7 vragen over antibioticaresistentie

In dit artikel

Wat is antibioticaresistentie?
Hoe ontstaat antibioticaresistentie?
Waarom is antibioticaresistentie een probleem?
Voor wie is antibioticaresistentie een risico?
Kan een infectie met resistente bacteriën nog worden behandeld?
Hoe groot is het probleem van antibioticaresistentie?
Hoe kan de resistentie verminderd worden?

dossier Van sommige bacteriën kunnen we ziek worden. Om weer beter te worden zijn soms antibiotica nodig. Een belangrijk nadeel van antibiotica is dat bacteriën er ongevoelig voor kunnen worden (resistent). En dan werken de antibiotica niet meer. We noemen dat antibioticaresistentie. Daarom is het belangrijk dat artsen alleen antibiotica voorschrijven als dat echt nodig is. En dat patiënten antibiotica op de juiste manier gebruiken.

Wat is antibioticaresistentie?

Antibioticaresistentie betekent dat bepaalde bacteriën niet meer gevoelig zijn voor de werking van een of meer antibioticasoorten. Ze hebben zichzelf beschermd. Dus niet de mensen maar de bacteriën zijn resistent. Vele bacteriën laten het antibioticum bv. niet binnen, pompen het weer naar buiten, vernietigen het of veranderen de vorm van het doelwit van het antibioticum, zodat het niet meer werkzaam is. Een infectie door resistente bacteriën is moeilijk te behandelen, want het antibioticum kan de bacteriën niet meer doden of hun groei remmen.

Het aantal infecties door bacteriën die ongevoelig zijn aan minstens één antibioticum stijgt. Er is ook een opkomst van bacteriën die ongevoelig zijn aan bijna alle standaard beschikbare antibiotica, bijv. MRSA (methicillineresistente Stafylococcus Aureus), multiresistente tuberculose en vancomycineresistente Enterococcus.

Hoe ontstaat antibioticaresistentie?

Bij een infectie kunnen al vanaf het begin enkele resistente bacteriën aanwezig zijn. Wanneer men dat antibioticum dan gebruikt om de infectie te bestrijden, zullen de resistente bacteriën overleven en vermenigvuldigen. Antibioticaresistentie wordt dus versterkt door antibioticagebruik.

Daarnaast kunnen bacteriën geleidelijk resistent worden. Dit gebeurt vooral bij herhaaldelijk of langdurig gebruik van hetzelfde type antibioticum. Ook worden bacteriën resistent als iemand niet op de juiste tijdstippen het antibioticum inneemt (vroegtijdig stoppen van de behandeling, niet respecteren van dosissen of tijdstippen).

Dat geldt overigens niet alleen voor mensen maar ook voor dieren. In de veeteelt worden antibiotica soms gebruikt om infecties te voorkomen/bestrijden en groei te stimuleren. Overmatig antibioticagebruik bij dieren kan ook een invloed hebben op mensen, wanneer dezelfde antibiotica voor beiden worden gebruikt.

Antibiotica werken enkel tegen bacteriën. Wanneer we antibiotica gebruiken om een virale infectie te bestrijden, zoals griep of verkoudheden, werken ze dus niet. Ze kunnen op dat moment wel bijdragen aan antibioticaresistentie. Daarom mogen antibiotica enkel gebruikt worden bij bacteriële infecties.

Waarom is antibioticaresistentie een probleem?

Als antibiotica te vaak worden gebruikt en onzorgvuldig worden ingenomen, kunnen steeds meer bacteriesoorten de werking van antibiotica weerstaan. In het ergste geval zijn bacteriële infecties in de toekomst niet meer te behandelen. Een infectie die nu gemakkelijk te bestrijden is, kan dan tot ernstige ziekte leiden. Daarom is het belangrijk dat artsen alleen antibiotica voorschrijven als dat echt nodig is, en dat patiënten antibiotica zorgvuldig gebruiken.

Antibioticaresistentie zorgt er ook voor dat veel behandelingen gevaarlijker worden. Bij operaties, maar ook bij chemotherapie, spelen antibiotica een belangrijke rol in het voorkomen van infecties.

Voor wie is antibioticaresistentie een risico?

Iedereen kan een infectie door resistente bacteriën oplopen, bijvoorbeeld doordat andere mensen resistente ziekteverwekkers verspreiden. Zo’n infectie is moeilijker te behandelen dan een infectie door ‘normale’ bacteriën die nog wel gevoelig zijn voor alle antibiotica. Voor mensen met een verminderde weerstand, zoals ziekenhuispatiënten, vormt antibioticaresistentie een groter risico. Zij hebben meer kans op een bacteriële infectie die soms leidt tot ernstige klachten. Zijn resistente bacteriën de oorzaak van deze klachten, dan helpt de gebruikelijke behandeling niet. De artsen moeten dan zoeken naar een geschikte kuur.

Kan een infectie met resistente bacteriën nog worden behandeld?

Een infectie door resistente bacteriën kan behandeld worden, maar dat is wel ingewikkelder dan bij een infectie door ‘normale’ bacteriën. Eerst moet de arts in het laboratorium laten onderzoeken welke antibiotica de bacteriën nog wel kunnen doden. Vervolgens schrijft hij het juiste antibioticum voor. Na de behandeling controleert de arts of de bacteriën verdwenen zijn. Soms zijn er meerdere behandelingen met een antibioticum nodig.

