Zhang W. (2016). Obesity and cancer: inflammation bridges the two. Curr Opin Pharmacol.; 29: 77-89.
Shahram Nikbakhtian, Angus B Reed, Bernard Dillon Obika, Davide Morelli, Adam C
