Hoogteziekte voorkomen en behandelen

In dit artikel

Wat is hoogteziekte?
Wie loopt risico?
Symptomen hoogteziekte
Is hoogteziekte gevaarlijk?
Hoogteziekte voorkomen
Hoogteziekte bij kinderen
Behandeling

dossier

Een studie in Colorado Springs (VS) toont aan dat zowat een kwart van de 'laaglanders' bij aankomst tussen 1.900m en 2.900m geconfronteerd worden met hoogteziekte of Acute Mountain Sickness (AMS). Wat zijn de symptomen, en hoe gevaarlijk is hoogteziekte?

Lees ook: Hitteslag en zonneslag: symptomen en behandeling

Wat is hoogteziekte?

Vanaf 2.000 meter hoogte bevat de lucht minder zuurstof. Bij mensen die op zo’n hoogte leven, past het lichaam zich aan. Het maakt bijvoorbeeld meer rode bloedcellen aan. Aangezien de rode bloedcellen zorgen voor het transport van zuurstof, kan er op grote hoogte meer zuurstof vervoerd worden in ons lichaam. Ook toeristen die stilaan naar deze hoogtes klimmen, passen zich na enkele weken aan. Sporters doen om deze reden vaak hoogtestages, ze gaan dan naar hoger gelegen gebieden en gaan daar trainen. Aangezien ze op grote hoogte verblijven zal hun lichaam zich aanpassen en zal hun lichaam de transportcapaciteit voor zuurstof verhogen. Als ze dan op lage hoogte een inspanning leveren, beschikken ze over een betere conditie.

Pas als je snel stijgt, ontstaan er problemen. Dan krijgt het lichaam geen tijd om zich aan te passen aan het lagere zuurstofgehalte in de lucht.

Lees ook: Dengue (knokkelkoorts): virusinfectie met ernstige complicaties

Wie loopt risico?

Of men hoogteziek wordt of niet, wordt bepaald door de individuele aanpassingscapaciteit van het lichaam. Bovendien is de aandoening niet voorspelbaar, tenzij men reeds eerder hoogteziek geweest is. In dat geval is de kans groter om opnieuw ziek te worden bij een volgend verblijf op grote hoogte. Er is geen verschil tussen mannen en vrouwen, maar kinderen hebben wel sneller last van de hoogte.

Ook de lichaamssamenstelling zou een rol spelen. Mensen met overgewicht lopen meer risico. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is inspanning op hoogte géén uitlokkende factor, maar vaak zijn het wel net de goed getrainde en sportieve jonge mensen die de aandoening ontwikkelen. Zij kunnen immers dankzij hun fysieke fitheid sneller tot op grote hoogte trekken waarbij hun lichaam onvoldoende tijd krijgt om zich aan te passen. Minder fitte personen daarentegen haken vroeger af of doen langer over dezelfde afstand, waardoor hun lichaam een langere acclimatisatieperiode krijgt.

Lees ook: Vaccinatie gele koorts: wanneer nodig?

Symptomen hoogteziekte

De eerste uren van het verblijf op hoogte voelt men niets, maar tegen het einde van de dag voelt men zich futloos en moe. Velen schrijven dit toe aan de (lange) vermoeiende reis en kruipen daarom vroeg onder de dekens. Door de hoogte en de verandering van omgeving slaapt men echter de eerste nacht barslecht. De volgende ochtend staat men op met barstende hoofdpijn. Andere symptomen zijn misselijkheid, duizeligheid, kortademigheid, verwardheid en soms lichtschuwheid en geïrriteerdheid.

Lees ook: Duizeligheid: wanneer moet je je ongerust maken?

Is hoogteziekte gevaarlijk?

Meestal blijven de symptomen mild, maar op zeer grote hoogte (boven 3500 m) kan de aandoening levensbedreigende vormen aannemen. Wetenschappers vermoeden dat het tekort aan zuurstof een verandering in de waterhuishouding van het lichaam veroorzaakt, waardoor je vocht ophoudt. Een minimale toename van vocht in de hersenen kan bv. het ontstaan van hoofdpijn verklaren. De zwaarste vormen van hoogteziekte gaan ook gepaard met waterophoping in de longen (pulmonair oedeem of ook HAPE: High Altitude Pulmonary Edema) en/of in de hersenen (cerebraal oedeem of ook HACE: High Altitude Cerebral Edema). Enkel het toedienen van geneesmiddelen en zuurstof of - bij voorkeur - het zo snel mogelijk afdalen naar lager gelegen gebieden, brengt in zulke gevallen soelaas.

Lees ook: Wat moet er in je reisapotheek?

Hoogteziekte voorkomen

Verblijf eerst enkele dagen op een intermediaire hoogte (tussen 1500 en 2500 m); de hartfrequentie (polsslag) bij rust blijft lager dan 100 per minuut. Overdag kan je wel hoger klimmen om de acclimatisatie verder te bevorderen.
Zorg voor een flexibel reisschema met extra rustdagen eens boven de 3000 meter.
Vermijd slaapmiddelen en overmatig gebruik van alcohol.
Zorg voor een voldoende vochtinname; de urine dient helder te blijven), zelfs indien er geen dorstgevoel aanwezig is, omdat het vochtverlies via de ademhaling sterk toeneemt (o.a. door de hyperventilatie in een omgeving met een verlaagde atmosferische druk). Het gebruik van acetazolamide (Diamox®) leidt ook nog eens tot extra vochtverlies.
Personen die reeds eerder last hadden van acute hoogteziekte kunnen preventief acetazolamide (Diamox®) innemen. Acetazolamide (Diamox®) bevordert de acclimatisatie en maskeert geen symptomen. Dit geneesmiddel moet door een arts worden voorgeschreven.
Tintelingen in de ledematen en smaakstoornissen (o.a. bij inname van bier of andere gashoudende dranken) zijn frequente bijwerkingen. Acetazolamide (Diamox®) wordt liefst niet gegeven bij allergie voor sulfamiden en niet aan zwangeren; zelden aan kinderen.
Acetazolamide (Diamox®) 250 mg voor het slapen werkt ook prima tegen de slapeloosheid op grote hoogte. Er is dan wel kans dat je ’s nachts een keer moet gaan plassen.
Personen die boven 3000m gaan trekken kunnen acetazolamide (Diamox®) meenemen en er mee starten bij de eerste symptomen van hoogteziekte.

