Wereldmelkdag: Is melk alleen geschikt voor kalveren?
nieuws
Met de regelmaat van een klok verschijnen er artikelen en boeken waarin beweerd wordt dat melk en zuivelproducten niet nodig zijn en zelfs gevaarlijk zouden zijn voor de gezondheid.
Volgens recente adviezen van zowel de Belgische Hoge Gezondheidsraad als de Nederlandse Gezondheidsraad passen melk en zuivelproducten perfect in een gezond voedingspatroon, ook voor volwassenen, en kunnen ze de gezondheid van de algemene bevolking ondersteunen. Volgens de Nederlandse Gezondheidsraad heeft de dagelijkse consumptie van melk en andere zuivelproducten heel wat gezondheidsvoordelen en zijn er geen of nauwelijks aanwijzingen van enig negatief effect voor de gezondheid.
Melk is onderdeel van een gezonde voeding
Melk en melkproducten leveren een belangrijke bijdrage aan een gezonde voeding. Melk is van nature nutriëntrijk: het is een goede bron van calcium, maar ook van kwaliteitseiwitten, van mineralen zoals kalium, fosfor, magnesium en zink, van vitamine B2 en B12 en een beetje vitamine A en D. Magere en halfvolle melk zijn bovendien vetarm.
De Nederlandse Gezondheidsraad raadt aan om dagelijks enkele porties zuivel te consumeren, waaronder melk of yoghurt. In België wordt een dagelijkse hoeveelheid van 3 tot 4 glazen melk, melkproducten of calciumverrijkte sojaproducten (of 450 tot 600 ml, afhankelijk van de leeftijd) en maximaal 1 tot 2 sneetjes kaas (of 20 tot 40 g) per dag aanbevolen. Uit de voedselconsumptiepeiling blijkt dat de gemiddelde Vlaming die aanbeveling niet haalt.
We kiezen het beste voor magere en halfvolle varianten – al bestaan daarover de laatste tijd meer en meer twijfels - zonder toegevoegde suikers. Magere en volle melk (yoghurt…) leveren ongeveer evenveel nutriënten als halfvolle melk maar het energiegehalte (calorieën) verschilt. Volle melk bevat wel iets meer vetoplosbare vitaminen A en D. Tot de leeftijd van 4 jaar krijgt volle melk alleszins de voorkeur.
Gezondheidseffecten van melk
Melk en andere zuivelproducten hebben mogelijk een aantal gunstige gezondheidseffecten, al spreken de onderzoeken elkaar vaak tegen.
De grootste gezondheidseffecten worden gezien bij personen die voordien te weinig zuiverproducten consumeerden. Boven een bepaalde inname is er vaak weinig of geen bijkomend gezondheidsvoordeel meer te halen. Hoe meer hoe beter, geldt hier dus niet.
Anderzijds zouden melkproducten mogelijk een aantal ongunstige effecten kunnen hebben, maar ook hier is meer onderzoek nodig.
1. Gewicht
Er zijn goede aanwijzingen dat calcium en zuivelproducten een gunstig, zij het beperkt effect hebben op het lichaamsgewicht en op de lichaamssamenstelling (minder lichaamsvet en meer vetvrije massa). Het effect is het grootst wanneer zuivel onderdeel is van een energiebeperkt vermageringsdieet. De onderzoeksresultaten maken het aannemelijk dat wanneer men wil afvallen het contraproductief kan zijn om de inname van melk en melkproducten te beperken of te vermijden.
2. Diabetes
Het gebruik van melk en melkproducten, en dan vooral van yoghurt, vermindert mogelijk in beperkte mate het risico op diabetes type 2.
3. Beroerte (CVA)
Het gebruik van zuivelproducten zoals melk, yoghurt en kaas, vermindert mogelijk in beperkte mate het risico op een beroerte.
4. Bloeddruk
Studies hebben aangetoond dat een voeding rijk aan magere zuivelproducten, groenten en fruit de bloeddruk aanzienlijk
kan verlagen. Het bloeddrukverlagende effect van een voeding met zuivel bleek groter dan het effect van een voeding die alleen maar rijk is aan groenten en fruit.
