Zware benen en opgezwollen voeten in de zomer: oorzaken

In dit artikel

Factoren die zware benen in de zomer bevorderen
Andere oorzaken van gezwollen benen in de zomer
Wat kun je doen tegen zware benen en gezwollen voeten?
Wat kun je doen tegen opgezwollen benen en voeten bij hitte?
Wanneer moet je naar de dokter bij zware benen?

dossier

Tijdens de zomermaanden hebben we vaker last van zware benen en gezwollen voeten of enkels. Is alleen de warmte de boosdoener? Hoe kun je deze ongemakken voorkomen? En wanneer is het nodig om een arts te raadplegen?

Warmte, al dan niet in combinatie met langdurig staan, kan leiden tot zwelling van de voeten, enkels en benen. Dit gaat vaak gepaard met een zwaar gevoel in de benen en pijn aan de voeten. Meestal zijn de klachten ’s avonds erger dan ’s ochtends. In de meeste gevallen verdwijnt de zwelling na een goede nachtrust, maar ze kunnen de volgende dag terugkeren.

Factoren die zware benen in de zomer bevorderen

Gezwollen voeten en zware benen zijn meestal het gevolg van vochtophoping (oedeem) in de weefsels van de onderste ledematen. Dit komt door een verstoord evenwicht tussen de aanvoer en afvoer van vocht in de kleine bloed- en lymfevaten. Als de circulatie trager verloopt, blijft het vocht in de weefsels zitten, wat tot zichtbare zwelling leidt.

Warm weer is een belangrijke uitlokkende factor. Bij hoge temperaturen probeert het lichaam af te koelen door de bloedvaten te verwijden (vasodilatatie). Daardoor verloopt de terugvoer van bloed naar het hart trager, vooral in de benen, waar het bloed tegen de zwaartekracht in moet stromen. Het gevolg is dat het bloed zich ophoopt in de benen en vocht gemakkelijker uit de bloedvaten lekt.

Daarnaast maakt warmte de haarvaten doorlaatbaarder, waardoor er meer vocht in de omliggende weefsels terechtkomt. Dit wordt nog verergerd door langdurig zitten of staan, of door onvoldoende drinken: bij te weinig vochtinname gaat het lichaam juist meer vocht vasthouden.

Andere oorzaken van gezwollen benen in de zomer

Behalve warmte zijn er nog tal van andere factoren die kunnen bijdragen aan zware of gezwollen benen in de zomer:

Langdurig rechtstaan.
Langdurig zitten (bijv. op het werk of tijdens een lange reis), of een zittende levensstijl. Beweging stimuleert de bloedstroom naar het hart, maar bij stilzitten stagneert die en hoopt het bloed zich op in de voeten, enkels en benen.
Overgewicht of obesitas. Het extra gewicht zet druk op de aders, wat de bloedterugvoer naar het hart bemoeilijkt.
Zwangerschap. De baby drukt op de buikaders en vertraagt zo de bloedsomloop. Bovendien houdt het lichaam dan meer vocht vast. Vooral in het derde trimester en bij minder lichaamsbeweging nemen de klachten toe.
Sommige vrouwen ervaren dit ook vóór hun menstruatie, vaak in combinatie met vochtophoping in de buik.
Sommige geneesmiddelen kunnen oedeem of veneuze insufficiëntie veroorzaken. Dit geldt o.a. voor bepaalde anticonceptiepillen, hormoontherapie (oestrogenen), medicijnen tegen diabetes of hoge bloeddruk, en sommige ontstekingsremmers (NSAID’s).
Overmatige zoutinname bevordert vochtretentie, ook in de benen.
Bij chronische veneuze insufficiëntie werken de kleppen in de aders van de benen niet meer goed. Het bloed blijft in de benen staan, wat leidt tot zware benen, zwelling en mogelijk spataderen.
Zichtbare, gezwollen aders onder de huid kunnen een eerste teken zijn van spataderen.
Lymfoedeem: in het begin vermindert de zwelling wanneer men de benen omhoog legt. Later verdwijnt het oedeem niet meer en blijft het de hele dag aanwezig. Vaak is slechts één been aangedaan.
Hartproblemen: bij hartfalen of een lage bloeddruk wordt het bloed minder goed rondgepompt, vooral bij hitte en/of slechte hydratatie. Beide benen zwellen dan op.
Levercirrose: verstoorde leverfunctie kan vochtophoping in de benen veroorzaken.
Nierfalen: de nieren kunnen het vocht niet meer goed afvoeren, wat leidt tot zwelling in voeten en benen.
Na een algemene verdoving of een buik- of orthopedische operatie.
Erfelijke aanleg speelt ook een rol.

Wat kun je doen tegen zware benen en gezwollen voeten?

Houd je gewicht onder controle om de druk op je aders te verminderen.
Sta elk uur even recht als je zittend werkt. Beweeg je tenen en draai af en toe met je enkels.
Beweeg regelmatig: wandelen, fietsen, zwemmen, zachte gymnastiek, aquagym.
Vermijd schoksporten zoals squash, volleybal, aerobics of basketbal.
Leg je benen omhoog zodra het kan, zeker bij rust en voor het slapengaan.
Spoel je benen af met koud water (van de voeten naar de knieën).
Kies in het vliegtuig een stoel aan het gangpad (idealiter bij een nooduitgang), zodat je je benen wat kunt strekken. Sta regelmatig op en drink voldoende water.
Draag losse kledij, vermijd strakke broeken.
Gebruik indien nodig steunkousen, na medisch advies.
Vraag je arts of apotheker om advies over het gebruik van een (oraal of lokaal) veneus tonicum, als kuur of continu afhankelijk van de klachten.

Wat kun je doen tegen opgezwollen benen en voeten bij hitte?

Naast de bovengenoemde maatregelen:

Vermijd directe warmte op je benen (zon, vloerverwarming, zonnebank, sauna, warmwaterbaden). Gebruik indien nodig een ventilator gericht op je benen.
Koel je benen af met een koude straal water, van de voeten naar de knieën. Voetbaden met rozemarijn worden soms aanbevolen bij oedeem. Geen douche of bad bij de hand? Gebruik een verkoelende spray.
Drink de hele dag door voldoende.
Beperk je zoutinname, zeker bij hitte.
Blijf in beweging, ook al is het warm.

Wanneer moet je naar de dokter bij zware benen?

Gezwollen voeten kunnen het teken zijn van een diepe veneuze trombose (DVT of flebitis). Dit is een bloedstolsel in een diepe ader, meestal in het onderbeen of de dij, soms ook in de arm. DVT is de voornaamste oorzaak van een longembolie.

Raadpleeg onmiddellijk een arts bij:

pijn of zwaarte in rust die erger wordt bij stappen
plotselinge zwelling, roodheid of blauw-paarse verkleuring, warme of glanzende huid
pijnlijke spataderen (opgezette aders onder de huid)
zweren of verharding van de huid
eenzijdige zwelling die dagenlang aanhoudt of erger wordt: dit vereist een medische evaluatie om ernstige oorzaken uit te sluiten.

Als je onlangs geopereerd bent, raadpleeg meteen een arts bij: