Spiraal - IUD

dossier Op wereldbasis is intra-uteriene anticonceptie de meest gebruikte omkeerbare methode van geboortecontrole. In België draagt ongeveer 11% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd een spiraaltje. Recent zijn twee nieuwe modellen op de markt gebracht die komaf maken met een groot aantal ongemakken die aan het klassieke spiraaltje verbonden zijn.



In medische termen heet het spiraaltje "intra-uterien apparaatje" of IUD, naar het Engelse "intrauterine device". Wereldwijd gebruiken ruim 100 miljoen vrouwen deze vorm van anticonceptie.
De eerste vormen uit intra-uteriene anticonceptie dateren uit het begin van deze eeuw. De volksnaam "spiraaltje" komt van een spiraalvormig plastic exemplaar dat in 1962 in Amerika op de markt werd gebracht. Sindsdien werden reeds heel wat verschillende vormen ontworpen en kwam men ook te weten dat bepaalde materialen, zoals koper, de doeltreffendheid van een spiraaltje flink vergroten. Ook het vrouwelijke hormoon progesteron bezit deze eigenschap. Daarom bestaan de huidige "spiraaltjes" uit een drager van kunststof waarop koper of een progesteronachtig hormoon hebben bevestigd die geleidelijk in de baarmoederholte kunnen vrijkomen.

Hoe werkt een spiraaltje?

Spiraaltjes zijn vreemde lichamen die in de baarmoeder een afstotingsreactie uitlokken. Hierbij worden alle losliggende cellen -zaadcellen, eicellen en andere- door witte bloedlichaampjes aangevallen en vernietigd.
Koper hindert bovendien de functie en de beweeglijkheid van de zaadcellen en stoort eveneens het transport van de eicel naar de baarmoederholte, zodat een bevruchting uitblijft. De bewering dat spiraaltjes abortus van het jonge embryo veroorzaken is dus onjuist.

Ook nu nog heeft het spiraaltje ten onrechte de faam besmetting van de geslachtsorganen uit te lokken. Het is evident dat vrouwen met een infectie van de geslachtswegen geen goede kandidaten voor deze methode vormen. En het staat ook vast dat vrouwen met "risicogedrag" -lees: met multipele seksuele partners- een grotere kans hebben op besmetting, met of zonder spiraaltje.
Bij vrouwen met een vaste relatie bestaat echter geen noemenswaardig verhoogd risico op infecties.
In elk geval moet bij een gynaecologische infectie, die zich heeft uitgebreid naar de baarmoeder en naar de onderbuik, het spiraaltje verwijderd worden.

Ongewenste bijwerkingen

• De meest vervelende neveneffecten van het spiraaltje zijn overmatige menstruele bloeding, krampen tijdens of buiten de maandstonden, uitstoting van het spiraaltje en ongewenste zwangerschap.
• 10 tot 20% van de gebruiksters laat het spiraaltje verwijderen omwille van ongewenste bijwerkingen.
• Elk jaar "verliezen" vijf op honderd vrouwen ongewild hun spiraaltje.
Bij vrouwen die nooit kinderen hebben gehad, liggen deze cijfers nog iets hoger.
• Bij zowat één vrouw op 100 treedt na één jaar een onverwachte zwangerschap op.

Lees ook: HMB: Hevig menstrueel bloedverlies

Het nieuwe spiraaltje

Precies omwille van de ongewenste neveneffecten werd onder meer in Scandinavië en aan het Universitair Ziekenhuis te Gent jarenlang onderzoek naar het spiraaltje uitgevoerd. Dit resulteerde in de ontwikkeling van twee totaal nieuwe apparaatjes.
Het was reeds lang duidelijk dat een optimale ruimtelijke verhouding tussen het spiraaltje en de baarmoederholte een absolute vereiste vormt voor een goede verdraagzaamheid en voor een minimale kans op uitstoting en op nevenwerkingen zoals bloeding en pijn. De klassieke T-vormige spiraaltjes bestaan slechts in één maat, wat in sommige gevallen kan leiden tot een wanverhouding met de afmeting van de baarmoederholte.