5. Hart- en vaatziekten
Zuivelproducten hebben waarschijnlijk geen effect op het risico op hart- en vaatziekten, zowel in positieve als negatieve zin. Met uitzondering van kaas dat mogelijk het risico op coronaire hartziekten licht vermindert.
6. Kanker
- Darm- en blaaskanker. Dagelijkse consumptie van melkproducten (zoals melk en yoghurt) verlaagt waarschijnlijke de kans op darm- en blaaskanker.
- Borstkanker. Volgens de Nederlandse Gezondheidsraad vermindert de consumptie van zuivelproducten mogelijk het risico op borstkanker. Volgens de Belgische Hoge Gezondheidsraad bestaat er op dit ogenblik echter geen bewijs over een mogelijk verband tussen zuivelproducten en borstkanker, in positieve noch negatieve zin. Volgens rapporten van onder meer het 'World Cancer Research Fund' (WCRF) hebben melkproducten geen invloed op borst- en eierstokkanker.
- Prostaatkanker. Volgens diverse studies bestaat er mogelijk een zwak verband tussen de frequente consumptie van zuivelproducten en het risico op prostaatkanker. Maar hierover is meer onderzoek nodig.
7. Osteoporose
Op basis van het huidige onderzoek is geen duidelijke uitspraak mogelijk of gebruik van zuivelproducten het risico op heupfracturen of osteoporotische breuken al dan niet vermindert. Sommige onderzoeken vinden beschermende effecten, andere niet.
Melk en melkproducten hebben wel een gunstig effect op de botdichtheid bij kinderen.
8. Tandgezondheid
Melk heeft mogelijk een beschermende werking op het gebit en zou tandcariës en -erosie kunnen voorkomen. Maar ook hier is meer onderzoek nodig. Melk is alleszins beter voor de tanden dan frisdrank, zolang het tenminste echte melk is en geen zoete melkdrank met suiker.
9. Allergie
Melk veroorzaakt geen allergie. Maar sommige mensen kunnen wel allergisch zijn voor melk. Dat is echter maar het geval bij een beperkt percentage van de bevolking.
In de realiteit treft een koemelkeiwitallergie vooral jonge kinderen. Gemiddeld 1 tot 3 procent van de pasgeborenen zou in de eerste maanden een koemelkeiwitallergie ontwikkelen. Deze allergie vermindert meestal vanaf de leeftijd van 2 jaar. Kinderen met een koemelkallergie kunnen trouwens ook allergisch reageren op melk van andere diersoorten (geit, schaap,...) en op producten op basis van soja.
Een voedselallergie kan enkel via een grondig medisch onderzoek worden bevestigd. Denken dat u allergisch bent en daarom melk mijden kan resulteren in een eenzijdig voedingspatroon en eventuele voedingstekorten.
Een koemelkallergie is niet hetzelfde als een lactose-intolerantie. Door een tekort aan het enzym lactase kunnen sommige mensen een voedselovergevoeligheid ontwikkelen voor het melksuiker lactose (lactose-intolerantie). Dit zou in België voorkomen bij ongeveer 6 procent van de bevolking. Wie over weinig lactase beschikt, kan meestal toch nog een zekere hoeveelheid melk en melkproducten verdragen. De meerderheid van de personen met een lactose-intolerantie kan minstens één kop melk verdragen zonder problemen. Wanneer de melk wordt verdeeld over de dag, kunnen velen zelfs twee koppen aan. Melk verwerkt in een maaltijd, yoghurt en harde en gerijpte kazen die zo goed als geen lactose bevatten, worden eveneens goed verdragen.
10. Infecties, slijmvorming
Dat melkproducten de kans op infecties bij kinderen (zoals neus-, keel- en oorinfecties) of astma zou verhogen, of tot ‘slijmvorming’ in de keel of luchtwegen zou leiden, is nooit aangetoond.
Ook bij mensen die last hebben van slijmvorming, bijvoorbeeld door een kankerbehandeling, verhogen melkproducten de slijmvorming niet. Het gevoel dat er zich na het drinken van melk een dekkend laagje in de mond en de keel zou vormen, is niet het gevolg van een toegenomen slijmvorming, maar heeft te maken met de textuur van melk, en verdwijnt ook snel.
Bronnen
Laatst bijgewerkt: mei 2018
Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.
