Secundaire immuundeficiëntie (veroorzaakt door een behandeling of ziekte)

In dit artikel

Wat is een immuundeficiëntie?
Wat is een secundaire of verworven immuundeficiëntie?
Wat veroorzaakt secundaire immuundeficiënties?
Wat zijn de symptomen van een secundaire immuundeficiëntie?
Diagnose van secundaire immuundeficiëntie
Behandeling van secundaire immuundeficiëntie
Samengevat: secundaire immuundeficiëntie

dossier

Een immuundeficiëntie betekent dat het immuunsysteem van een persoon verzwakt is of minder goed functioneert. Een persoon kan geboren worden met een immuundeficiëntie of er één ontwikkelen na een infectie, ziekte of bepaalde medische behandelingen.

Wat is een immuundeficiëntie?

Mensen met een immuundeficiëntie zijn kwetsbaarder voor infecties

Het immuunsysteem is bedoeld om je lichaam te beschermen tegen infecties (bacteriën, virussen, schimmels…) en tegen bepaalde abnormale cellen. Een immuundeficiëntie – ook wel immunodeficiëntie genoemd – treedt op wanneer dit systeem te zwak of te ongeorganiseerd is om correct te functioneren.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem zijn vatbaarder voor infecties:

Ze worden vaker ziek;
Ze ontwikkelen ernstigere vormen van ziekten;
Het duurt langer voordat ze herstellen.

Er worden twee grote categorieën immuundeficiëntie onderscheiden:

Primaire immuundeficiëntie (PID): genetisch of aangeboren, aanwezig vanaf de geboorte, hoewel het soms pas op volwassen leeftijd wordt ontdekt.
Secundaire (of verworven) immuundeficiëntie: ontstaat door een infectie, ziekte, ondervoeding of een medische behandeling die het immuunsysteem onderdrukt.

In dit artikel hebben we het over de tweede categorie.

Wat is een secundaire of verworven immuundeficiëntie?

In tegenstelling tot primaire immuundeficiënties, ontstaan secundaire immuundeficiënties later, je wordt er dus niet mee geboren. Ze worden niet veroorzaakt door een genetische afwijking van het immuunsysteem, maar door externe of verworven factoren: een ziekte, behandeling of conditie die de afweer verzwakt.

Secundaire immuundeficiënties komen vaker voor dan primaire immuundeficiënties (of aangeboren). Ze kunnen acuut zijn (plotseling en kortdurend) of chronisch (langdurig).

In veel gevallen kan het behandelen van de onderliggende oorzaak de secundaire immunodeficiëntie verbeteren of corrigeren.

Wat veroorzaakt secundaire immuundeficiënties?

De meest voorkomende oorzaken zijn:

Radiotherapie of chemotherapie, die een secundaire immunodeficiëntie kunnen veroorzaken, zoals neutropenie.
Bepaalde chronische of langdurige ziekten, zoals diabetes, chronisch nierfalen, leverfalen, vaker voorkomend bij oudere volwassenen.
Specifieke vormen van kanker, zoals leukemie of lymfoom, die de beenmergcellen aantasten en het aantal witte bloedcellen kunnen verminderen.
Ernstige brandwonden, die de huidbarrière vernietigen en het immuunsysteem verstoren, waardoor het risico op ernstige infecties sterk toeneemt.
Infecties met het humaan immunodeficiëntievirus (HIV), die kunnen leiden tot het verworven immunodeficiëntiesyndroom (AIDS).
Ondervoeding en bepaalde tekorten, die het immuunsysteem verzwakken, vooral bij ouderen of in ontwikkelingslanden. Tekorten aan zink, vitamine D en vitamine B12 zijn vooral relevant.
Gebruik van immunosuppressiva, geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken bij auto-immuunziekten en het risico op infecties verhogen.

Het immuunsysteem neemt vaak af met de leeftijd, deels door ouderdomsgerelateerde veranderingen en het voorkomen van bepaalde aandoeningen die vaker bij ouderen voorkomen.

Wat zijn de symptomen van een secundaire immuundeficiëntie?

De symptomen zijn variabel en kunnen omvatten:

Frequente infecties, zoals sinusitis, bronchitis, longontsteking, oorontsteking, conjunctivitis of tandvleesontsteking.
Spruw en terugkerende gistinfecties: mond-, vagina- of huidschimmels (mycosen).
Veelvuldige en moeilijk te behandelen mondzweren.
Spijsverteringsproblemen: chronische diarree, verminderde eetlust, misselijkheid.

Diagnose van secundaire immuundeficiëntie

Een arts vermoedt een secundaire immuundeficiëntie:

wanneer een persoon herhaaldelijk infecties heeft, vaak ernstig of ongebruikelijk;
als iemand niet normaal reageert op behandelingen;
bij chronische ziekten;
tijdens een behandeling met immunosuppressiva;
bij bekende risicofactoren.

De eerste stap is meestal een volledig bloedonderzoek, ook wel een bloedbeeld of CBC (Complete Blood Count) genoemd. Dit test of bepaalde immuuncellen te laag of abnormaal zijn.

Afhankelijk van de symptomen en risicofactoren worden aanvullende onderzoeken uitgevoerd om de onderliggende oorzaak te identificeren, bijvoorbeeld: een bloedglucosetest voor diabetes, nier- of leverfunctietesten, of een HIV-test. Het doel is vooral de oorzaak te vinden en te behandelen.

Behandeling van secundaire immuundeficiëntie

De meeste secundaire immuundeficiënties kunnen effectief behandeld worden door de onderliggende ziekte aan te pakken. De behandeling varieert afhankelijk van de oorzaak.

Behandeling van de onderliggende ziekte

De immunodeficiëntie kan verbeteren door de oorzaak te behandelen: betere controle van diabetes, behandeling van kanker, beheer van nier- of leverfalen, of een behandeling tegen HIV.

Aanpassen van immunosuppressieve behandeling

Indien mogelijk kan de arts de dosis verlagen, de inname spreiden of het medicijn veranderen.

Versterken van infectiepreventie

Vaccinatie: extra vaccinaties (bijvoorbeeld tegen griep, pneumokokken of COVID-19) of het uitstellen van bepaalde levende vaccins die mogelijk niet geschikt zijn.
Verhoogde hygiëne: regelmatig handen wassen, goede mondhygiëne, oppervlakken reinigen en goed gaar voedsel eten.
Contact vermijden met geïnfecteerden: mensen met een verzwakt immuunsysteem moeten nauw contact vermijden met personen met symptomen van een infectie.
Antibiotische profylaxe in specifieke gevallen: bij hoogrisicopersonen (bijvoorbeeld ernstige neutropenie door chemotherapie) kunnen artsen preventief antibiotica, antivirale of antischimmelmedicatie voorschrijven.

Voedingssupplementen indien nodig

Bij voedingstekorten die het immuunsysteem verzwakken, kan de arts specifieke supplementen aanraden, zoals zink, vitamine D en vitamine B12. Een evenwichtig dieet helpt ook, vooral bij ouderen of mensen met ondervoeding.

Specifieke medische behandelingen

Soms zijn gerichte medische behandelingen nodig, zoals immunoglobuline-infusies (IVIG of SCIG) om ontbrekende of onvoldoende antilichamen aan te vullen. Bij ernstige neutropenie kunnen groeifactoren worden toegediend om de aanmaak van witte bloedcellen te stimuleren en het risico op ernstige infecties te verminderen.