Gerelateerde artikels
Dwangstoornissen of obsessieve-compulsieve stoornissen (OCD)
In dit artikel
Dwangstoornissen of obsessieve-compulsieve stoornissen (OCD)
dossier
Een dwangstoornis of obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) wordt gekenmerkt door dwanggedachten (obsessies) en dwanghandelingen (compulsies). We hebben allemaal vaste gewoonten en routinehandelingen waarvoor geen duidelijke noodzaak bestaat. Bijvoorbeeld je pas prettig voelen als het vaste ritueel van schoonmaken is afgerond, pas aan het werk kunnen gaan als het bureau netjes is opgeruimd, of nog even controleren of de deur wel dicht is. Bij een dwangstoornis echter blijft het niet bij eenmaal teruggaan om te kijken of de deur goed op slot is. Er wordt vele malen gecontroleerd, en dan nog is men vaak niet gerust.
Lees ook: Perinatale en postnatale OCS: dwanghandelingen of duistere gedachten die steeds terugkeren
OCD is volgens de DSM-5 geclassificeerd als een dwangstoornis, hoewel angst een belangrijke rol kan spelen. Ongeveer 1,5 à 2% van de bevolking lijdt aan OCD, met een gemiddelde ontwikkelingsleeftijd rond het twintigste jaar.
Symptomen dwangstoornis
© Getty Images / De dwang om veelvuldig handen te wassen kan een OCD zijn
De symptomen van een dwangstoornis kunnen variëren van licht tot ernstig. Sommigen ervaren vooral dwanggedachten, terwijl bij anderen dwanghandelingen sterk op de voorgrond staan. Dwanggedachten zijn hardnekkige, als niet-eigen en onwenselijk beleefde gedachten die vaak zinloos of ongepast lijken. Deze gedachten kunnen moeilijk worden onderdrukt en roepen vaak angst of spanning op.
Voorbeelden van dwanggedachten en dwanghandelingen
- Besmettingsangst (smetvrees): Angst om iets op te lopen door contact met vuil, bacteriën, of gif. Handelingen: veelvuldig wassen (wasdwang), schoonmaken (poetsdwang), of medische controles zoeken.
- Perfectionisme: Angst iets niet goed of netjes genoeg te doen. Handelingen: herhalen van taken, alles precies rechtzetten, tellen.
- Controleangst: Angst om fouten te maken die tot gevaar kunnen leiden (bijv. deur niet op slot, kachel aan laten staan). Handelingen: herhaaldelijk controleren.
Vermijding
Vaak worden situaties of voorwerpen die de dwanggedachten oproepen vermeden. Soms is dit echter onmogelijk, zoals bij smetvrees wanneer men de kraan moet aanraken na handen wassen. Dit kan leiden tot een eindeloze cyclus van rituele handelingen.
Comorbiditeit
OCD kan gepaard gaan met depressie. Hoewel de precieze relatie onduidelijk is, komt deze combinatie vaak voor. Het is niet zeker of de depressie een gevolg is van OCD of dat beide stoornissen gelijktijdig optreden.
Lees ook: Skin picking disorder en trichotillomanie: dwangmatig huid pulken of haar uittrekken
Oorzaken OCD
De exacte oorzaken van OCD zijn niet bekend, maar genetische factoren lijken een rol te spelen. Ook stressvolle gebeurtenissen of trauma’s kunnen bijdragen aan het ontstaan.
Lees ook: Therapie voor verwerking van trauma: hoe werkt EMDR?
Behandeling dwangstoornis
OCD is vaak behandelbaar, vooral als vroegtijdig wordt ingegrepen. Een combinatie van medicatie en psychotherapie levert de beste resultaten.
Medicatie
Bij de behandeling wordt meestal gestart met selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s). Bij onvoldoende effect wordt soms overgestapt naar een andere SSRI of clomipramine. Tijdelijk kunnen ook benzodiazepines worden voorgeschreven. Ongeveer 50% van de patiënten reageert positief, maar terugval na het stoppen met medicatie komt vaak voor.
Psychotherapie
Cognitieve gedragstherapie (CGT), met name exposure en responspreventie (ERP), blijkt zeer effectief. Hierbij wordt de patiënt blootgesteld aan de angstwekkende situatie zonder de dwanghandeling uit te voeren, wat op termijn leidt tot vermindering van de angst.
Door een combinatie van therapie en medicatie is een aanzienlijk deel van de patiënten in staat om hun symptomen te beheersen, hoewel OCD bij sommige patiënten chronisch kan blijven.
Lees ook: Vormen van psychotherapie: wat is cognitieve gedragstherapie?
Bronnen:
https://www.nimh.nih.gov
https://www.nhs.uk
https://iocdf.org
