Hoe ontstaat slaapwandelen en is het gevaarlijk?

123m-slaapwandelen-vr-28-3.jpg

dossier

Meestal is slaapwandelen (somnambulisme) niet erg en ook niet gevaarlijk. Belangrijk is wel de slaapomgeving zo in te delen dat de slaapwandelaar zichzelf niet kan bezeren en geen risico's loopt. 

Wat is slaapwandelen? 
Slaapwandelen is een zogenaamde parasomnie, een aandoening die gekenmerkt wordt door abnormale verschijnselen of gedragingen tijdens de slaap. Andere vormen van parasomnie zijn onder meer nachtmerries, praten in de slaap, nachtelijke angstaanvallen en tandenknarsen.  
Slaapwandelen treedt op in het eerste deel van de nacht, één tot drie uur na het inslapen, in de fase van diepe non-REM-slaap, wanneer we moeilijk te wekken zijn. En dus niet tijdens de REM- of droomslaap. Het heeft dus niets met dromen te maken. Men gaat ervan uit dat het om een onvolledige wekreactie (arousal) tijdens de (diepe) slaap gaat. 

Komt slaapwandelen vaak voor? 
Slaapwandelen kan op elke leeftijd voorkomen. Maar het komt het meest voor bij kinderen tussen de leeftijd van vier en twaalf jaar. Ongeveer 15 à 20 procent van de kinderen zou minstens één keer slaapwandelen. Eén op de dertig kinderen heeft regelmatig last van slaapwandelen. Jongens slaapwandelen vaker dan meisjes. 
Bij volwassenen lopen de schattingen uiteen van 1 tot 4 procent.

Bij de meeste kinderen wordt het minder naarmate ze ouder worden en uiteindelijk groeien ze er meestal overheen. Het kan ook op volwassen leeftijd beginnen, en dan blijft de stoornis meestal wel bestaan.

Wat gebeurt er als je slaapwandelt?
Men onderscheidt twee vormen:
  • de abortieve vorm: de persoon gaat rechtop in bed zit en maakt trappelende bewegingen
  • de manifeste of overte vorm, waarbij de slaper effectief uit bed stapt en gaat rondwandelen
Kort na inslapen
Slaapwandelen ontstaat meestal één tot drie uur na het inslapen. 

Duur
De episoden duren meestal niet langer duren dan 10 à 15 minuten. Het kan zich soms tijdens dezelfde nacht wel herhalen. 

Verminderd bewustzijn
Tijdens het slaapwandelen bestaat er een verminderd bewustzijn en de slaapwandelaar reageert niet of nauwelijks op prikkels uit de omgeving.
De ogen kunnen open zijn, maar het is niet duidelijk of de slaapwandelaar ook echt kan zien. 
Het slaapwandelen kan gepaard gaan met meestal onverstaanbaar praten of schreeuwen (‘somniloquie’). 
Tijdens het slaapwandelen kunnen kinderen bepaalde dingen doen, bijvoorbeeld hun kleren aantrekken, een deur openmaken, de TV aanzetten, iets eten, naar buiten lopen...
Ook komen soms agressieve en gewelddadige uitingen voor die kunnen leiden tot zelfverwonding of tot letsel van anderen.

Geen herinnering
's Morgens herinnert de slaapwandelaar zich niets of bijna niets van zijn nachtelijke escapades. 

Hoe ontstaat slaapwandelen?
Wat de precieze oorzaken zijn, is niet bekend. Waarschijnlijk spelen meerdere factoren tegelijk een rol.

Erfelijke aanleg 
Vaak zijn er meerdere mensen in de familie die last hebben van slaapwandelen. Tien tot twintig procent van de slaapwandelaars heeft familieleden die ook slaapwandelen. Waarschijnlijk is er sprake van een genetische aanleg, maar hoe dit precies verloopt is nog niet helemaal bekend.  

Leeftijd 
Slaapwandelen komt meer voor bij kinderen dan bij volwassenen. Kinderen slapen doorgaans zeer diep maar vertonen anderzijds een grote wekbaarheid. Blijkbaar verloopt de overgang van diepe slaap naar een fase van kortdurend wakker lopen niet helemaal goed. Mogelijk gaat het om een soort rijpingsfenomeen.