Hoogteziekte bij kinderen

Acute hoogteziekte treedt ongeveer even frequent op bij kinderen als bij volwassenen, maar bij jonge kinderen zijn de symptomen moeilijker te herkennen. Symptomen van hoogteziekte kunnen o.a. zijn: hangerig, lusteloosheid, overmatig huilen, slecht eten en slecht slapen. Longoedoem komt wel vaker voor bij kinderen. Naast de hoogte zijn jonge kinderen ook extra gevoelig voor koude en verbranden ze sneller.

Het is niet helemaal duidelijk tot hoe hoog je kinderen veilig mee kunt nemen. Het is wel belangrijk om niet te snel te stijgen. Bij een stijging van minder dan 300 m op een dag komt hoogteziekte vrijwel niet voor.

Met kinderen jonger dan twee jaar kun je beter niet in kabelbanen gaan die sterk stijgen.
Het is in het algemeen afgeraden om te overnachten boven de 2000 m met kinderen jonger dan 2 jaar en boven de 3000 m met kinderen jonger dan 10 jaar. Het duurt meestal ongeveer 6 tot 12 uur voordat de klachten ontstaan, dus als je dan weer beneden bent, word je niet ziek. Als je hoger slaapt, vooral na een stijging van meer dan 600 meter binnen een dag, kan dat wel het geval zijn. Slaapplaatsen moeten bij voorkeur niet meer dan 300 meter hoger liggen dan de slaapplaats van de nacht tevoren;
Laat het kind regelmatig drinken bij het stijgen en dalen. Dit voorkomt oorproblemen. Zorg ervoor dat kinderen geen verstopte neus hebben als ze stijgen of dalen.

Lees ook: Rotavirus: belangrijke oorzaak van gastroenteritis (buikgriep) bij baby's en jonge kinderen

Behandeling

Afhankelijk van de hoogte waarop je zich bevindt, kan je dan volgende maatregelen nemen :

Milde symptomen

Bij milde symptomen is rust gedurende 1 tot 3 dagen aan te raden. Niet verder stijgen, en als het kan 500 meter lager overnachten.
Blijven de klachten aanhouden of nemen ze toe, dan moet je minstens 500 meter dalen, mag je niet verder stijgen en mag je zeker niet op grotere hoogte overnachten. Zodra de klachten verdwenen zijn, kan je voorzichtig verder klimmen.
Tegen de hoofdpijn kan je een pijnstiller nemen (bijvoorbeeld acetylsalicylzuur of paracetamol), tegen de misselijkheid metoclopramide of domperidon. In Zuid-Amerikaanse streken zal je thee op basis van cocabladeren aangeboden krijgen. Het is een huismiddeltje dat de algemene symptomen (hoofdpijn, slapeloosheid, misselijkheid…) verlicht.
Diamox (acetazolamide)zorgt voor een snellere acclimatisatie.

Ernstige symptomen

Bij ernstige symptomen (braken, ondraaglijke hoofdpijn, verminderde urineproductie en dergelijke) moet je zo snel mogelijk afdalen, minstens 500 meter en zo mogelijk tot beneden 2500 meter.
Als het kan, moet zuurstof worden toegediend. Een mogelijk alternatief zijn draagbare opblaasbare hyperbare kamers (drukzak met voetpomp). Deze bieden slechts een tijdelijke oplossing, omdat het effect afneemt na enkele uren. Vandaar dat dit steeds gecombineerd moet worden met de toediening van Diamox, Adalat en/of dexamethasone (of methylprednisolone) en dat er steeds gezorgd moet worden voor een snelle afdaling. Bij (dreigend) hersenoedeem moeten corticosteroïden worden toegediend. Bij (dreigend) longoedeem kan nifepidine (Adalat) worden gegeven.

Lees ook: Soorten pijnstillers en verschil in werking

Hoogteziekte in een vliegtuig?

Vliegtuigreizen kunnen klachten uitlokken die vergelijkbaar zijn met hoogteziekte. De druk in de passagiersruimte komt immers overeen met een hoogte van 2.000 tot 2.500 meter. Nochtans hoeft men zich hierom niet echt zorgen te maken. De reisduur blijft immers meestal beperkt tot een paar uur en is daardoor onvoldoende om, buiten lichte symptomen (bv. hoofdpijn en duizeligheid), voor zware problemen te zorgen.

Voor long- en hartpatiënten die ademnood ondervinden, kan een vliegtuigreis wel een zuurstoftekort veroorzaken. In dat geval vraagt men best deskundig advies voor een vliegreis naar een verre bestemming te boeken. Eventueel bestaat zelfs de mogelijkheid om tijdens de vliegtuigreis permanent extra zuurstof toegediend te krijgen.

Bronnen:
https://www.nhs.uk
https://www.webmd.com

auteur: Sofie Van Rossom, gezondheidsjournalist

Laatst bijgewerkt: juli 2024

Delen Whatsapp Tweet Mail