Hoe groot is het probleem van antibioticaresistentie?

Het probleem van antibioticaresistentie is wereldwijd: alleen al in Europa sterven naar schatting zo’n 25.000 mensen per jaar door resistentie aan antibiotica. Buiten ziekenhuizen schrijven artsen in België jaarlijks 1000 antibioticabehandelingen per 1.000 inwoners voor, dat zijn veel meer behandelingen dan in andere Europese landen.

In België lopen jaarlijks 103 000 patiënten een zorginfectie op in acute ziekenhuizen (circa 7.1%). Zorginfecties zijn infecties die ontstaan zijn tijdens of in aansluiting op een opname of behandeling in een zorginstelling.

Om te voorkomen dat de antibioticaresistente verder toeneemt, is het essentieel dat het antibioticagebruik afneemt. Daarom is de FOD Volksgezondheid en het BAPCOC (Belgian Antibiotic Policy Coordination Committee) gestart met een campagne voor correct antibioticagebruik. Het doel van de campagne is om het aantal voorschriften per jaar terug te brengen van 1000 naar 400 antibioticavoorschriften per 1000 inwoners in 2025.

www.gebruikantibioticacorrect.be

Hoe kan de resistentie verminderd worden?

Bacteriële resistentie kan gedeeltelijk onder controle gebracht worden door enerzijds het antibioticagebruik te beperken, en anderzijds de vermenigvuldiging van bacteriën tegen te gaan.

Antibiotica mogen enkel gebruikt worden als het echt nodig is.

Daarom zouden artsen in de mate van het mogelijke zeker moeten zijn van de diagnose alvorens antibiotica voor te schrijven.

Vaak kan het lichaam op eigen kracht genezen van een bacteriële infectie. Als uw lichaam sterk genoeg is om de ziekmakende bacteriën uit te schakelen, is het niet nodig een antibioticum te gebruiken. Alleen als dat niet het geval is, wordt gekozen voor een antibioticum, bijvoorbeeld omdat de patiënt niet genoeg weerstand heeft. Het antibioticum doodt een groot deel van de bacteriën of remt ze in hun groei, tot het lichaam weer voldoende weerstand heeft om zelf de resterende bacteriën uit te schakelen. Uw arts kan beoordelen of bacteriën de oorzaak zijn van de infectie en of er een antibioticumkuur nodig is. Gebruik een antibioticum alleen na overleg met een arts, ook als u in het buitenland bent.

Bij de behandeling van ernstige bacteriële infecties, zoals longontsteking, hersenvliesontsteking en bloedvergiftiging, zijn antibiotica onmisbaar. Het lichaam is namelijk zelden in staat om daarvan op eigen kracht te herstellen. Ook bij infecties van het bot of de nieren zijn antibiotica het beste geneesmiddel.

Antibiotica zijn niet effectief bij een infectie die door een virus is veroorzaakt, zoals bij griep of verkoudheid. Of bij infecties die zijn ontstaan door schimmels of parasieten. Denk bijvoorbeeld aan zwemmerseczeem of worminfecties. In die gevallen kunnen andere medicijnen nodig zijn.

Verder is het belangrijk dat artsen steeds proberen om antibiotica te gebruiken die specifiek tegen één of een beperkt aantal bacteriën werken. Dit zijn de zogenaamde antibiotica met een smal werkingsspectrum. Hiermee wordt voorkomen dat ook de normale, lichaamseigen bacteriën, die we nodig hebben voor bijvoorbeeld de spijsvertering, worden uitgeschakeld. Het gebruik van breedspectrumantibiotica, die actief zijn tegen een brede waaier van bacteriën, moet beperkt worden.

Correct gebruik van antibiotica

Neem dagelijks de voorgeschreven hoeveelheid in en doe dat op het juiste tijdstip. Sla nooit met opzet een inname over.

Stop een antibioticumkuur nooit op eigen initiatief. Eerder stoppen is soms mogelijk, maar overleg daarover altijd eerst met een arts.

Gebruik geen restjes antibiotica of antibiotica van anderen. Bij elke infectie moet een arts beoordelen of een antibioticumkuur nodig is, welk antibioticum voor u geschikt is en hoe lang de kuur moet duren.

Besmettingen vermijden

Om vermenigvuldiging van bacteriën tegen te gaan, is handhygiëne belangrijk: via de handen worden besmettingen immers makkelijk doorgegeven. Was uw handen daarom steeds met water en zeep. In ziekenhuizen, crèches en dagverblijven worden handen ook ontsmet met een alcoholhoudend middel.

Lees ook: Wat is antibioticaresistentie en wat zijn de gevolgen?

Word Antibiotic Guardian

Help mee om deze levensreddende medicijnen te beschermen voor de toekomst en word Antibiotic Guardian. Laat via de website van de actie weten dat u zich wilt inzetten voor een beter gebruik van antibiotica en help antibioticaresistentie voorkomen. Surf naar www.antibioticguardian.com/dutch en nodig vrienden en familie uit om hetzelfde te doen.