Omgevingsfactoren, zoals heftige emoties en stress overdag, kunnen een rol spelen. 
Ook een verandering in slaap-waakritme, vermoeidheid en een gebrek aan slaap, kunnen een rol spelen. 

Koorts kan een uitlokkende factor van slaapwandelen zijn bij kinderen die daartoe aanleg hebben.

• Slaapwandelen kan ook uitgelokt worden door overmatig alcohol- of druggebruik, en door sommige geneesmiddelen, zoals kalmeermiddelen.   

• Mensen die lijden aan obstructief slaap-apnoesyndroom (OSAS) kunnen ook nachtelijke episoden van verwardheid en desoriëntatie vertonen en in deze toestand het bed verlaten, zoals tijdens het slaapwandelen. 

• Nachtelijke onrust en zwerven bij bejaarden kunnen doen denken aan slaapwandelen, maar duiden meestal op een hersen aandoening zoals een beginnende dementie.

Is slaapwandelen gevaarlijk?
Slaapwandelen op zich is meestal niet erg en de kinderen hebben er weinig of geen hinder van. Normaal gesproken verdwijnt het vanzelf vanaf de puberteit. 
Een vast slaapritueel om te ontspannen en een vaste slaaptijd kan helpen om er voor te zorgen dat kinderen minder last hebben van slaapwandelen.

Het belangrijkste is voorkomen dat de slaapwandelaar gevaarlijke dingen doet en een ongeluk heeft of zichzelf verwondt. 

Om ongelukken te vermijden, kan je een aantal maatregelen nemen.
  • Haal overbodige meubels en losse kleden weg en ruim de kamer voor het slapen gaan op. Zo voorkom je dat de slaapwandelaar struikelt of zich ergens aan stoot. 
  • Doe dopjes om de hoeken van kastjes en tafels.
  • Laat de slaapwandelaar niet bovenaan in een stapelbed slapen. 
  • Sluit de trap af. 
  • Sluit alle ramen en doe de deuren op slot. Zo kan de slaapwandelaar niet per ongeluk het huis uit. 
  • Hang eventueel een belletje aan de slaapkamerdeur zodat je hoort als je kind op stap gaat. 
Probeer een kind dat slaapwandelt, niet wakker te maken. Als je het kind wakker maakt, is de kans groot dat het geagiteerd of verward wakker worden. Beter is het kind rustig naar zijn bed te begeleiden. De meeste kinderen zullen vervolgens rustig verder gaan slapen.

Lees ook: Slaapwandelen: wat kan je eraan doen?

Wanneer een arts raadplegen?
Meestal is een behandeling niet nodig. In volgende omstandigheden raadpleeg je toch het best een arts.
  • Als het slaapwandelen ernstige proporties aanneemt en de slaapwandelaar zich bijvoorbeeld herhaaldelijk kwetst of een ernstig slaaptekort heeft.
  • Wanneer slaapwandelen tot op volwassen leeftijd blijft bestaan. 
  • Wanneer slaapwandelen pas op volwassen leeftijd begint. 
Ook wanneer je vermoedt dat er mogelijk meer aan de hand is - dat het bijvoorbeeld om een andere slaapstoornis, zoals bijvoorbeeld het obstructief slaap-apneusyndroom, of een angst- of gedragsstoornis zou kunnen gaan - raadpleeg je beter een arts. 

Lees ook: Waarom gaan sommige kinderen hoofdbonken in bed?

Bronnen
www.slaapklachten.nl/slaapwandelen
www.kinderneurologie.eu/ziektebeelden/slaap/slaapwandelen.php
www.ntvg.nl/artikelen/slaapwandelen-bij-volwassenen/volledig
www.scientias.nl/slaapwandelen/
www.henw.org/archief/volledig/id5740-slaapwandelen.html
https://slaapcentrum.slingeland.nl/kenniscentrum/Ziekte--Aandoening/Slaapwandelen/837/856


Laatst bijgewerkt: februari 2021

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook

volgopinstagram