• Het nieuwe Gyne-Fix® IUD heeft dan ook helemaal geen plastic drager meer: het is een flexibele draad waarop 6 koperen hulsjes geregen zijn. Op die manier is er geen wanverhouding mogelijk. De soepele constructie volgt elke beweging van de baarmoederspier. Dit spiraal wordt door middel van een klein knoopje in de baarmoederwand vastgehecht, zodat expulsie uiterst zeldzaam wordt. Omwille van deze hechting spreekt men soms over een "intra-uterien implant".

Talrijke studies hebben bewezen dat de Gyne-Fix® een zeer effectief voorbehoedsmiddel is waarbij zwangerschap slechts uiterst zelden voorkomt. Door de afname van de bijwerkingen laten ook slechts 5 gebruiksters op 100 het spiraaltje om medische redenen verwijderen. Door zijn geringe afmetingen kan dit spiraal ook vaak gebruikt worden bij vrouwen die nog geen kinderen hebben gebaard -op voorwaarde dat de baarmoederhals voldoende breed is om een pijnloze plaatsing toe te laten.

• De tweede nieuwkomer op de markt heet Mirena®. Dit IUD heeft nog wel een T-vormig plastic skelet. Op de verticale stam ervan is een klein reservoir vastgemaakt waaruit zeer traag een progesteronachtig hormoon (levonorgestrel) wordt vrijgesteld. Hierdoor wordt het slijm van de baarmoederhals totaal ondoordringbaar voor zaadcellen, en wordt de groei van het baarmoederslijmvlies sterk afgeremd. In het hoogst onwaarschijnlijke geval dat toch een bevruchting zou plaatsvinden, is dit slijmvlies totaal ongeschikt om een zwangerschap te laten ontwikkelen. Als prettig bijeffect van deze afgeremde groei, neemt de duur en de hoeveelheid van de menstruatie met 70% af . Niet zelden hebben draagsters van dit type IUD helemaal geen menstruatie meer, wat door de meeste vrouwen als positief wordt ervaren.

Door het relaxerend effect van het levonorgestrel vermindert ook de menstruatiepijn.

Het spijtige is dat deze positieve effecten pas helemaal duidelijk worden na een drietal maanden. Tijdens deze "startfase" kan onregelmatig bloedverlies optreden. Doordat slechts uiterst geringe hoeveelheden van het hormoon in het lichaam worden opgenomen, zijn nevenwerkingen zoals bij de pil zo goed als onbestaande.

Mirena® is veiliger dan de klassieke koperen spiraaltjes en de effectiviteit ervan is beslist vergelijkbaar met deze van de pil. Onder invloed van de hormonale werking sluit de baarmoederhals zich af, waardoor de kans op besmetting van de baarmoeder en eileiders sterk wordt afgeremd. Sommige studies suggereren ook dat dit spiraal beschermend zou werken tegen de gevreesde buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Lees ook: Dysmenorroe (menstruatiepijn): wat doen bij pijnlijke maandstonden?

Oud of nieuw?

Zijn, met de komst van deze nieuwe spiralen, de klassieke spiraaltjes voorbijgestreefd? Toch niet, want ze behouden een aantal voordelen. Ze zijn eenvoudig in te brengen en vormen, bij vrouwen die geen hinder van bijwerkingen ondervinden, een veilig en goed aanvaard anticonceptivum. Voor het plaatsten van een Gyne-Fix® is iets meer ervaring vereist en bij insertie van een Mirena® moet de vrouw goed voorgelicht worden over de wijzigingen in het bloedingspatroon.

Ook de prijs verschilt: sommige ziekenfondsen betalen de kosten van anticonceptiva, waaronder het spiraaltje, in sommige omstandigheden geheel of gedeeltelijk terug in het kader van hun aanvullende verzekering. Informeer daarover bij uw ziekenfonds.
De klassieke spiraaltjes mogen zowat 7 à 8 jaar in de baarmoeder blijven, Gyne-Fix® en Mirena® zijn minstens voor 5 jaar effectief.

Besluit

De nieuwe spiraaltjes vormen vaak een oplossing voor de meest vervelende bijwerkingen van de klassieke spiraaltjes, zoals bloedingen en expulsie. Dankzij deze is er nu ook een intra-uterien anticonceptivum op de markt dat eveneens geschikt is voor een aantal vrouwen die nog geen kinderen hebben.


Laatst bijgewerkt: april 2021

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook

volgopinstagram