Wat is het verschil tussen een ontsteking en een infectie?

dossier De termen ‘infectie’ en ‘ontsteking’ (of inflammatie) worden vaak door elkaar gebruikt, maar betekenen niet hetzelfde. Ze kunnen wel samen voorkomen en ze kunnen ook dezelfde klachten veroorzaken. Maar de oorzaak en de eventuele behandeling verschillen.

Infectie

Een infectie wordt altijd veroorzaakt door een vreemd organisme (een bacterie, virus, schimmel, parasiet...) dat het lichaam binnendringt. Dat kan gebeuren door inademing via de mond of de neus, door aanraking met de handen, via bepaalde lichaamsopeningen (neusgat, vagina, gehoorgang,...), door seksueel contact, via een verwonding (een schaafwond, een operatiewond,...), via de voeding (een voedselinfectie), enzovoorts.

Voorbeelden van infecties zijn griep (door een infectie met het griepvirus), een verkoudheid (door een infectie met een verkoudheidsvirus), een vaginale infectie (door een infectie met de candida-schimmel of met een seksueel overdraagbare bacterie of virus) en malaria (door een infectie met een parasiet die wordt overgedragen door muggen). Ons afweer- of immuunsysteem zal daarop reageren om de ongewenste indringer te neutraliseren. Dat kan gepaard gaan met een lokale (bv. een zweer) of een algemene (bv. pijn, koorts,...) ontsteking.

Mogelijke klachten van een infectie

De mogelijke klachten van een infectie zijn afhankelijk van de verantwoordelijke ziekteverwekker, de locatie, ernst of omvang van de infectie en van de werking van ons immuunsysteem.

Een infectie kan zowel lokale als algemene klachten veroorzaken, zoals:

huiduitslag, roodheid en/of zwelling, warmte
pijn
functieverlies
koorts
misselijkheid, diarree, braken
moeheid
algemeen ziektegevoel

Behandeling van een infectie

Afhankelijk van de oorzaak kan een infectie behandeld worden met antibiotica (indien ze veroorzaakt wordt door een bacterie), of met een geneesmiddel tegen schimmels of parasieten. Tegen de meeste virussen bestaan geen geneesmiddelen en veel eerder onschuldige virale infecties (bv. griep of een verkoudheid) genezen meestal na enkele dagen vanzelf doordat de virussen opgeruimd worden door het afweersysteem. Sommige virale infecties (bv. hepatitis A en B, polio...) kunnen echter onomkeerbare orgaanschade veroorzaken. Tegen sommige infecties (bv. HIV) bestaan wel virusremmende middelen. Sommige virale (en ook bacteriële) infecties kunnen wel voorkomen worden door vaccinatie, bijvoorbeeld griep, bof, kinkhoest, polio, humaan papillomavirus (HPV), hepatitis A en B, gele koorts enzovoorts.

Lees ook: Wat kan je doen als je griep hebt?

Ontsteking

Een ontsteking of inflammatie is een beschermingsreactie van ons lichaam op beschadiging van bepaalde lichaamsweefsels (bv. huid, spieren, gewrichten, slijmvliezen...). Het is dus (meestal) een weliswaar onaangename maar normale en noodzakelijke reactie van een gezond lichaam om schadelijke stoffen te verwijderen en de schade te beperken en te herstellen. Omgekeerd kan een ontsteking ook aan de basis liggen van een infectie, omdat ontstoken weefsel kwetsbaarder is voor macro-organismen zoals bacteriën. In die gevallen treden beide aandoeningen samen op. Maar een infectie wordt niet altijd gevolgd door een ontsteking, en een ontsteking wordt slechts in een minderheid van de gevallen veroorzaakt door een infectie.

Mogelijke oorzaken van een ontsteking

Een ontsteking kan een gevolg zijn van een infectie. Bekende voorbeelden zijn een longontsteking (pneumonie), een hersenvliesontsteking (meningitis).
Het binnendringen van een vreemd voorwerp (bv. een splinter).
Een uit- of inwendige wonde, een botbreuk, een spierscheur...
Een mechanische overbelasting (bv. een slijmbeursontsteking of bursitis in de knie of de elleboog, een spierverrekking enzovoorts).
Fysische prikkels zoals hitte en straling (bv. zonnebrand), een kneuzing (beschadiging van onderhuids weefsel door een val of forse klap), enzovoorts.
Chemische prikkels zoals irriterende stoffen (bv. schoonmaakproducten) of gifstoffen (bv. muggenspeeksel, bijen- of wespengif).
Soms wordt een ontsteking veroorzaakt door een abnormale reactie van het afweersysteem op bepaalde relatief onschuldige vreemde stoffen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij mensen die allergisch zijn voor stuifmeel (pollen), voor huisstofmijt, bepaalde voedingsmiddelen...
Een ontsteking kan ook het gevolg zijn van een auto-immuunziekte. Dan reageert het afweersysteem abnormaal op lichaamseigen stoffen of weefsels. Typische voorbeelden hiervan zijn de ontstekingsreacties bij de ziekte van Crohn en bij reumatische artritis. Meestal is er dan sprake van een chronische ontsteking die niet vanzelf verdwijnt of die regelmatig opnieuw opflakkert. Wat de ontsteking op gang brengt en wat ze onderhoudt is nog steeds niet gekend.

Belangrijkste symptomen van een ontsteking

Een ontsteking kan, afhankelijk van de oorzaak, de ernst en de precieze locatie tal van klachten veroorzaken, zoals:

pijn
warmte, zwelling, roodheid
functieverlies
ziek gevoel
koorts
vermoeidheid

Behandeling van een ontsteking

De behandeling van een ontsteking is afhankelijk van de oorzaak en de ernst ervan. De behandeling is er meestal op gericht om de symptomen (zwelling, pijn...) te verminderen.

Een acute ontsteking verdwijnt meestal vanzelf na enkele dagen. Wanneer de klachten aanhouden of verergeren, is het verstandig om een arts te raadplegen. De arts kan een ontstekingsremmend middel voorschrijven. Bij een verwonding is een goede wondzorg noodzakelijk om infecties te voorkomen.

Lees ook: Vuile schaaf- of snijwonden: ontsmetten of spoelen?

Laatst bijgewerkt: februari 2021

Delen Whatsapp Tweet Mail