Hoe wordt clusterhoofdpijn behandeld?

Eens clusterhoofdpijn is vastgesteld, zijn verschillende behandelingen mogelijk om aanvallen te voorkomen en adequaat te bestrijden. Gewone pijnstillers, zoals paracetamol of diclofenac zijn niet werkzaam. 

Het is niet mogelijk om vooraf te voorspellen hoe u reageert op deze behandeling(en).

Als u minder dan 2 keer per maand last hebt van aanvallen of als de effecten van een aanval bij u relatief kort aanhouden, zal de arts meestal geneesmiddelen voorschrijven waarmee u de aanval direct kunt bestrijden. U kunt deze innemen zodra de aanval begint. 

Zodra u een aanval voelt opkomen inhaleert u gedurende 15 minuten zuivere zuurstof via een slangetje in uw neus of via een kapje over uw neus en mond. Hoe eerder u dit doet, hoe beter deze behandelmethode werkt. U hoeft hiervoor niet naar het ziekenhuis. U krijgt thuis een zuurstoffles en alle benodigdheden om de zuurstof te inhaleren. De zuurstoffles wordt op voorschrift afgeleverd door de apotheker.

Dit is een van de meest effectieve en verreweg de veiligste aanvalsbehandeling. Ongeveer 70 procent van de aanvallen wordt hiermee binnen vijftien tot dertig minuten onderdrukt en er zijn geen bijwerkingen.

Het nadeel van deze behandeling is dat ongeveer één kwart van de mensen kort na het stoppen van de zuurstofbeademing opnieuw een aanval krijgt. In dat geval kan men opnieuw met zuurstof behandelen.

Een medicijn dat via een injectie onder de huid wordt ingespoten. Dit vernauwt de bloedvaten in de hersenen en vermindert de pijnprikkel. U kunt de sumatriptan-injecties leren zelf toe te dienen.

Bij ongeveer 80 procent van de patiënten verdwijnt de pijn binnen enkele minuten. Clusterhoofdpijnaanvallen treden echter vaak meerdere malen per dag op en dus zijn meerdere injecties nodig, terwijl de maximaal toegestane dosis officieel twee per dag is. 

Sommige patiënten hebben echter 6-8 injecties/dag nodig omdat ze zoveel aanvallen hebben. Een combinatie met preventieve behandeling en zuurstofbehandeling voor de mildere aanvallen is dus gewenst. 

Sommige patiënten hebben baat bij sumatriptanneusspray (20 mg). Behandeling met sumatriptantabletten is niet nuttig.

Ongewenste effecten van het gebruik van dit geneesmiddel zijn onder meer (tijdelijk) brandende pijn op de plaats van inspuiting, evenwichts- en gevoelsstoornissen en vermoeidheid.

Intramusculaire toediening is doeltreffend binnen de 30 minuten. Patiënten kunnen aangeleerd worden om zichzelf intramusculair in te spuiten. Herhaalde intraveneuze toediening van dihydroergotamine gedurende 3 tot 7 dagen kan de cyclus van cluster hoofdpijn aanvallen doorbreken met minimale nevenwerkingen. 

Ergotamine toegediend onder de tong of intraveneus heeft enige effect. Tabletten of neusspray met ergotamine zijn niet of onvoldoende werkzaam.

Er zijn aanwijzingen dat een spray in de neus van het pijnstillend en verdovend middel lidocaïne (bv. Xylocaïne) een nuttig effect heeft, maar de bewijzen zijn voorlopig nog beperkt.

Dit middel veroorzaakt doorgaans weinig ongewenste effecten. 

Tijdens een clusterperiode van hoofdpijnaanvallen kunnen nieuwe aanvallen meestal voorkomen worden met een preventieve behandeling. Eens de clusterperiode voorbij is, kan de behandeling stopgezet worden. 

Een preventieve behandeling wordt meestal voorgeschreven als u vaak last hebt van aanvallen of als de effecten van een aanval langdurig of moeilijk te behandelen zijn. 

Meestal wordt eerst het bloeddrukverlagend middel verpamil voorgescreven. Indien dat niet of onvoldoende werkt, kunnen ook andere middelen voorgeschreven worden. 

Verapamil (Isoptine, Lodixal) is een bloeddrukverlagend middel dat binnen de 8 dagen leidt tot vermindering van het aantal aanvallen. De aanvallen kunnen volledig onderdrukt worden indien Lodixal hoog genoeg gedoseerd wordt. De dosis varieert tussen 120 en 480 mg per dag. Uitzonderlijk moet hoger worden gedoseerd (tot 960 mg per dag).

Mogelijke ongewenste effecten zijn constipatie, een te lage bloeddruk bij het rechtstaan waardoor men even kan duizelen en gezwollen benen.

Methysergide (Deseril) wordt eveneens gebruikt bij migraine, het heeft een bloedvatvernauwend effect. Het is efficiënt in een dosis van 3 x 1 tablet tot maximum 4 x 2 tabletten daags. Nadeel is dat het na 6 maanden behandeling gedurende 1 maand moet worden onderbroken om neveneffecten te vermijden. Voor de chronische vormen van clusterhoofdpijn is het dus minder handig om te gebruiken.

Lithium (Camcolit, Maniprex, Priadel) werd voornamelijk gebruikt bij psychiatrische aandoeningen, doch kan gebruikt worden bij chronische clusterhoofdpijn indien Lodixal niet efficiënt is of slecht wordt verdragen. Behalve de mogelijke neveneffecten is de noodzaak voor regelmatige bloedafnames eveneens nadelig.

Ergotamine kan eventueel voor een korte periode worden gebruikt voor exclusief nachtelijke aanvallen. Een dosis van 1 mg wordt ingenomen voor slapengaan. De inname van de specialiteit Cafergot wordt het best vermeden gezien dit 100 mg coffeïne bevat (slaapverstorend).

Prednison 

Er is weinig wetenschappelijk bewijs voor prednison bij clusterhoofdpijn, maar in de praktijk blijkt het een zeer effectief middel. Nadeel is dat prednison niet te lang gegeven mag worden en dat de aanvallen vrijwel altijd weer terugkomen na het afbouwen. Het is dus niet geschikt voor patiënten met chronische clusterhoofdpijn.

Wanneer geneesmiddelen te weinig of geen effect meer hebben op de hoofdpijn kan er eventueel heelkundig ingegrepen worden, bijvoorbeeld door het vernietigen van bepaalde zenuwknopen. Hierbij wordt een zenuwknoop in de neus (ganglion sfenopalatinum) middels een temperatuurprikkel verdoofd. Deze behandeling kan meerdere malen herhaald worden. De resultaten zijn echter niet altijd naar verwachting en vaak komen de aanvallen weer terug.

Mogelijk ook effectief is elektrische stimulatie van de achterhoofdszenuw, een techniek die momenteel nog in een experimenteel stadium is.

Ontspanningsoefeningen, orthomanuele of fysiotherapie van de nek en acupunctuur worden weleens aangeraden, maar voor de werkzaamheid hiervan ontbreekt elk bewijs.